Wat is groene energie?

De meeste energie in het Brusselse Gewest, en in België in het algemeen, komt nog altijd van fossiele energiebronnen. Het Gewest koopt momenteel grotendeels gas en elektriciteit aan uit het buitenland, maar fossiele energie wordt in de nabije toekomst zeer duur, omdat het steeds schaarser wordt.

Bovendien draagt fossiele energie in belangrijke mate bij aan de klimaatveranderingWijst op trage variaties van de klimaatskenmerken mettertijd, op een welbepaalde plaats : opwarming of afkoeling. Sommige vormen van luchtvervuiling, veroorzaakt door menselijke activiteiten, zijn een bedreiging voor het klimaat in de zin dat er een globale opwarming zou kunnen ontstaan. Dit verschijnsel kan belangrijke schade veroorzaken: stijging van de zeeniveaus, verergering van de uiterste klimaatsverschijnselen (droogtes, overstromingen, wervelstormen, enz.), destabilisatie van de bossen, bedreiging voor de zoetwatervoorraden, moeilijkheden voor de landbouw, woestijnvorming, vermindering van de biodiversiteit, verspreiding van tropische ziekten, enz.. Het Brusselse Gewest wil de uitstoot tegen 2030 met 40% verminderen tegenover 2005 en wil een een hernieuwbare energieproductie bereiken van 11.700 GWh tegen 2030. We moeten dus dringend onze elektriciteit, warmte, koelte en warm water anders produceren.

 De voordelen van groene energie

is energie die afkomstig is van energiebronnen die geen impact hebben op uw gezondheid en niet vervuilend noch belastend zijn voor het milieu. Groene energieEnergie geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen (wind, zon, waterkracht, enz.). is daarom de technologie van de toekomst en de toekomst voor uw kinderen en kleinkinderen :

• u investeert slechts éénmaal, en geniet nadien van gratis energie;
• u bent niet meer afhankelijk van fossiele energiebronnen en hun veranderlijke prijzen;
• u zorgt mee voor een gezondere lucht (als u geen hout verbrandt).

Het Brusselse Gewest zet volop in op groen

Steeds meer zien we zonnepanelen op daken verschijnen, die de nodige elektriciteit leveren aan woningen, scholen en bedrijven, en wordt de douche van de buren verwarmd door de zon met een zonneboiler.

Zonnepanelen en zonneboilers zijn in ons Gewest dan ook zéér interessant: de zon is overvloedig aanwezig, we beschikken over heel veel dakoppervlakte en deze vormen van energieproductie worden sterk beloond via diverse steunmaatregelen. Ook warmtepompen en warmtekrachtkoppelingWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU) zijn twee veelbelovende technologieën om te zorgen voor de nodige verwarming en koeling in onze kantoorgebouwen, ziekenhuizen en hotels.

Daarentegen zijn biomassaGeheel van planten en dieren, alsook het daarmee gepaard gaande organische afval. De plantaardige biomassa komt uit de fotosynthese voort en is een bron van hernieuwbare energie. en waterkracht twee energiebronnen die in het Brusselse Gewest niet erg geschikt zijn. Voor waterkracht ontbreekt het aan de nodige stroming en voldoende niveauverschillen in de waterlopen. Biomassa, waarbij organische materie van dierlijke of plantaardige oorsprong, zoals hout, wordt verbrand of omgezet om energie te produceren, geeft heel wat problemen op vlak van luchtkwaliteit door de schadelijke stoffen die hierbij worden uitgestoten. 

Beperk eerst uw energieverbruik

De meest is de energie die u niet verbruikt. Vooraleer dus zelf groene energie te produceren, kan u beter eerst werk maken om uw energiegebruik te optimaliseren: dat is veruit de meest ecologische investering. Een voldoende geïsoleerde woning, een goed afgestelde verwarming, energiezuinige huishoudtoestellen… Lees onze tips  om uw energiegebruik te verminderen in uw woning. Voor grote gebouwen is er een dossier beschikbaar op de Gids Duurzame Gebouwen.

Fotovoltaïsche zonnepanelen

Ze is gratis en onuitputtelijk... de zon is een fantastische bron van hernieuwbare energie.

De zonnestralen worden omgezet in elektriciteit dankzij fotovoltaïsche zonnepanelen, een efficiënte oplossing voor de productie van groene stroom.

Zonnepanelen zijn goedkoper dan u denkt en ze brengen op. De zonnepanelen zijn ook gemakkelijk te installeren op een plat of hellend dak.

Zonnepanelen hebben heel wat voordelen voor u:

• Ze zijn financieel zeer voordelig - De prijzen van zonnepanelen zijn sterk gedaald. Bovendien krijgt u, in de meeste gevallen,  dankzij de groenestroomcertificaten op tien jaar tijd meer geld terug dan de panelen hebben gekost. Ook zal uw elektriciteitsfactuur drastisch dalen. U kan zelfs aan uw leverancier een herziening van uw voorschot vragen, zo profiteert u onmiddellijk van een economisch voordeel. Heeft u geen startkapitaal? Vraag de zeer interessante ECORENO-krediet aan. 
• Ze zijn technisch eenvoudig te plaatsen - Meestal zijn de werken op één dag afgerond. Zorg er wel voor dat de isolatie van het dak in orde is voordat u de panelen laat plaatsen. 
• Ze zijn administratief gemakkelijk geregeld - Een stedenbouwkundige vergunning is meestal niet nodig en u kan uw huidige energieleverancier gewoon houden. Bovendien blijft uw kadastraal inkomen onveranderd.

Ontdek snel of het dak van uw gebouw geschikt is voor zonnepanelen via de zonnekaart.

Hoe werkt een zonnepaneel?

Elke cel van een zonnepaneel zet het licht van de zon om in elektriciteit. Samengevoegd produceren de cellen voldoende elektriciteit om een gebouw te bevoorraden. De installatie is aangesloten aan de huishoudelijke elektrische installatie. U kan de opgewekte elektriciteit ogenblikkelijk verbruiken. Wanneer er meer geproduceerd dan verbruikt wordt, wordt het overschot naar het elektriciteitsnet gestuurd. Omgekeerd kan u indien nodig uw eigen productie aanvullen met elektriciteit afkomstig van het net.
Het aanbod zonnepanelen is uitgebreid en de panelen zijn in allerhande vormen te verkrijgen. Ze kunnen op de meeste daken worden geïnstalleerd, zelfs op platte of glazen daken, en ze zijn compatibel met groendaken. De panelen kunnen ook als volwaardig bouwmateriaal geïntegreerd worden in gevels, vensters, zonneweringen, enz. In dit geval spreekt men van « Building Integrated Photovoltaics » of BIPV.

