Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan (HABP) 

Wat is het HABP?

In België is het afvalbeleid, op enkele uitzonderingen na, een gewestelijke aangelegenheid. Sinds 1992 keurt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dan ook regelmatig plannen goed om de hoeveelheid afval die op zijn grondgebied wordt geproduceerd - alles samen goed voor 2.000.000 ton afval per jaar - te beheren en te verminderen.

Het afvalbeleid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest staat daarbij in het teken van de naleving van de hiërarchie inzake afvalbeheer, waarbij afvalpreventie aan de bron, gevolgd door hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. en voorbereiding met het oog op hergebruik voor elke andere vorm van valorisatieElke handeling met als voornaamste resultaat dat afvalstoffen een nuttig doel dienen door hetzij in de betrokken installatie, hetzij in de ruimere economie andere materialen te vervangen die anders voor een specifieke functie zouden zijn gebruikt, of waardoor de afvalstof voor die functie wordt klaargemaakt. primeren: recyclageRecyclage is de vernietiging van afval om nieuwe materialen te produceren. Voorbeeld: inert afval wordt vermalen om granulaten te produceren die in wegfunderingen worden gebruikt, daarna energetische valorisatie en ten slotte een verwijdering van het resterende afval met oog voor het milieu.

Afgezien van de acties die op lokaal niveau ondernomen worden, wil het Gewest alle burgers, scholen, ondernemingen, verenigingen, bestuursinstanties, enz. er eveneens toe aansporen om deel te nemen aan de Europese Week van de Afvalvermindering. Dit initiatief, dat doorheen heel Europa wordt georganiseerd in het kader van een ‘Life+’-project van de Europese Commissie, wil zoveel mogelijk actoren ertoe aanzetten om maatregelen te treffen voor een duurzame vermindering van afval.

Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan

Huren, lenen, delen, herstellen, in bulk en  zero afvalHet begrip “zero afval” verwijst naar een idee, een manier van leven en een maatschappelijke beweging. De idee, die door enkele pioniers geopperd wordt, is om te gaan naar burgers, gezinnen, organisaties of ook industriële processen die functioneren zonder daarbij afval te produceren, en als logische aanvulling ook door minder hulpbronnen te verbruiken. Hoewel het bereiken van nul afval waarschijnlijk onmogelijk is, zegt de radicale uitdrukking van dit begrip iets over de ambitie die erachter zit: alle facetten van hoe iets functioneert, moeten opnieuw geëvalueerd worden met als doel een drastische vermindering van de productie van afvalstoffen.” ”-beweging inspireert tal van Brusselaars die het lineaire consumptiemodel van “ontginnen-consumeren-weggooien” willen verlaten.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een plan uitgewerkt dat voor meerdere jaren de hoofdlijnen vastlegt van het beleid met betrekking tot de preventie en het beheer van afvalstoffen. 60 maatregelen werden goedgekeurd om de afvalproductie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te beperken en recyclageRecyclage is de vernietiging van afval om nieuwe materialen te produceren. Voorbeeld: inert afval wordt vermalen om granulaten te produceren die in wegfunderingen worden gebruikt en hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. te doen toenemen.

Historiek

Sinds 1992, toen Brussel nog helemaal geen afvalbeleid kende, heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest geleidelijk aan een echte strategie ter zake uitgebouwd:

• 1992 – 1997 Het eerste Plan introduceerde de eerste selectieve ophalingen;
• 1998 – 2002 Het tweede Plan maakte van afvalpreventie een absolute prioriteit;
• 2003 – 2008 Het derde Plan plaatste de thema's van de dematerialiseringConcept waarbij naar eenzelfde niveau van economische ontwikkeling of welzijn wordt gestreefd terwijl minder hulpbronnen (energie, grondstoffen) worden gebruikt en minder afval wordt geproduceerd. van de afvalstoffen en de praktijk van het hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. op de voorgrond;
• 2010 – 2017 Het vierde Afvalplan verduidelijkte en institutionaliseerde de hiërarchie van een afvalbeheer op 5 niveaus: preventie, gevolgd door voorbereiding voor hergebruik, daarna recyclageRecyclage is de vernietiging van afval om nieuwe materialen te produceren. Voorbeeld: inert afval wordt vermalen om granulaten te produceren die in wegfunderingen worden gebruikt, vervolgens nuttige toepassingGenerische term die de processen en gedragingen omvat betreffende materiaal- en organische recycling en energievalorisatie van afval, alsook hergebruik en regeneratie. en in laatste instantie eliminatie (verbranden of storten).

Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan 2018-2023

In 2018 wordt het Afvalplan het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan. Nu is namelijk het moment aangebroken om in het licht van het Europese Pakket 'Circulaire Economie' en de circulaire initiatieven die door tal van burgers, verenigingen, lokale besturen en bedrijven gedragen worden, een nieuwe strategie uit te werken voor het beheer van afvalstoffen, die voortaan als hulpbronnen gezien worden. Door te streven naar "zero afvalHet begrip “zero afval” verwijst naar een idee, een manier van leven en een maatschappelijke beweging. De idee, die door enkele pioniers geopperd wordt, is om te gaan naar burgers, gezinnen, organisaties of ook industriële processen die functioneren zonder daarbij afval te produceren, en als logische aanvulling ook door minder hulpbronnen te verbruiken. Hoewel het bereiken van nul afval waarschijnlijk onmogelijk is, zegt de radicale uitdrukking van dit begrip iets over de ambitie die erachter zit: alle facetten van hoe iets functioneert, moeten opnieuw geëvalueerd worden met als doel een drastische vermindering van de productie van afvalstoffen.”" krijgt het Plan een nieuw leven en nieuwe perspectieven die afgestemd zijn op onze eigenschappen als Stadsgewest.

Dit nieuwe Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan werd van 14 mei tot 14 juli 2018 onderworpen aan een openbaar onderzoek om een participatief en burgergestuurd nieuw Plan uit te werken. Op 22 november 2018 werd het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan door de Brusselse Hoofdstedelijke Regering in tweede lezing goedgekeurd.

Het Plan betreft alle vaste afvalstoffen die in Brussel worden geproduceerd door gezinnen, handelszaken, industrieën en andere economische activiteiten. Het heeft geen betrekking op afval dat op de openbare weg werd achtergelaten of voortspruit uit het schoonvegen en reinigen van de straten, aangezien deze vallen onder het Netheidsplan 2012-2017. Het gaat evenmin over radioactief afval, over  afvalwaterWater dat in huishouding of industrie dienst heeft gedaan en gewoonlijk met verschillende stoffen beladen is.  dat terechtkomt in riolen en watermilieus, over emissies in de lucht, of over kadavers, met uitzondering evenwel van dierlijke kadavers, noch over gecontamineerde aarde en grond of productnormen.

Doelstellingen van het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan

Het Gewestelijk Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan (HABP) is in de eerste plaats het Plan dat het gewestelijk afvalbeleid wettelijk implementeert. In de loop der jaren werd het bevoegdheidsdomein van het traditionele afvalbeleid almaar groter, systematischer en transversaler met de opname in de Europese en Brusselse teksten van de ladder van Lansink en zijn 'preventie'-trap enerzijds en de circulaire economie anderzijds. Op die manier evolueerde het afvalbeleid van een 'end of pipe'-invalshoek die uitsluitend gericht was op het levenseinde van de producten in de vorm van afval naar een 'cradle to cradle'-visie die eigen is aan de circulaire economie en waarbij ernaar gestreefd wordt om er binnen ons economisch systeem voor te zorgen dat de hulpbronnen hun waarde zo lang mogelijk behouden.

Vandaag houdt het hulpbronnen- en afvalstoffenbeleid evenzeer verband met de kwestie van een sobere en verantwoordelijke consumptie stroomopwaarts als met het klassieke beheer van de afvalstoffen stroomafwaarts met daartussen nieuwe praktijken van een samenwerkingseconomie en een deelcultuur.

Het HABP heeft drie algemene doelstellingen:

• Een omschakeling naar duurzamere en meer circulaire consumptiepraktijken verankeren;
• De bewaring en de nuttige toepassingGenerische term die de processen en gedragingen omvat betreffende materiaal- en organische recycling en energievalorisatie van afval, alsook hergebruik en regeneratie. van grondstoffen, indien mogelijk lokaal;
• De economische aanbodsector overhalen om de circulaire praktijk mee te concretiseren.

Het HABP werd voor de periode 2018-2023 en daarna onderverdeeld in 7 strategische doelstellingen die als prioriteiten gelden en die op hun beurt uitgesplitst worden in meerdere operationele doelstellingen die zelf dan weer te implementeren maatregelen omvatten.

