Focus : Tonnage huishoudelijk en gelijkgesteld afval

Focus - Actualisering : juni 2021

In 2019 verzamelde het Agentschap Net Brussel zo’n 452.893 ton huishoudelijk en gelijkgesteld afval. 
Hiervan werd geschat dat een derde niet door de Brusselse gezinnen werd geproduceerd, maar aan professionals kan worden toegeschreven. Bovendien vullen andere inzamelaars het werk van de openbare operator aan, zoals de containerparken, de wijkcomposten, de sociale economie, private operatoren en de verantwoordelijken voor de verplichte terugname. 
De gemiddelde Brusselaar genereerde in 2019 zo’n 284 kg huishoudelijk afval. Is dat een stap in de goede richting ten opzichte van de vorige jaren? Hoeveel bedraagt het totale volume huishoudelijk afval dat jaarlijks wordt ingezameld door alle operatoren in het hele Gewest en hoe evolueerde dit over de laatste jaren? En in welke mate werden de opgelegde doelstellingen bereikt?  

Wat is huishoudelijk en gelijkgesteld afval?

Het huishoudelijk afval is het afval dat voortkomt van de normale huishoudelijke activiteiten. Het bouw- en sloopafval en het afval van het schoonvegen en de reiniging van de straten worden hier niet mee gerekend sinds 2014. Het afval van dezelfde aard en samenstelling als het huishoudelijk afval, maar dat wordt opgehaald bij professionals (kantoren, scholen, besturen, kleine handelszaken, gemeenschappen, horecazaken, enz.), wordt gelijkgesteld afval genoemd. 
Daarnaast wordt een onderscheid gemaakt tussen restafval, m.a.w. het afval waarvoor geen selectieve sortering voorzien is en de gesorteerde afvalstromen, zoals papier en karton, PMD, tuinafval, organisch afval, glas, groot huisvuil en chemisch afval (zie indicator “Afval voorbereid voor hergebruik en recyclage”). 

De Brusselse Ordonnantie van 14 juli 2012, overeenkomstig met de recente wijziging van Europese richtlijn betreffende afvalstoffen, beschrijft het gemeentelijk afval als de overkoepelde term die zowel het huishoudelijk en gelijkgestelde afval bevat, als het afval van markten, openbare vuilnisbakken, afval dat op de openbare weg werd achtergelaten en afval dat voortkomt uit het schoonvegen en reinigen van de straten. Hieronder horen niet het afval van productie, landbouw, bosbouw, visserij, septische tanks en het riolerings- en zuiveringsstelsel, afgedankte voertuigen of bouw- en sloopafval. In 2022 zal voor het eerst het stedelijk afval worden gerapporteerd aan Europa volgens deze nieuwe definitie, over het jaar 2020. Voordien werd alleen het huishoudelijk afval gerapporteerd.

Wat zijn de doelstellingen omtrent het stedelijk afval in Brussel?

De algemene doelstellingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreffende de productie van stedelijk afval, die zijn vastgelegd in het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan (HABP) bestaan erin om tot een vermindering te komen (ten opzichte van 2018) van de productie van:

• Huishoudelijk afval per inwoner, met: 
  • 5% in 2023
  • 20% in 2030
• Niet-huishoudelijk (of gelijkgesteld) afval per werknemer, met: 
  • 5% in 2023
  • 20% in 2030

Inzameling van het huishoudelijk en gelijkgesteld afval 

In het Brussels Gewest zijn verschillende actoren verantwoordelijk voor de inzameling van het huishoudelijk afval:

• De publieke operator Net Brussel (Gewestelijk Agentschap voor Netheid of GAN) is verantwoordelijk voor de organisatie van de inzameling van huishoudelijk afval, wat hij doet door ophaalrondes aan huis, de gewestelijke containerparken, de glasbollen of de inzamelpunten voor chemisch afval; 
• de gemeenten (via de gemeentelijke containerparken);
• de ondernemingen van de sociale economie (voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur, groot huisvuil, textiel, ...);
• de systemen voor verplichte terugname (Recupel, Bebat, Valorfrit, RecyTyre…) in het kader van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV); 
• de wijkcomposten. 

Voor professionals is een inzamelingscontract verplicht. Dit kan worden afgesloten met een private erkende afvalinzamelaar, zoals Renewi, Sita,… of met de publieke operator Net Brussel. De inzamelaar moet daarbij duidelijk vermeld staan op de zakken of containers die ze voor hun afval gebruiken. 

Het tonnage aan gelijkgesteld afval in het Brussels Gewest is echter niet nauwkeurig gekend om wille van:

• De exacte hoeveelheid gelijkgesteld afval ingezameld door de private organisaties is niet gekend. Privé-operatoren moeten sinds 2018 hun opgehaalde volumes ook online doorgeven via het platform BRUDAWEB, maar de gegevens gerapporteerd via dit platform zijn nog in analyse. Bovendien zijn er IHM’s (inzamelaars, handelaars of makelaars) die hun rapportageverplichting niet of laattijdig nakomen. De verwachting voor de toekomst is dat de verwerking van de rapporten efficiënter zal worden doordat operatoren het Brudaweb-platform beter kennen. De beschikbare cijfers zullen dan ook vollediger en betrouwbaarder worden.
• Professionals die niet voldoen aan hun verplichting tot het hebben van een inzamelingscontract, en hun gelijkgesteld afval als huishoudelijk afval laten ophalen door Net Brussel om zich goedkoop van hun afval te ontdoen. Het huishoudelijk afval dat deur-aan-deur wordt ingezameld bevat daarom een aandeel aan gelijkgesteld afval. Om de aandelen van het huishoudelijk en het gelijkgesteld afval in het aan huis opgehaalde afval te ramen, voert Net Brussel daarom jaarlijks een steekproef uit (zie volgende paragraaf ‘Op welke gegevens zijn de resultaten gebaseerd?’).
• Een deel van het afval dat wordt geproduceerd in Brussel wordt naar buiten het gewest vervoerd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij bedrijven die vestigingen hebben zowel binnen als buiten het Brussels gewest en die instaan voor hun eigen afvalvervoer.