Meer technische informatie over fotovoltaïsche zonnepanelen en de verschillende modellen kan u vinden in de Gids Duurzame Gebouwen.

Realiseer uw project in 3 stappen

Stap 1: Bereken uw potentieel op de zonnekaart 

De zonnekaart schat de kosten en de baten in voor een installatie op uw dak. Voor grote installaties zijn er diverse rekentools beschikbaar in de Gids Duurzame Gebouwen.

Stap 2:  Kies een deskundige installateur

Deze vragen zullen u helpen om een deskundig installateur te kiezen.

Stap 3: Maak de administratieve kant in orde

Als uw installateur niet zorgt voor de nodige administratie, dan bent u zelf verantwoordelijk om deze in orde te brengen:

• Stedenbouwkundige vergunning: Meestal is er geen vergunning nodig voor zonnepanelen die niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg of als ze in het dakvlak zijn ingewerkt of evenwijdig aan dit vlak op het dak zijn bevestigd. Vraag het na bij de dienst stedenbouw van uw gemeente. Als uw gebouw geklasseerd is, heeft u altijd een vergunning nodig.
• De elektrische aansluiting: Na afloop van de werken moet een erkend controleorganisme voor elektriciteitsinstallaties controleren of de installatie voldoet aan het Algemeen Reglement op de Elektrische Installatie (AREI). Zij controleren het zonnepanelencircuit tot aan de groenestroommeter. Ook moet de installatie beschikken over een bidirectionele meter (A+A) van  Sibelga. Sibelga is de distributienetbeheerder die de bestaande meter vervangt. Nadien, en om recht te hebben op groenestroomcertificaten, moet de groenestroommeter gecertificeerd worden door Brugel.

• Kadaster: De zonnepanelen hebben geen enkele impact op de berekening van het kadaster voor uw woning. U moet alleen het kadaster verwittigen binnen de 30 dagen na de installatie van de zonnepanelen. 
• Premies en andere steunmaatregelen: Het Brusselse Gewest ondersteunt zonnepanelen in de vorm van een lening om de zonnepanelen te plaatsen en groenestroomcertificaten bij de productie.
• Laat uw EPB-certificaat aanpassen: Als u een EPB-certificaat hebt, kan u aan de EPB-certificateur die het certificaat heeft afgeleverd, vragen om op basis van de zonnepanelen, de energieprestatie van het gebouw te herberekenen, want deze zal verbeterd zijn. Echter, de installatie kan niet in rekening worden gebracht door de certificateur, indien het gaat over een installatie die aan de gemeenschappelijke elektriciteitsvoorziening (liften, lichten, bewegingsdetectoren, garage, ...) is verbonden in een appartementsgebouw.

Profiteer maximaal : pas uw gebruik aan

• Laat uw elektrische toestellen die veel verbruiken, zoals wasmachines, afwasmachines en droogkasten werken wanneer er zonlicht is
  
  Daar zijn 5 manieren voor :

• • U kan ze manueel aanzetten als u merkt dat de zon schijnt;
  • U kan ze automatisch aanzetten met een timer op de machine;
  • U kan ze automatisch aanzetten met een timer op het stopcontact;
  • U kan ze vanop afstand aanzetten via het in het toestel ingebouwde programma;
  • U kan ze vanop afstand aanzetten via een Smart Plug, die u via een applicatie bestuurt.
• Laad uw diverse batterijen (gsm, laptop, fiets, auto, tandenborstel, …) zoveel mogelijk op als de zon schijnt.
• Verminder uw avondverbruik zo veel mogelijk, door bv. ledverlichting te plaatsen. 
• Indien u een warmwaterboiler hebt, programmeer deze dan zodanig dat deze opwarmt op het moment dat uw panelen het meeste produceren.
  
  Sommige toestellen zijn programmeerbaar. Is uw toestel niet programmeerbaar, dan kan u zich vrij goedkoop een gewone schakelklok aanschaffen, zodat uw boiler elke dag op hetzelfde uur aan- en afslaat. Nog beter is de zogenoemde PV-heater. Dat toestel zal, voordat u de overtollige elektriciteit op het net stuurt, die elektriciteit afleiden en gebruiken om het water in uw elektrische boiler op te warmen. Een PV-heater kost tussen 200 en 500 euro. Moet u nog een elektrische boiler installeren, dan kan u kiezen voor een klassieke elektrische boiler (tussen 500 en 1000 euro) of een thermodynamische boiler, die minder verbruikt maar wel duurder is (ongeveer 3500 euro).

• Indien u een warmtepomp hebt, koppel die dan aan uw zonnepanelen.
• Sla uw overtollige energie op in een batterij.
  
  Deze is wel minder efficiënt en minder ecologisch dan een PV-heater en de kostprijs is ook hoger (3000 tot 8000 euro).

Einde van het compensatieprincipe

Het « compensatieprincipe » (of « terugdraaiende teller ») wordt in de loop van 2020 afgeschaft. Dit principe zorgt ervoor dat eigenaars van een kleine installatie (≤ 5 kWp) bij de jaarlijkse afrekening enkel de netto verbruikte elektriciteit – d.i. het verschil tussen de van het net afgenomen en erin geïnjecteerde kWh – moeten betalen. Dat betekent dat u vanaf 2020 een factuur zal krijgen voor alle elektriciteit die u van het net hebt genomen, ongeacht hoeveel elektriciteit u op het net hebt gezet. Uw overtollige elektriciteit zal u wel kunnen verkopen. De marktprijzen zullen allicht lager liggen dan de prijzen voor de aankoop van elektriciteit. Daarom is het des te belangrijker om zoveel mogelijk van uw eigen energie te verbruiken. U vindt hierover meer info op de website van Brugel.

Uw groenestroomcertificaten innen

Na de certificering van uw installatie heeft u recht op groenestroomcertificaten. Vanaf 1 december 2018 kan u deze productie doorgeven aan Sibelga (niet meer aan BRUGEL). Na de toekenning van uw groenestroomcertificaten kan u deze vervolgens verkopen. Hoe meer groene stroom u opwekt, hoe meer groenestroomcertificaten u ontvangt: u hebt er dus alle belang bij om uw productie op te volgen en uw installatie goed te onderhouden voor een optimaal rendement op elk moment.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de verkoopwaarde van groenestroomcertificaten aan de energieleveranciers ongeveer € 85 en dit is stabiel sinds de aanpassing van het systeem voor groenestroomcertificaten in 2011. In ieder geval krijgt u minimaal €65 euro per certificaat, als u deze verkoopt aan Elia, de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit, die verplicht is deze aan te kopen tegen die gewaarborgde minimumprijs.

Zorg voor een regelmatig onderhoud

• Volg uw elektriciteitsproductie op
  
  Bekijk regelmatig of de productie van de groenestroommeter overeenkomt met de verwachte productie. Als er geen automatisch follow-upsysteem voorhanden is voor de installatie, dan kan een online tool zoals EnergieID helpen.
   
