Het Zoniënwoud

Het Zoniënwoud strekt zich uit over 4.383 hectare, verdeeld tussen de drie Gewesten van het land. 1.665 ha bevinden zich in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, zodat het woud bijna 10% van het grondgebied van het Brussels Gewest inneemt.

Deze groene long groeide door de jaren heen uit tot de “beukenkathedraal” die we vandaag kennen, en die een uitzonderlijke fauna en flora wist te behouden.

Omdat dit woud nooit werd ontgonnen, behield het een reliëf en ondergrond die al ruim 10.000 jaar niet door de landbouw werden aangeroerd.

Al even vermeldenswaardig is dat het woud door Europa werd erkend als bijzonder  natuurgebiedIn een gewestplan, zone van groene ruimten die bossen, wouden, veenmoerassen, heiden, moerassen, duinen, rotsen, alluvium, stranden, enz. omvatten.  en deel uitmaakt van het netwerk Natura 2000.

Maar het Zoniënwoud ligt midden in een dichtbevolkt stedelijk gebied.
Het wordt doorkliefd door (auto)wegen en een spoorweg. Het wordt ook druk bezocht door wandelaars, joggers, fietsers, ruiters en jeugdbewegingen. En die populariteit tast zijn ecologisch en biologisch evenwicht meer en meer aan.

Het komt er nu op aan om de sterk uiteenlopende noden en verwachtingen van de gebruikers in overeenstemming te brengen met de noodzaak om dit uitzonderlijk biologisch erfgoed te beschermen. Dat is de uitdaging waarvoor het duurzame beheer van dit gebied nu staat, en de taak van iedereen die zich toelegt op de ontwikkeling van meer gediversifieerde boszones die de  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).  in de hand werken.

The Sonian Forest from LAPAVISION PRODUCTIONS on Vimeo. © tvbrussel

Beschermde zones

Om de recreatieve en ecologische functies van het Zoniënwoud met elkaar te verzoenen, genieten de meest kwetsbare zones nu een bijzondere bescherming. Er zijn er verschillende.

Natuurreservaten

In totaal zijn er vijf natuurreservaten. Ze beslaan 3% van het Brussels deel van het Zoniënwoud:

• Het natuurreservaatGebied dat om wetenschappelijke, esthetische of educatieve redenen wettelijk wordt beschermd met het doel een of meer kenmerken van het landschap in stand te houden. van het Rood Klooster
• De Vallei van de Verdronken Kinderen
• De Vallei van de Vuilbeek
• De Vallei van de Drie Fonteinen
• Het moeras van de Pinnebeek

Deze 50 hectaren zijn voor het merendeel vochtige valleien bestaande uit vijvers, bronnen, moerasformaties, braaklanden, open moeraszegge, rietvelden, open plekken, heidevelden, zandkalksteenrijke hellingen enz. Ze kregen in 1990 het statuut van natuurreservaatGebied dat om wetenschappelijke, esthetische of educatieve redenen wettelijk wordt beschermd met het doel een of meer kenmerken van het landschap in stand te houden. om hun bijzondere planten en fauna te beschermen tegen de risico’s van een te hoge bezoekersdruk.
Vandaag hebben ze elk een eigen beheersplan dat streeft naar de restauratie en bescherming van hun bijzondere milieus. Er worden dus meer en uitvoeriger onderhoudswerken uitgevoerd dan elders in het woud om de ontwikkeling van de  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).  te optimaliseren.

Bosreservaten

Het Zoniënwoud telt 2 bosreservaten: dat van het Rood Klooster en dat van Grippensdelle, langs de spoorweg. Met hun oppervlakte van 118 hectare beogen ze de instandhouding en bescherming van kwetsbare of zeldzame habitats in het Zoniënwoud, zoals het eikenbos met hyacinten. Hier is het beheer ofwel gericht op het behoud van een specifiek type, ofwel integraal, waarbij de natuur zich spontaan mag ontwikkelen. 

Archeologische reservaten

Omdat het Zoniënwoud nooit werd ontgonnen, kon een reeks archeologische overblijfselen in uitzonderlijke staat worden gehouden, sites die anders door de landbouw of verstedelijking zouden zijn verwoest of aangetast.
Het archeologische reservaat van de Tumuli werd in 2002 ingericht op het kruispunt van de Tumuliweg en de Tweebergenweg. Het beschermt twee langgerekte kunstmatige heuvels die mogelijk restanten zijn van Romeinse of pre-Romeinse grafmonumenten.
Het reservaat van Bosvoorde-Vijvers ligt op een heuvel die de Vallei van de Vuilbeek en die van de Verdronken Kinderen scheidt. Het beschermt een versterkt kamp van meer dan 5.000 jaar oud.

De verdedigingsstructuren van dit middenneolithische kamp zijn op sommige plaatsen nog goed zichtbaar (afwisseling van heuvels en grachten).
Om het bos in deze reservaten te beheren, kunnen oude beuken aan en rond de archeologische overblijfselen preventief worden gekapt om plaats te maken voor lagere planten. Ook wordt vertrappeling van de zone voorkomen.

Beschermde zones

De afbakening van nieuwe beschermde zones is een uitvloeisel van het huidige beheersplan voor het Zoniënwoud. Bufferzones rond beschermde gebieden, kwetsbare zones (percelen voor herkolonisatie of aanplanting) en schuilplaatsen voor de fauna werden in 2007 uitgetekend om schade tegen te gaan. Hun statuut is dus minder beperkend dan dat van de reservaten. Toch wordt het verkeer beperkt tot de wegen, en zijn baasjes verplicht om hun honden aan de leiband te houden. Dit statuut geldt voor 34% van het grondgebied van het Zoniënwoud, goed voor zo’n 564 hectare.

Het netwerk Natura 2000

De Europese Habitatrichtlijn geldt voor het hele Zoniënwoud. Het woud werd erkend als speciale beschermingszone (SBZ) en in het Europese netwerk Natura 2000 opgenomen omdat het 9 door de richtlijn beschermde habitatsoorten telt (beukenbos, alluviaal woud met elzen en essen, …), net als verschillende zeldzame soorten zoals de bittervoorn, het vliegend hert en bij de vleermuizen de vale vleermuis, de mopsvleermuis, de meervleermuis en de ingekorven vleermuis.

Dit Natura 2000 statuut verplicht het Gewest om alle maatregelen te nemen die vereist zijn voor de langdurige bescherming en de instandhouding van deze habitats en specifieke soorten.