Huishoudelijk en gelijkgesteld afval opgehaald door Net Brussel

Het volume huishoudelijk en gelijkgesteld afval ingezameld door Net Brussel via de huis-aan-huis ophalingen, de gewestelijke containerparken en de specifieke inzamelpunten zoals de glasbollen en de proxy-chimik bedroeg 452.893 ton in 2019. Hiervan werd geschat dat het aandeel aan huishoudelijk afval 73% of 329.116 ton bedraagt. Bijna een derde (123.777 ton) kan dus niet aan de gezinnen, maar wel aan professionals worden toegeschreven.

Op welke gegevens zijn de resultaten gebaseerd?  

De totale hoeveelheid afval ingezameld door Net Brussel vertoont sinds 2014 kleine variaties maar geen significante stijging of daling (maximaal 3% over de laatste 6 jaar). We zien dat een toename van het aandeel gelijkgesteld afval vaak gecompenseerd wordt door een vermindering van het huishoudelijk afval, en vice versa. Deze fluctuaties zijn waarschijnlijk te wijten aan schommelingen in de steekproef en dienen dus met enige nuance geïnterpreteerd te worden. In werkelijkheid zijn de aandelen van het gelijkgesteld en het huishoudelijk afval vermoedelijk stabieler over de jaren. 

Het huishoudelijk en gelijkgestelde afval ingezameld door Net Brussel vertegenwoordigt jaarlijks ongeveer een vijfde van alle afval dat in Brussel wordt geproduceerd, als we weten dat dat volgens de meest recente studie 1.760.000 ton bedroeg in 2014. 

Evolutie van het afval ingezameld door Net Brussel: totale volume en geraamde hoeveelheden aan huishoudelijk en gelijkgesteld afval

Bron: Net Brussel

Leefmilieu Brussel beschikt nog niet over het totale volume afval dat werd ingezameld bij professionals in 2015. Daarom kan de hoeveelheid gelijkgesteld afval en het totale volume ingezameld door Net Brussel voor dat jaar niet worden weergegeven.  De volumes van het ingezamelde afval door Net Brussel en het aandeel van het gelijkgesteld afval ontbreken daarom op onderstaande grafiek. Een stippellijn geeft het mogelijke verloop weer.  

Herziening van de berekeningswijze   

Evolutie van het huishoudelijk afval

Om de totale hoeveelheid afval te bepalen die daadwerkelijk door de huishoudens wordt geproduceerd, moeten de volumes van de gesubsidieerde gemeentelijke containerparken, de wijkcomposten, de ondernemingen van de sociale economie en de verantwoordelijken voor de verplichte terugname worden opgeteld bij de door Net Brussel geraamde hoeveelheid (329.116 ton in 2019). De totale hoeveelheid aan huishoudelijk afval dat wordt geproduceerd in het Brussels Gewest komt dan neer op 343.256 ton in 2019 voor alle inzamelingen samen, waarvan 96% wordt opgehaald door Net Brussel.  

In 2019 werd gemiddeld 284 kg aan huishoudelijk afval geproduceerd per inwoner.

Het verloop van het totale volume huishoudelijk afval dat werd ingezameld in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de laatste jaren relatief stabiel gebleven. Zoals hierboven beschreven, zijn de schommelingen van het ingezamelde volume huishoudelijk afval, gerelateerd aan de jaarlijkse steekproef en in realiteit stabieler over de jaren. Het tonnage van het ingezamelde huishoudelijke afval per inwoner kende een gelijklopende evolutie als die van het absolute volume huishoudelijk afval, maar in iets mindere mate. We kunnen geen significante daling vaststellen in het volume huishoudelijke afval opgehaald per inwoner over de laatste 6 jaar, maar het totale volume geproduceerde afval stijgt evenwel niet even sterk als de bevolkingstoename. 

Evolutie van het volume huishoudelijk afval ingezameld door alle operatoren in het Brussels Gewest

Bronnen: rapportage van diverse actoren voor afvalinzameling zoals Net Brussel, de sociale economie, UPV en buurtcomposten en Brudaweb.
Door een methodologische wijziging in 2014 in de bepaling van het totale volume huishoudelijk afval en het aandeel hiervan dat effectief aan de huishoudens kan worden toegeschreven, kunnen de gegevens van voor en na de wijziging niet worden vergeleken en worden enkel van na 2014 weergegeven.

De algemene doelstellingen van het Hulpbronnen -en afvalbeheerplan, om de productie van het huishoudelijk afval per inwoner met 5% te verminderen tegen 2023, worden geëvalueerd ten opzichte van 2018 waardoor er nog onvoldoende gegevens zijn om een besluit op te baseren.  
Voorlopig kunnen we enkel concluderen dat er geen significante daling is van het huishoudelijke afval per inwoner en dat de doelstellingen dus nog niet werden bereikt. Inspanningen om de goede praktijken inzake afvalbeheer algemeen ingang te doen vinden en om de Brusselaar de Zero-Waste principes te doen omarmen, dienen dus zeker nog te worden geleverd.