• Kijk de installatie visueel na
  
  Normaal wordt het vuil automatisch verwijderd tijdens een regenbui als de hellingshoek minstens 20° bedraagt. Als u echter de indruk heeft dat uw panelen minder opbrengen dan normaal, controleer dan of de panelen niet gehinderd worden in hun werking (vuil, schaduw).  Kijk elementen zoals de bekabeling en de omvormerDe omvormer zet de door de panelen opgewekte elektriciteit (gelijkstroom) om in elektriciteit die bruikbaar is op het net (wisselstroom). regelmatig na of laat ze nakijken op eventuele beschadiging, vooral na extreme weersomstandigheden. Normaal gezien, de panelen moeten niet worden gereinigd, want het stof heeft een verwaarloosbare impact op de productie.
   
• Vervang de omvormer bij defect
  
  Tijdens de levensduur van uw zonnepanelen zal de omvormer één keer moeten vervangen worden. De omvormer heeft namelijk een gemiddelde levensduur van 10 tot 15 jaar. Na deze periode is de kans groot dat er een defect optreedt . Veel is afhankelijk van de omgeving waarin hij wordt geplaatst: de omvormer moet in een verluchte, koele en toegankelijke plaats staan, beschermd van regen en direct zonlicht

Als uw panelen meer dan 25 jaar oud zijn en ze niet meer optimaal produceren, dan wordt het tijd om deze te vervangen. U kan uw oude zonnepanelen gratis meegeven bij de installatie van de nieuwe panelen, net zoals bij de vervanging van een elektrisch huishoudtoestel. De panelen zullen voor minimum 85% worden gerecycleerd.

Voor grote installaties wordt een hoofdstuk aan het onderhoud besteed in de Gids Duurzame Gebouwen.

Zonneboiler

Net zoals voor fotovoltaïsche zonnepanelen, is de zon ook een fantastische bron van hernieuwbare energie voor een zonneboiler. Een zonneboiler is interessant voor gezinnen, maar ook voor grootverbruikers van warm water, zoals appartementsgebouwen of publieke zwembaden.

Een zonneboiler heeft heel wat voordelen voor u:

• De zonneboiler is financieel voordelig. Deze efficiënte, rendabele en groene technologie kan uw energiefactuur aanzienlijk doen dalen. Met de installatie heeft u warm water voor een lagere prijs dan de marktprijs en een prijs die bovendien niet schommelt doorheen de tijd. Bovendien heeft u recht op een premie en komt de aankoop van een zonneboiler in aanmerking voor een ECORENO-krediet.
• Ze zijn administratief gemakkelijk geregeld. U dient niet van energieleverancier te veranderen, noch heeft de zonneboiler een impact op het kadaster van uw woning. Ook een stedenbouwkundige vergunning is meestal niet nodig.

Ontdek snel of het dak van uw gebouw geschikt is voor een zonneboiler via de zonnekaart.

Hoe werkt een zonneboiler?

Thermische panelen kunnen ook dienen om uw huis te verwarmen. In dat geval wordt het water van de radiatoren voorverwarmd in de zonneboiler. Bespreek met uw installateur of dit interessant is voor u.

Meer technische informatie over de werking van een zonneboiler en de verschillende soorten collectoren en systemen kan u vinden in de Gids Duurzame Gebouwen.

Realiseer uw project in 3 stappen

Stap 1: Bereken uw potentieel op de zonnekaart

De zonnekaart berekent hoeveel het u zou kosten om een zonneboiler te installeren, en hoeveel het u zal opbrengen. De grootte en het type installatie hangen af van uw jaarlijkse behoeften aan warm water. Deze verschillen van gezin tot gezin. Het gemiddelde bevindt zich tussen 25 en 60 liter warm water op 60 °C per persoon en per dag, of 10 tot 20 m³ per persoon per jaar. Een installatie van 3 à 4 m² thermische zonnepanelen kan tot 60% dekken van de jaarlijkse behoefte aan sanitair warm water van een gezin met 4 personen.

Denk ook na over hoe uw warmteverbruik zal evolueren om te vermijden een te grote zonneboiler te plaatsen. Begin met deze tips om uw verbruik te verminderen:

• Neem een douche in plaats van een bad
• Installeer een spaardouchekop
• Was uw kleding op lage temperaturen
• Spoel uw handen en tanden met koud water

Voor een project in de tertiaire sector of voor appartementsgebouwen zijn een goede evaluatie van de hoeveelheden warm water en een nauwkeurige analyse van het potentieel van de gebouwen noodzakelijke basisvoorwaarden. Voor dergelijke grote installaties zijn er diverse rekentools beschikbaar in de Gids Duurzame Gebouwen.

Stap 2: Kies een deskundige installateur

Ze zullen u helpen om een deskundig installateur te kiezen.

Stap 3: Maak de administratieve kant in orde

Als uw installateur niet zorgt voor de nodige administratie, dan bent u zelf verantwoordelijk om deze in orde te brengen:

• Stedenbouwkundige vergunning: Meestal is er geen vergunning nodig voor zonnepanelen die niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg of als ze in het dakvlak zijn ingewerkt of evenwijdig aan dit vlak op het dak zijn bevestigd. Vraag het na bij de dienst stedenbouw van uw gemeente. Als uw gebouw geklasseerd is, heeft u altijd een vergunning nodig.
• Kadaster: De zonnepanelen hebben geen enkele impact op de berekening van het kadaster voor uw woning. U moet alleen het kadaster verwittigen binnen de 30 dagen na de installatie van de zonnepanelen.
• Premies en andere steunmaatregelen:: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent financiële steun toe om de installatie aan te moedigen van een zonneboiler voor de productie van warm water. Die steun kan tot 50% van de installatiekost dekken. U kan ook rekenen op een lening om de installatiekost te financieren.
• Laat uw EPB-certificaat aanpassen: Nu u zelf uw produceert, is de energieprestatie van uw woning of gebouw verbeterd. Laat daarom uw EPB-certificaat aanpassen bij uw EPB-certificateur.

Profiteer maximaal van uw zonneboiler

Een zonneboiler is efficiënt en het materiaal betrouwbaar. Mits enkele goede gewoonten zal uw investering minstens 25 jaar meegaan.

Maak maximaal gebruik van uw zonneboiler door uw vaatwasser en wasmachine te koppelen aan uw warmwatercircuit.  Dat is goedkoper dan wanneer de machines het water moeten verwarmen. Wasmachines en vaatwassers hebben namelijk verwarmingselementen die veel stroom gebruiken. Daarvoor zijn er 3 technieken, die in het Engels « hotfill » worden genoemd:

• U koopt een specifiek hotfill-toestel.
   
