Luchtvervuiling en houtverwerking

Niet alleen rook- en stofhinder zijn hinderlijk, maar ook de uitstoot van vluchtige organische stoffen (VOS) komt nog te vaak voor. Dat kan worden vermeden door voldoende voorzorgsmaatregelen te nemen.

Houtstof

Houtstof komt bij verschillende processen vrij, zoals bij houtbewerkingen, opslag en houtverbranding. Houtstof is niet enkel een probleem voor het milieu, maar ook voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers. Volgens de ARAB-norm mag er maximaal 3 mg houtstof per m³ lucht zijn. Om hieraan te voldoen, moet het stof worden afgezogen. De afgezogen lucht wordt bij voorkeur ontstoft in een stoffilter of (multi)cycloon.

Veel stofafzuiginstallaties verwijderen enkel grotere stofdeeltjes die door de houtbewerkingsmachine naar de afzuigkap worden geslingerd en dan worden meegezogen. De fijnste stoffractie heeft niet voldoende snelheid om de afzuigkap te bereiken en wordt gemakkelijk door luchtstromingen meegevoerd in de werkruimte.

Mede onder druk van Europese wetgeving moeten de emissies van fijn stof (PM10) sterk dalen. Fijn stof kan belangrijke longaandoeningen veroorzaken. Bovendien zou houtstof in bepaalde omstandigheden ook kankerverwekkende eigenschappen kunnen hebben (in het bijzonder hard hout).

Ook bij de houtverbranding (enkel van onbehandeld hout in een verbrandingsoven !) bevatten de verbrandingsgassen (rook) een aanzienlijke fractie houtstofdeeltjes die het best via de (multi-)cyclonen worden afgescheiden.

Wat kunt u doen?

• Installeer een bijkomende doekenfilter of een mouwenfilter na de bestaande multi-cycloon of stoffilter om fijn stof te filteren. Doekenfilters zijn gevoelig aan hoge temperaturen. De rook moet dus voldoende afgekoeld zijn zodat de doekenfilter optimaal kan werken.
• Onderhoud de werkomgeving zo goed mogelijk om stofophoping te voorkomen. Let erop dat er zo weinig mogelijk stof opwaait bij het onderhoud.
• Het stof opzuigen verdient de voorkeur in plaats van vegen. Bevochtig het houtstof voor het te verwijderen.
• Als de zaag bot wordt, dan worden de houtvezels eerder gebroken dan scherp afgesneden, waardoor meer en fijner stof vrijkomt. Op tijd vervangen of aanscherpen is dus de boodschap.

Vluchtige Organische Stoffen (VOS)

De belangrijkste VOS-emissies zijn afkomstig van het gebruik van solventrijke lakken en vernissen, verdunners en reinigingsmiddelen. Ook sommige solventhoudende contactlijmen bevatten deze vluchtige stoffen. Er bestaan niet alleen chemische VOS, maar ook natuurlijke VOS. Ze komen vrij bij het drogen van hout.

Lakken en vernissen

In de meubelindustrie wordt gebruik gemaakt van conventionele lakken met gemiddeld 75% solvent.

Wat kunt u doen?

• Aan te raden verven zijn de high-solid coatings en het gebruik van coatings op waterbasis.
• Om verneveling een halt toe te roepen is het gebruik van een HVLP-pistool (High Volume Low Pressure) aan te raden. Hierdoor wordt er minder verf verspild en komen er dus procentueel ook minder VOS vrij. Een nadeel van het HVLP-pistool is de lage werksnelheid, het hoger luchtverbruik, de moeilijke verwerking van hoog viskeuze producten en de moeilijkere afregeling. Daarom kiest men in de praktijk voor het ‘Air-assisted’ of ‘airmix’ spuiten. Het afwerkingsproduct wordt onder druk gebracht (40 tot 50 bar) en via de verstuiver van het pistool naar buiten geperst. In de vloeistofbaan wordt perslucht ingespoten om een betere verneveling te bekomen. Dit systeem heeft een lagere aankoopprijs en vertoont minder slijtage.

Lijmen

Lijm komt voor in vele processen van de houtverwerking. De meest gebruikte lijm is de polyvinylacetaat (PVAc) houtlijm op waterbasis. Ook contactlijmen worden gebruikt. Zij hebben als basis een synthetische rubber (polychloropreen) dat opgelost is in daartoe geëigende organische oplosmiddelen. Hieraan worden metaaloxiden versterkende vulstoffen, harsen en anti-oxydantia toegevoegd. Ook smeltlijmen worden gebruikt. Zij bestaan uit vaste stoffen die bij 200 à 220 °C vloeibaar worden. De hechtkracht wordt verkregen bij het afkoelen. Smeltlijmen gebruikt men voornamelijk voor het verlijmen van fineer- of kunststofstroken aan plaatmateriaalkanten, en voor montagewerk.

Wat kunt u doen?

Er zijn momenteel nog geen goede VOS-vrije lijmen op de markt. Bovendien is elk productieproces verschillend en kan de ene soort lijm niet zomaar vervangen worden door een ander soort lijm.

Droogprocessen van hout

Er kunnen ook natuurlijke VOS vrijkomen bij het drogen van fineerhout of massief hout, waaronder vooral terpenen, maar soms ook methanol en vluchtige vetzuren. Gezien de natuurlijke oorsprong van deze VOS is het moeilijk om de uitstoot ervan te vermijden.

Houtverbranding

Het verbrandingsproces van hout verloopt in meerdere fases waardoor het verkrijgen van een volledige uitbrand van de rookgassen niet vanzelfsprekend is. Vandaar dat zich emissies van zogenaamde producten van onvolledige verbranding kunnen voordoen. Dit zijn o.a. CO, verschillende koolwaterstoffenDit zijn van aardolie afgeleide samengestelde organische vloeistoffen op basis van koolstof en waterstof. Stookolie, benzine en andere soorten minerale oliën behoren daartoe. Deze oliën hebben de eigenheid dat ze een geringe dichtheid hebben. Wanneer ze in de bodem dringen, kunnen ze het grondwater bereiken en er een drijflaag op vormen. of vluchtige organische stoffen (VOS). Ook poly-aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), dioxines en furanen komen vrij bij onvolledige verbranding.

De verbranding van zaagsel, schilfers en ander houtafval moet in zodanige omstandigheden gebeuren dat de omgeving er geen enkele hinder van ondervindt. Zo moet de rook afgeleid worden via een (hoge) schoorsteen of een doeltreffend afzuigsysteem. De verbranding van behandeld hout, geperst of geschilderd, met om het even welk synthetisch materiaal, is verboden!

Wat kunt u doen?

Reinig de verbrandingsinstallatie en de schoorstenen op regelmatige tijdstippen en selecteer het houtafval op een verantwoorde wijze. De installatie moet zodanig ontworpen, uitgerust, gebouwd en geëxploiteerd zijn dat de afvalstoffen steeds zo gelijkmatig en volledig mogelijk worden verbrand.