De strategische aanpak wordt opgebouwd per doelpubliek. Met uitzondering van de eerste doelstelling die het hele Plan structureert, richten de overige strategische doelstellingen zich zodoende tot specifieke doelgroepen: 

• De consumptiepraktijken van de gezinnen veranderen en hen ertoe aansporen om voor afvalloosheid te gaan
• De toekomstige generaties voorbereiden (scholen op elk onderwijsniveau, de leerkrachten en de leerlingen)
• De consumptiepraktijken van de professionele activiteiten (van wie de activiteit tot de productie van afval leidt) veranderen en hen ertoe aansporen om voor afvalloosheid te gaan
• De overgang van de bouwsector naar een circulair beheer van hulpbronnen en bouwafval voortzetten
• De nieuwe economie van het duurzame hulpbronnenbeheer ontwikkelen
• De actie van de openbare en private afvalprofessionals plannen en begeleiden om aan de behoeften van het gewest tegemoet te komen.

6 sleutelmaatregelen die in het Plan worden opgenomen:

• De “zero afvalHet begrip “zero afval” verwijst naar een idee, een manier van leven en een maatschappelijke beweging. De idee, die door enkele pioniers geopperd wordt, is om te gaan naar burgers, gezinnen, organisaties of ook industriële processen die functioneren zonder daarbij afval te produceren, en als logische aanvulling ook door minder hulpbronnen te verbruiken. Hoewel het bereiken van nul afval waarschijnlijk onmogelijk is, zegt de radicale uitdrukking van dit begrip iets over de ambitie die erachter zit: alle facetten van hoe iets functioneert, moeten opnieuw geëvalueerd worden met als doel een drastische vermindering van de productie van afvalstoffen.””-initiatieven van burgers, verenigingen en gemeenten ondersteunen en begeleiden via coachingopleidingen, subsidies, pedagogische tools.
• In de commerciële sector de aankoop in bulk stimuleren, net als herstellen en hergebruiken, en ervoor zorgen dat het verbod op plastic zakjes wordt nageleefd.
• Milieueducatie in scholen ontwikkelen rond duurzaam gebruik van grondstoffen.
• De professionele afvalinzamelingssystemen diversifiëren en vermenigvuldigen om afvalverbranding te voorkomen en hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. en recyclageRecyclage is de vernietiging van afval om nieuwe materialen te produceren. Voorbeeld: inert afval wordt vermalen om granulaten te produceren die in wegfunderingen worden gebruikt te bevorderen.
• Ondernemingen begeleiden naar “zero afval”, onder meer via het label “ Ecodynamische ondernemingOnderneming die een aanpak met burgerzin toepast die erin bestaat het leefmilieu in haar dagelijks beheer te integreren. ”.
• Projecten voor hergebruik en recyclage van bouwmaterialen op werven financieren en begeleiden.

Tussentijdse evaluatie het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan (HABP)

In mei 2021 heeft een tussentijdse evaluatie van het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan het mogelijk gemaakt de tussentijdse concrete resultaten te analyseren, de Brusselse belanghebbenden te raadplegen en hun meningen te verzamelen om een reeks van aanbevelingen op te stellen die in de komende 30 maanden moeten worden uitgevoerd.

Samenvattend kan worden gesteld dat het HABP zijn verbintenissen sinds de publicatie ervan grotendeels is nagekomen, ondanks de radicaal gewijzigde omstandigheden als gevolg van de gezondheidscrisis.

De voornaamste vorderingen kunnen als volgt worden samengevat:

• Omzetting van Europese richtlijnen en vaststelling van ambitieuze recyclagedoelstellingen, versterking van het rechtskader voor de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV), verhoging van de belasting op afvalverbranding, invoering van een nieuw kader voor het beheer van zorgafval en nieuwe sorteringsverplichtingen voor bedrijven;
• Structurering van het beleid inzake bioafvalbeheer met een begeleidingssysteem voor burgers en uitvoerende bedrijven, aanpassing van de regelgeving om gedecentraliseerde composteringBiologisch proces van verandering en nuttige aanwending van organische substraten (organisch afval ... ) in een gestabiliseerd product, gelijk aan tuinaarde en rijk aan humusachtige bestanddelen. te vergemakkelijken en de sortering van bioafval verplicht te maken, ontwikkeling van een gedecentraliseerd kleinschalig composteringsnetwerk en goedkeuring van het stappenplan voor de implementatie van een biomethanisatie-eenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest;
• Ontwikkeling van een ondersteuningssysteem voor burgers die zich willen inzetten voor afvalloosheid;
• Talrijke projectoproepen voor gemeenten en OCMW's, verenigingen of burgercollectieven met het oog op financiële steun en begeleiding voor projecten die gericht zijn op afvalvermindering; 
• Oprichting van een gezamenlijke werkgroep om inzicht te krijgen in de begeleidings- en infrastructuurbehoeften om het sorteren van huishoudelijk afval te stimuleren en om de samenwerking tussen overheidsinstanties bij de uitvoering van de aanbevelingen te versterken;
• Ontwikkeling van een begeleidingsdienst en een strategie voor de ondersteuning van het sorteren door bedrijven, met inbegrip van de inspectiecomponent;
• Een aanhoudende stimulering van de circulaire economie, voornamelijk via subsidies aan innoverende bedrijven, met name de projectoproepen Be Circular en Zero Waste Retail;
• Structurering van het beleid ter ondersteuning van de economische actoren op het gebied van hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. en ontwikkeling van een strategie inzake de toegang tot de voorraden en bewarende inzameling.
• In totaal is sinds de start van het HABP bijna 4.235.000 euro uitgetrokken voor financiële steun aan meer dan 260 projecten onder leiding van gemeenten en OCMW's, verenigingen, winkels en horeca, bedrijven of burgergroeperingen.

Benieuwd naar de resultaten en prioriteiten per doelgroep? Consulteer dan hieronder de documenten.

Bijlage van het Hulbronnen en Afvalbeheerplan: het stappenplan voor hergebruik – prioriteiten tot 2025

Om haar operationele doelstellingen te verwezenlijken, namelijk de ontwikkeling van reparatie- en hergebruikactiviteiten voor apparatuur die voldoet aan de vraag van huishoudens en professionele activiteiten (OD 6.2. & OD 6.3), heeft de Brusselse regering in mei 2022 het "stappenplan voor hergebruik" goedgekeurd. Daarin worden de 15 prioritaire maatregelen opgesomd die tegen 2025 moeten worden uitgevoerd en waarmee wordt beoogd tegen 2025 een voorbereiding voor hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. van 5 kg/jaar/inwoner mogelijk te maken.

Hulpbronnen- en Afvalbeleid : fast forward!

Naar een ambitieus hulpbronnen- en afvalbeheerbeleid

Op dinsdag 11 februari 2020 heeft Leefmilieu Brussel meer dan 350 stakeholders van het Hulpbronnen- en Afvalbeleid ontvangen tijdens het evenement ZERO WASTE : FAST FORWARD !

Dit evenement heeft duidelijk gemaakt dat we onze milieudoelstellingen slechts kunnen bereiken met de invoering van een beleid dat bijzonder ambitieus is op het gebied van circulaire economie en duurzaam beheer van de hulpbronnen en afvalstoffen om onze consumptie te beïnvloeden en zo onze wereldwijde ecologische voetafdrukMeeteenheid waarbij getracht wordt de milieu-impact van de mens te vatten met 1 indicator. Daarmee wordt de oppervlakte aan vruchtbare aarde geschat die nodig is om te voldoen aan de noden van een populatie in termen van hulpbronnen en afvalabsorptie. De ecologische voetafdruk wordt uitgedrukt in hectaren. te doen dalen, met inbegrip van onze indirecte broeikasgasemissies.

Dit is een selectie van feiten en cijfers die tijdens deze dag werden geïllustreerd:

• Terwijl we 1 ton afval produceren wordt overal ter wereld 60 ton aan hulpbronnen gewonnen en geconsumeerd.
• 83% van de broeikasgasemissies die verband houden met onze Brusselse consumptie worden buiten ons gewestelijk grondgebied uitgestoten, terwijl slechts 17 % van onze emissies lokaal zijn. Indien we onze rechtstreekse Brusselse uitstoot met 100 % zouden verminderen, zou onze totale uitstoot slechts 17 %  gedaald zijn!
• We moeten onze aanpak veranderen, d.w.z. de manier waarop we de voortuitgang van de economie via de groei meten, want het is absurd om steeds sneller in de verkeerde richting te gaan!