• U installeert een thermostatisch ventiel. 
  
  Dat is een ventiel dat werkt zoals de mengkraan van een douche. Het ventiel mengt het water tot de ingestelde temperatuur. Een nadeel is dat de wasmachine niet met koud water kan wassen en spoelen.
   
• U installeert een hotfill-voorschakelapparaat tussen uw warme en koude waterkranen en uw machine. 
  
  Dat toestel zorgt ervoor dat de voorwas en spoeling gebeuren met koud water en de hoofdwas met warm water van de juiste temperatuur. Er zijn voorschakelapparaten op de markt die u kan programmeren voor meerdere wasbeurten.

Ook door uw warmwatergebruik zoveel mogelijk ‘s namiddags en ‘s avonds te concentreren, maakt u maximaal gebruik van uw zonneboiler. Want hoe goed uw boiler ook geïsoleerd is, deze zal ’s nachts warmte verliezen. Daarom kan u best ‘s avonds douchen in plaats van ‘s morgens.

Zorg voor een regelmatig onderhoud

Wanneer uw zonneboiler correct geplaatst is door een gecertificeerd installateur en goed onderhouden wordt, heeft hij een levensduur van meer dan 25 jaar zonder intensief onderhoud. Sommige onderdelen verslijten echter en moeten gecontroleerd en soms vervangen worden:

• Volg uw warmwaterproductie op
  
  Controleer of ze overeenstemt met de verwachte productie. Een online tool zoals EnergieID kan u helpen om dit op te volgen. Denk eraan dat een rendementsafwijking te wijten kan zijn aan technische problemen.
   
• Warm het opslagvat op na een lange afwezigheid 
  
  Het is aangeraden om het opslagvat gedurende 10 minuten tot 60°C op te warmen, behalve indien het vat al heel warm is door hevige zonnestraling. Laat in elk geval steeds eerst warm water weglopen vooraleer een eerste douche te nemen. Dit om een eventuele groei van de legionellabacterie uit te schakelen.
   
• Elk jaar dient u idealiter in de herfst de installatie te laten controleren door een chauffagist, tegelijk met het onderhoud van je stookolie- of gasketel.
   
• Elke 3 of 4 jaar laat u best het vat leegmaken om de kalkaanslag te verwijderen en laat u eventueel het glycolwater vervangen (indien van toepassing op uw installatie).

In de Onderhoudsgids voor een individuele zonneboiler vindt u een gedetailleerd overzicht voor een optimaal onderhoud van uw zonneboiler. Voor grote zonneboilersystemen kan u de Onderhoudsgids voor de technische / energieverantwoordelijke  raadplegen in de Gids Duurzame Gebouwen.

Als uw thermische zonnepanelen meer dan 25 jaar oud zijn en ze niet meer optimaal produceren, dan wordt het tijd om deze te vervangen. U kan uw oude zonnepanelen en zonneboiler gratis meegeven bij de installatie van de nieuwe panelen, net zoals bij de vervanging van een condensatieketel. De panelen zullen voor minimum 85% worden gerecycleerd.

Warmtepompen

Een warmtepomp maakt gebruik van de aanwezige energie in de lucht, in het water of in de bodem.

Op die manier voorziet ze uw woning van de nodige warmte en/of warm water.

Een warmtepomp heeft heel wat voordelen :

• Ze zijn zuinig en gebruiksvriendelijk. Een warmtepomp is, mits hij perfect is afgestemd op uw behoeften, energiezuiniger dan de klassieke verwarmingssystemen. Bovendien zijn ze tegenwoordig heel gemakkelijk in gebruik. U heeft ook recht op een premie en de aankoop van een warmtepomp komt in aanmerking voor een ECORENO-krediet.
• Ze hebben weinig onderhoud nodig. Een warmtepomp vergt veel minder onderhoud dan andere verwarmingssystemen.
• Ze vereisen geen grote administratieve rompslomp. U kan uw huidige energieleverancier gewoon houden. Bovendien blijft uw kadastraal inkomen onveranderd.

Een warmtepomp is bijzonder interessant voor gebouwen met hoge energieprestaties.

Vaak is het interessant om een warmtepomp te combineren met een productiesysteem van groene elektriciteit, zoals fotovoltaïsche zonnepanelen.

Hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp werkt volgens hetzelfde principe als een koelkast, maar dan omgekeerd. In plaats van de warmte af te geven aan de lucht buiten de koelkast, zal de warmtepomp de warmte in de lucht, in het water of in de bodem opvangen en naar binnen in de woning brengen. Ook in de winter kan de warmtepomp de benodigde warmte leveren doordat de koude lucht van buiten wordt omgezet naar een warmere temperatuur.

Er zijn 3 types :

• Een luchtwarmtepomp vangt de thermische energie in de buitenlucht op. Dit is één van de meest gebruikte types warmtepompen voor zowel bestaande woningen als nieuwbouw, omdat er geen ingrijpende aanpassingen voor nodig zijn. Bovendien kunnen er met dit systeem goede prestaties worden behaald omdat we in België een gematigd klimaat hebben.
• Een hydrothermische warmtepomp gebruikt de energie uit water. Dit type warmtepomp is complexer, want dan moet u toegang hebben tot een grondwaterlaag, een vijver of een rivier, moet het debiet voldoende zijn en moet de kwaliteit van het water geschikt zijn.
• Een geothermische warmtepomp maakt gebruik van de thermische energie in de bodem, die het hele jaar door vrij constant blijft. Voor dit type warmtepomp is ruimte nodig voor horizontale warmtewinning of zijn boringen vereist voor verticale warmtewinning. Meer info in onze pagina's Geothermie.

In de Gids Duurzame Gebouwen vindt u meer informatie over de werking van een warmtepomp.

Prestatiecoëfficiënt

Een warmtepomp verbruikt ook energie voor zijn werking. Dat kan gas of elektriciteit zijn. Een warmtepomp is dus alleen interessant als dit primair energieverbruik voldoende gecompenseerd wordt door de hoeveelheid warmte die ze overdraagt. Het rendement van een warmtepomp wordt gemeten aan de hand van een prestatiecoëfficiënt (COP) die bestaat uit de verhouding tussen de geproduceerde energie en de energie die nodig is voor de werking.

Zo is een elektrische warmtepomp pas efficiënt en interessant voor het leefmilieu als de gemiddelde prestatiecoëfficiënt voor het stookseizoen ten minste 2.6 bedraagt. Dat betekent dat de warmtepomp tot 2,6 keer meer warmte moet produceren dan de elektriciteit die het verbruikt. Om die reden is het interessant om een warmtepomp te combineren met fotovoltaïsche zonnepanelen, zodat de benodigde elektriciteit om de warmtepomp te doen werken kan gehaald worden uit de productie van de fotovoltaïsche zonnepanelen.

In de Gids Duurzame Gebouwen vindt u meer info over de prestatiecoëfficient van een warmtepomp.

Realiseer uw project in 3 stappen

Het is belangrijk om uw project goed in te schatten en na te gaan of een warmtepomp voor uw woning of gebouw interessant is. U moet er zeker van zijn dat de energiewinst hoger zal uitvallen dan de energie die nodig is om de warmtepomp te doen werken. En zorg vooral dat u uw warmtepomp niet over dimensioneert : ze levert dan minder goede prestaties en valt duurder uit.

Stap 1:  Bereken uw potentieel

Denk ook aan bijkomende verwarming als het extreem koud is (en koeling in tertiaire gebouwen als het extreem warm is). Over het algemeen wordt een warmtepomp gecombineerd met een verwarmingssysteem op lage temperatuur, via de vloer of de muren. Als de warmtebehoefte erg laag is, kan dat verwarmingssysteem achterwege worden gelaten door de warmtepomp aan de ventilatie te koppelen. In elk geval moet dit dan reeds voorzien zijn bij de start van het ontwerp van de nieuwbouw of het project van zware renovatie. 

Op basis van uw behoeften op het vlak van temperatuur en gebruik kan u de meest geschikte technologie kiezen. 

Hou bijvoorbeeld rekening met het volgende:

• Een warmtepomp voor verwarming levert vaak goede prestaties op in goed geïsoleerde huizen. Dit komt doordat het temperatuurverschil tussen de bron en het verwarmingssysteem in zo’n woningen  klein is. 
• Een warmtepomp die voor verwarming wordt geïnstalleerd kan ook voor sanitair warm water worden gebruikt. Maar aangezien dan naar een temperatuur van ongeveer 45°C wordt gestreefd voor het sanitair warm water, terwijl dat voor verwarmingswater slechts 30°C is, ligt het rendement van de warmtepomp vaak lager.
• De aanvullende mogelijkheid tot koeling kan soms nuttig zijn, vooral in tertiaire gebouwen. De warmtepomp zal echter nooit uitsluitend worden gedimensioneerd op basis van de koelingsbehoeften. 

De keuze voor een specifieke technologie van warmtepomp hangt ook af van de toegang tot de bron van thermische energie (lucht, water of bodem).  

• Indien u opteert voor geothermische energie zijn er 2 mogelijkheden: horizontale en verticale opvang. Voor een horizontale techniek heb je veel ruimte nodig. Voor een verticale techniek moet uw terrein toegankelijk zijn voor boormachines en moet de thermische capaciteit van de grond voldoende zijn. Ontdek de mogelijkheden in onze pagina's Geothermie en analyseer de Brusselse ondergrond in de BrugeoTool-toepassing. Bij een luchtwarmtepomp moet u warmtewisselaars kunnen plaatsen in uw gebouw.

Ten slotte moet u ook rekening houden met de verwarmingstoestellen in uw gebouw. 

• Beschikt u bijvoorbeeld al over radiatoren, dan moet u vooraf nagaan of ze geschikt zijn voor het systeem.

Al deze elementen zijn doorslaggevend om de haalbaarheid van uw project te beoordelen.

Stap 2:  Kies een deskundige installateur

Een warmtepomp is een volledig systeem dat niet overhaast mag worden geïnstalleerd. Kies een deskundige installateur en eis een nauwkeurige offerte.

Om in aanmerking te komen voor de premie moet u een gecertificeerde installateur kiezen. Vraag offertes bij meerdere installateurs om de aangeboden dienstverlening te vergelijken. Kijk niet alleen naar de deskundigheid en de referenties van de installateurs, maar bezoek eventueel een installatie die in uw buurt werd uitgevoerd. En denk erom dat kwaliteit zijn prijs heeft: laat u bij het kiezen niet te snel verleiden door het goedkoopste aanbod.

Deze vragen zullen u helpen om een deskundig installateur te kiezen.

Stap 3:  Maak de administratieve kant in orde

• Milieuvergunning: Voor een particuliere woning is meestal geen nodig, aangezien het vermogen voor een dergelijke warmtepomp niet meer dan 10 kW bedraagt.

  Voor de tertiaire sector, waar de warmtepomp vaak ook voor koeling wordt gebruikt, geldt dat als uw warmtepomp meer dan 3 kg gereglementeerde koelvloeistoffen bevat of als het totaal vermogen van de compressors hoger is dan 10 kW, u een milieuvergunning nodig hebt (rubriek 132: Koelinstallatie/Klimaatregelingssysteem).

  Voor een open geothermisch systeem (dat put uit een grondwaterlaag) moet u beschikken over een toelating voor waterwinning en over een specifieke milieuvergunningDe milieuvergunning, voorheen 'commodo-incommodo'- exploitatievergunning genoemd, is een document met de technische voorschriften die de exploitant van een installatie (bv. tankstation, drukkerij, stomerij, enz.) moet naleven. De door de administratie vastgelegde voorwaarden zijn bedoeld om de bescherming te waarborgen tegen de gevaren, hinder of ongemakken die een installatie of activiteit direct of indirect kan veroorzaken voor het milieu, de gezondheid of de veiligheid van de bevolking, met inbegrip van personen die zich binnen de grenzen van een installatie bevinden zonder daar als werknemer te kunnen worden beschermd. Meer informatie over de milieuvergunning (rubriek 62 voor het winnen en lozen van water).

  Voor de boringen die nodig zijn om een geothermische warmtepomp te installeren, moet u ook een aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning indienen bij uw gemeente.
   

• Kadaster: De warmtepomp heeft geen enkele impact op de berekening van het kadaster voor uw woning. U moet alleen het kadaster verwittigen binnen de 30 dagen na de installatie van de warmtepomp.
  
   
• Premies en andere steunmaatregelen: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent een premie toe om de installatie van warmtepompsystemen aan te moedigen, die uitsluitend bestemd zijn voor de productie van verwarming en/of warm water. Die steun kan tot 50% van de installatiekost dekken. Verifieer goed de vereisten voor het bekomen van de steun.
   
• EPB-reglementering: Als de warmtepomp omkeerbaar is en het daadwerkelijk nominaal vermogen hoger is dan 12 kW (koelvermogen), valt de pomp binnen het toepassingsgebied van de EPB-klimaatregelingsreglementering. En als u een EPB-certificaat hebt, dan kan u dat laten aanpassen. Vraag dit aan de EPB-certificateur die het document heeft afgeleverd.

Profiteer maximaal van uw warmtepomp

Net zoals bij andere verwarmingssystemen, is het aanpassen van uw dagelijkse gewoonten belangrijk om optimaal van de warmtepomp te kunnen genieten.