Bovendien heeft minister Alain Maron de afvalpreventie, de snellere overgang naar de circulaire economie, de veralgemening van de ophaling van biologisch afval vóór eind 2023, de constructie van een biomethanisatie-eenheid en de ontwikkeling van individuele en collectieve compostinstallaties om dit biologisch afval te verwerken en de eerste Gewestelijke strategie van openbare netheid prioritair genoemd.

• U kan alle interventies van Zero Waste Fast Forward terugvinden op ons  YouTube-kanaal. 
• Herbeleef de hoogtepunten van deze dag, die vrijuit op uw netwerken mogen worden gedeeld!

En nu?

Om een goede governance van dit beleid te verzekeren, zal het Strategisch Stuurcomité van het Plan alle partijen die betrokken zijn bij de hulpbronnen-afvalstoffen mobiliseren om van dit beleid een spoedbeleid te maken, door de samenwerking rond en follow-up van de invoering van de 60 maatregelen van het Plan te stimuleren. Zo zal een tiental thematische groepen worden opgericht om transversale panels van geïnteresseerde stakeholders te verenigen (overheden, ondernemingen, verenigingen) die zich zullen inzetten voor de concrete uitvoering van de maatregelen. 

Welke impact heeft het coronavirus op de uitvoering van het HABP?

Op dit ogenblik weten we niet hoe de pandemie in ons land zal evolueren en hoe exit uit de quarantaineperiode zal worden georganiseerd.  We zijn ons er uiteraard van bewust dat er voor vele stakeholders van het hulpbronnen- en afvalstoffenbeleid noodsituaties zijn ontstaan op het gebied van de gezondheid, het beheer van de human resources en het economisch voortbestaan die nu prioritair zijn. Gelet op de blijvende ecologische urgentie zijn we er evenwel van overtuigd dat de economische herontwikkeling moet plaatsvinden in de richting van de transitie en dat het HABP meer dan ooit een belangrijke tool in deze transitie is.  Daarom willen we rekening houden met uw huidige beperkingen in de organisatie van de samenwerking tussen de stakeholders en de uitvoering van het plan, terwijl we als overheidsdienst natuurlijk naar u blijven luisteren. 

Milieubeleidsovereenkomsten

De wettelijke basis van de milieuovereenkomsten is de ordonnantie betreffende de milieuovereenkomsten van 29 april 2004. Overeenkomstig artikel 1 van deze ordonnantie gaat het om een overeenkomst tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en één of meer organisaties die ondernemingen vertegenwoordigen om milieuverontreiniging te voorkomen, de gevolgen ervan te beperken of weg te nemen, of een doeltreffend milieubeheer te bevorderen. Het ontwerp van een milieuovereenkomst moet openbaar worden gemaakt en voorgelegd aan de Raad voor het Leefmilieu en de Economische en Sociale Raad, die hun advies richten aan Leefmilieu Brussel. Nadien wordt het ontwerp voorgesteld aan het parlement dat het kan afwijzen. Na ondertekening door alle betrokken partijen wordt de overeenkomst van kracht en verbindt zij alle toegetreden organisaties en hun leden. De milieuovereenkomst wordt om de vijf jaar geëvalueerd; het kan ook vroeger als ze tussendoelstellingen voorziet.

De hier behandelde milieuovereenkomsten regelen de verschillende afvalcategorieën waarvoor er een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid geldt (REP-afval) . Deze materie wordt wettelijk geregeld door het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 18 juli 2002 en zijn latere wijzigingsbesluiten. Deze ordonnantie legt aan de producent, invoerder of verdeler bepaalde verplichtingen op (terugname, een welbepaalde graad van inzameling en/of hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd., preventie, rapportering, communicatie, enz.). Deze is vrij om zijn verplichtingen individueel dan wel collectief in te vullen. In het eerste geval moet hij een individueel preventie- en beheerplan voorleggen aan Leefmilieu Brussel. In het tweede geval voldoet hij aan zijn verplichtingen via een collectief beheerorganisme dat door de sector wordt gecreëerd. De milieuovereenkomst dient om de modaliteiten van dit collectief beheer duidelijk te omschrijven.

Voor alle duidelijkheid: de verantwoordelijkheid van de producenten en importeurs slaat zowel op het afval dat het gevolg is van de consumptie van de gezinnen als op het afval geproduceerd door hun eigen professionele activiteiten.

Via de links in de samenvattende tabel onder het tabblad « Aanvullende documentatie » kan u de wetteksten en de milieubeleidsovereenkomsten per categorie van REP-afval rechtstreeks openklikken.