Enkele tips:

• Hou de binnentemperatuur zo constant mogelijk.
  Hoe minder deze op en neer gaat, hoe hoger het rendement van de warmtepomp. In het geval u een warmtepomp heeft, is het dus minder interessant om de verwarming lager of zelfs af te zetten ’s nachts, want dan zal hij minder efficiënt werken.

• Gebruik de bijverwarming zo weinig mogelijk.
  Hoe vaker u deze gebruikt, hoe lager het rendement van de warmtepomp zal zijn.

• Indien u de warmtepomp ook gebruikt voor warm water, beperk de temperatuur dan tot 45 à 50 graden.
  Want hoe hoger de temperatuur, hoe meer de warmtepomp moet werken en u dus meer primaire energieEnergie die zonder enige transformatie beschikbaar is in de natuur. verbruikt. Na een lange afwezigheid is het echter aangeraden om het opslagvat gedurende 10 minuten tot 60°C op te warmen. Dit om een eventuele groei van de legionellabacterie uit te schakelen.

• Indien u een omkeerbare luchtwarmtepomp heeft, gebruik dan deze actieve koeling zo weinig mogelijk.
  De warmtepomp zal namelijk in plaats van warmte te onttrekken aan de buitenlucht, warmte nemen via bijvoorbeeld de vloerverwarming of ventiloconvectoren.

Zorg voor een regelmatig onderhoud

Een warmtepompinstallatie vergt zeer weinig onderhoud maar moet regelmatig worden opgevolgd. Als u daar rekening mee houdt, kan u gedurende ten minste 15 jaar rekenen op een energiesysteem dat goede prestaties levert. Bepaalde elementen moeten regelmatig worden schoongemaakt, zoals de filters, of zijn onderhevig aan slijtage, zoals de compressor of het koelstofwater. In het geval u voor uw warmtepomp een nodig heeft en/of indien ze valt onder de EPB-klimaat-regelingsreglementering, dan gelden er specifieke onderhoudsvoorwaarden.

Volg uw productie op: Net als bij elke installatie die energie produceert, is het aangewezen om de prestaties van uw warmtepomp op te volgen, zodat u een slechte werking snel opspoort en kan ingrijpen. Door middel van de elektriciteits- en warmtemeters kan u het elektriciteitsverbruik en de warmteproductie regelmatig opvolgen. Een onlinetool zoals EnergieID kan u hierbij helpen.

In de Gids Duurzame Gebouwen vindt u meer info over het onderhoud van uw warmtepomp.

Geothermie

De term “geothermie” verwijst naar een reeks technieken die erop zijn gericht warmte aan de ondergrond te onttrekken voor verwarmings- of elektriciteitsopwekkingsdoeleinden. Bij uitbreiding omvat de term ook de systemen waarvan de bedoeling erin bestaat de warmte in de ondergrond te dissiperen voor koeling.

Met de bewustwording van de opwarming van de aarde en de aangekondigde vermindering van het aanbod fossiele energiebronnen is de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen in volle groei. Geothermie maakt deel uit van deze opkomende technieken, waarvan het ontwikkelingspotentieel in het Brussels Gewest bewezen is. De techniek heeft het voordeel van een schone hulpbron op het gebied van gasuitstoot te zijn en is bovendien onuitputtelijk.

Stadswindmolens

De moderne windmolen, opvolger van de historische variant, produceert elektriciteit dankzij windkracht. Het gebruik van die vrij beschikbare energiebron, die helemaal gratis is en geen uitstoot, was lange tijd enkel mogelijk in uitgestrekte open ruimten. Uit recente studies blijkt nu dat er ook een potentieel is voor kleine en middelgrote stadswindmolens.

Hoe werkt het?

Een windmolen produceert elektriciteit door gebruik te maken van windkracht. Deze windkracht laat de wieken van een rotor draaien, die verbonden is met een generator. Dit gebeurt volgens hetzelfde principe als een dynamo die je fietslicht aandrijft wanneer het wiel draait. Om optimaal te werken, moet de windmolen een sterke en constante aanvoer van wind krijgen. De molens zijn dus meestal te vinden in grote open ruimten, op de begane grond of op zee, en de elektriciteit wordt via een kabel naar het net geleid. Een windmolen van 2 MW kan de elektriciteit leveren die nodig is voor het jaarlijks verbruik van meer dan 1.300 gezinnen.

Windenergie in de stad

In de stad is de wind een stuk onregelmatiger en de ruimte schaarser: windmolens met hoog vermogen zijn dus minder aangewezen in een stedelijke omgeving. Wat wel kan, zijn kleine en middelgrote windmolens met een vermogen van 0,1 tot 250 kW, afhankelijk van de specifieke eigenschappen van de plaats waar ze ingeplant worden. Er bestaan nog niet zo veel projecten, mede doordat deze technologie nog in volle onderzoeks- en ontwikkelingsfase is.

De rentabiliteit van windmolens met klein en middelgroot vermogen lijkt theoretisch veelbelovend te zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, vooral op de vele hoge torengebouwen. Dat blijkt uit een windmetingsstudie uitgevoerd op verschillende plaatsen in het Gewest. Hoog tijd dus om in de praktijk enkele proefprojecten op te starten.

Realiseer uw project

Start met een haalbaarheidsstudie om na te gaan of de gekozen plaats geschikt is voor de installatie van windmolens. Hou rekening met diverse factoren, zoals de exacte impact van uw project op het milieu en de omgeving; de Gids Duurzame Gebouwen vertelt u er meer over.

Ga, bij de keuze van een windmolen, voor een gecertificeerd product met een geteste energieproductie. Let ook op de vermelde normen, die de betrouwbaarheid van kleine windmolens verhogen. Veel kleine windmolens op de markt zijn niet geschikt om in het Brusselse Gewest te worden geplaatst door de sterke turbulentie van de wind.

Voor het plaatsen van een stadswindmolen heeft u een milieuvergunning nodig. 

• Voor een windmolen met een vermogen van 1 tot 250 kW is de installatie onderworpen aan een vergunning type klasse 1C (rubriek 55-2A in de lijst met geklasseerde installaties), hetgeen betekent dat een voorafgaande verklaring bij Leefmilieu Brussel moet worden ingediend die de volgende elementen omvat:
  • beschrijving van het project
  • precieze lokalisatie op plan
  • technische fiches van de beoogde windturbinemodellen
  • milieu- en veiligheidseffectrapportage
• Na analyse van het dossier en eventueel bijkomende vragen verstrekt Leefmilieu Brussel een kennisname met de passende exploitatievoorwaarden (geldigheidsduur), zodanig vastgelegd dat de activiteit begeleid wordt en de eventuele impact van het project op de openbare veiligheid en het milieu wordt geminimaliseerd. Deze voorwaarden moeten tijdens de exploitatieduur van de installatie steeds worden nageleefd.

Vanuit stedenbouwkundig oogpunt is de plaatsing van een windturbine steeds onderworpen aan een stedenbouwkundige vergunning, ongeacht het vermogen van het project.

Voor windturbineprojecten van meer dan 250 KW kan een gemengde vergunning worden ingediend, aangezien deze projecten onderworpen zijn aan de   type klasse 1B of 1A.

Groenestroomcertificaten

Na de certificering van uw installatie heeft u recht op groenestroomcertificaten. Alle info hierover vindt u terug op de website van Brugel.

Warmtekrachtkoppeling

Bij de productie van elektriciteit wordt een grote hoeveelheid warmte opgewekt. In plaats van die warmte verloren te laten gaan in de omgeving, wordt ze bij warmtekrachtkoppelingWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU) gebruikt voor verwarming of sanitair warm water.

Warmtekrachtkoppeling is bijzonder geschikt voor een stedelijke omgeving en is vooral een goede oplossing voor collectieve huisvesting en tertiaire (ziekenhuis, hotel, zwembad) of industriële gebouwen, die een grote en regelmatige behoefte hebben aan warmte en aan elektriciteit.

Hoe werkt het?

Bij warmtekrachtkoppeling wordt er gelijktijdig warmte en elektriciteit geproduceerd, met dezelfde energiebron, meestal is dit aardgas. Door de warmte terug te winnen die wordt geproduceerd, wordt minder primaire energieEnergie die zonder enige transformatie beschikbaar is in de natuur. verbruikt. De meeste toestellen werken door middel van een motor. Die motor wordt aangedreven door de warmte die wordt geproduceerd bij de verbranding van de energiebron. Vervolgens zet de motor een cilinder in gang, die de generator voor het opwekken van de elektriciteit opstart.

In vergelijking met een installatie die afzonderlijk elektriciteit en warmte produceert, kan met warmtekrachtkoppeling een beter energierendement worden behaald. Zo kan er  15 tot 20 % primaire energie worden bespaard en de CO2-uitstoot ten gevolge van het energieverbruik van uw gebouw kan aanzienlijk verminderd worden.
Meer informatie over de werking en de verschillende technische mogelijkheden kan u vinden in de Gids Duurzame Gebouwen.

Realiseer uw project in drie stappen

Stap 1: Bereken uw potentieel

Het is belangrijk om goed na te gaan of een warmtekrachtkoppelingWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU) rendabel is voor uw woning of gebouw.

Of het de moeite loont om gebruik te maken van warmtekrachtkoppeling wordt eerst nagegaan met behulp van een relevantiestudie. Die analyse houdt rekening met de warmtebehoeften en het profiel van de bewoners, de elektriciteitsbehoefte, de energieprijs, de verwachte warmte- en elektriciteitsproductie, de besparingen en financiële inkomsten die de installatie kan opleveren, alsook de kosten (onderhoud, brandstof). Na deze eerste toetsing kan u een haalbaarheidsstudie laten uitvoeren door een studiebureau of, voor kleine toepassingen van minder dan 20 kWe, door een ervaren installateur.

Stap 2: Doe een beroep op een deskundige installateur

Doe een beroep op een studiebureau, of een deskundig installateur om een nauwkeurig bestek op te maken voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van uw systeem. Vraag offertes bij meerdere installateurs om de aangeboden dienstverlening te vergelijken. Kijk niet alleen naar de deskundigheid en de referenties van de installateurs, maar bezoek eventueel een installatie die in uw buurt werd uitgevoerd.

Voor grote installaties dient er in de offerte een nauwkeurige berekening te worden gegeven met behulp van dimensioneringstools voor de verwachte elektriciteitsproductie. Voor collectieve huisvesting bestaat COGENoptitherm (.xlsm) om de goede dimensionering van de op aardgas te verzekeren en zo recht te kunnen hebben op het verhoogde aantal groenestroomcertificaten. Aangezien een warmtekrachtkoppelingsinstallatieWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU)   zelden alleen werkt, moet ook worden gezorgd voor de goede integratie ervan in de stookplaats. Wilt u meer weten, raadpleeg dan het vademecum over de geslaagde integratie van een warmtekrachtkoppelingsinstallatie in een stookplaats. 

Stap 3:  Maak de administratieve kant in orde

Bij de installatie van een warmtekrachtkoppelingseenheid zijn er een aantal administratieve zaken die u in orde moet brengen, in het bijzonder:

• MilieuvergunningDe milieuvergunning, voorheen 'commodo-incommodo'- exploitatievergunning genoemd, is een document met de technische voorschriften die de exploitant van een installatie (bv. tankstation, drukkerij, stomerij, enz.) moet naleven. De door de administratie vastgelegde voorwaarden zijn bedoeld om de bescherming te waarborgen tegen de gevaren, hinder of ongemakken die een installatie of activiteit direct of indirect kan veroorzaken voor het milieu, de gezondheid of de veiligheid van de bevolking, met inbegrip van personen die zich binnen de grenzen van een installatie bevinden zonder daar als werknemer te kunnen worden beschermd. Meer informatie over de milieuvergunning : Voor een particuliere woning is meestal geen milieuvergunning nodig, aangezien het vermogen voor een dergelijke WKK niet meer dan 5kWe bedraagt. Voor de collectieve huisvesting en tertiaire of industriële sector, voor een warmtekrachtkoppeling met een nominaal ingangsvermogen van minimaal 20 kW, hebt u nodig (rubriek 40 van de ingedeelde inrichtingen ) om een te plaatsen.
• De elektrische aansluiting:  Een WKK moet voldoen aan bepaalde technische voorschriften. Na afloop van de werken moet een erkend controleorganisme voor elektriciteitsinstallaties controleren of de installatie voldoet aan het Algemeen Reglement op de Elektrische Installatie (AREI). Ook moet de installatie beschikken over een elektronische bidirectionele meter van . Sibelga is de distributienetbeheerder die de bestaande meter vervangt. Nadien, en om recht te hebben op groenestroomcertificaten, moet de groenestroommeter gecertificeerd worden door Brugel.

• Kadaster: De micro-wkk heeft geen enkele impact op de berekening van het kadaster voor uw woning. U moet alleen het kadaster verwittigen binnen de 30 dagen na de installatie van de micro-wkk.
• Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ondersteunt de installatie van (micro)warmtekrachtkoppelingssystemen in de vorm van groenestroomcertificaten bij de productie.
• EPB-reglementering: Als u een EPB-certificaat hebt, kunt u het laten aanpassen. Neem hiervoor contact op met de EPB-certificateur die het document heeft afgeleverd.
• Een met een nominaal opgenomen vermogen van 20 kW of meer is een geclassificeerde installatie (rubriek 40) van de milieuvergunning.

Uw groenestroomcertificaten innen

Na de certificering van uw installatie heeft u recht op groenestroomcertificaten. Een groenestroomcertificaat wordt toegekend op basis van de gerealiseerde CO2-besparing, wat u vanaf 1 december 2018 kan doorgeven aan Sibelga (niet meer aan BRUGEL). Na de toekenning van uw groenestroomcertificaten kan u deze vervolgens verkopen. Voor een goed gedimensioneerde hoogrendementsinstallatie van warmtekrachtkoppelingWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU) op aardgas, die zijn warmte voor meer dan 75 % levert aan meerdere residentiële afnemers, kan het aantal certificaten onder bepaalde voorwaarden (Besluit, art. 21) worden verhoogd.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de verkoopwaarde van groenestroomcertificaten aan de energieleveranciers ongeveer € 85 en dit is stabiel sinds de aanpassing van het systeem voor groenestroomcertificaten in 2011. In ieder geval krijgt u minimaal €65 euro per certificaat, als u deze verkoopt aan Elia, de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit, die verplicht is deze aan te kopen tegen die gewaarborgde minimumprijs.

Zorg voor een regelmatig onderhoud

Van zodra de installatie is voltooid, zal u het verbruik van primaire energieEnergie die zonder enige transformatie beschikbaar is in de natuur. en de CO2-uitstoot van uw gebouw gedurende 10 jaar, de gemiddelde levensduur van een , kunnen verminderen, op voorwaarde dat u zorgt voor een regelmatige opvolging en een kwaliteitsvol onderhoud. Let op enkele eenvoudige aandachtspunten:

• Is de warmtekrachtkoppelingWarmtekrachtkoppeling is de gelijktijdige opwekking in één proces van thermische energie en elektrische of mechanische energie. (RICHTLIJN 2012/27/EU) wel degelijk in werking?
• Start de installatie correct op als er voldoende warmtevraag is?
• Is het aantal werkingsuren correct geoptimaliseerd?
• Staat de installatie niet in alarmmodus?
• Blijft het rendement binnen de geplande marges?

Bij grote installaties kunnen deze elementen worden opgevolgd door een lid van het technisch personeel of door een onderhoudsfirma. Hebt u bij de installatie geopteerd voor telemonitoring, dan zullen die parameters rechtstreeks worden opgevolgd.

Voor het eigenlijke onderhoud is het beter om een contract af te sluiten met de installateur of met een onderneming die erkend is door de leverancier van het materiaal.

Biomassa

Wat is biomassa? Welke vormen bestaan er?

De term biomassaGeheel van planten en dieren, alsook het daarmee gepaard gaande organische afval. De plantaardige biomassa komt uit de fotosynthese voort en is een bron van hernieuwbare energie. omvat producten die gewonnen zijn uit plantaardige grondstoffen en dierlijk (rest)materiaal van de landbouw en de bosbouw en ook de biologisch afbreekbare fractie van industrieel en huishoudelijk afval. 

Voorbeelden zijn: biobrandstoffen, bijproducten van houtzagerijen, hakhout, slib, bosresten zoals boomstronken, dierlijke mest en frituurolie. 

Biomassa is dus een  hernieuwbare energiebronHernieuwbare energie is energie uit hernieuwbare niet-fossiele bronnen, namelijk: wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie en energie uit de oceanen, waterkracht, biomassa, stortgas, gas van rioolzuiveringsinstallaties en biogassen. (RICHTLIJN 2009/28/EG). , op voorwaarde dat er op duurzame en verantwoordelijke wijze aan land- en bosbouw wordt gedaan en dat het verbruik de productie niet overschrijdt. Maar aan deze voorwaarden wordt vaak niet voldaan.

Algemeen kan biomassa gebruikt worden voor:

• verwarming: in de vorm van brandhout wordt het gebruikt om vuur te maken.
  
  Hout heeft een zekere tijd nodig om te groeien en er moet dus rekening worden gehouden met het tempo van vernieuwing van de materie: als men meer kapt dan dat er kan groeien, kan men dat moeilijk duurzaam noemen. De afvalstoffen van menselijke activiteiten zoals slib van biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). onder druk zetten. De tweede generatie, zoals biodiesel, worden gewonnen uit frituur- en dierlijk vet via een chemisch proces. Het is nog niet bewezen dat de uitstoot van biodiesel properder zou zijn dan die van gewone diesel.

Biomassa, CO2-neutraal ?

In theorie is biomassaGeheel van planten en dieren, alsook het daarmee gepaard gaande organische afval. De plantaardige biomassa komt uit de fotosynthese voort en is een bron van hernieuwbare energie. een hernieuwbare energiebronHernieuwbare energie is energie uit hernieuwbare niet-fossiele bronnen, namelijk: wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie en energie uit de oceanen, waterkracht, biomassa, stortgas, gas van rioolzuiveringsinstallaties en biogassen. (RICHTLIJN 2009/28/EG). , waarbij de koolstofcyclus neutraal is: de CO2 die vrijkomt bij verbranding is namelijk dezelfde CO2 die de planten hebben opgevangen uit de atmosfeer. Maar in realiteit niet, doordat er niet duurzaam wordt omgesprongen met de beschikbare grondstoffen. Bovendien zijn het transport en de transformatie van de biomassa ook stappen die CO2 produceren. Ook bestaat er een tijdelijk verschil tussen het moment waarop de CO2 in de atmosfeer terechtkomt en het moment waarop deze wordt opgevangen: het vraagt vele decennia voor een boom om alle CO2 op te vangen die nodig is voor zijn groei.

Impact op de luchtkwaliteit

Bij de verwerking van biomassaGeheel van planten en dieren, alsook het daarmee gepaard gaande organische afval. De plantaardige biomassa komt uit de fotosynthese voort en is een bron van hernieuwbare energie. , met name de verbranding, komen verschillende schadelijke stoffen vrij die een negatieve impact hebben op de luchtkwaliteit, terwijl de Europese Unie steeds striktere emissie- en concentratienormen oplegt. De grote installaties zijn onderworpen aan een die rekening houdt met de impact op de luchtkwaliteit, maar dat geldt niet voor kleine installaties zoals houtpelletkachels of houtketels.

VOS, CO en PAK’s

De impact van houtverwarming op de kwaliteit van de binnen- en buitenlucht hangt af van het type ketel (open of gesloten haard, kachel, insert of pelletketel), evenals de in de ketels toegepaste technologie en de manier waarop men ze gebruikt.

De verbranding van hout produceert veel verontreinigende stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid, namelijk vluchtige organische stoffen (VOS), koolmonoxide (CO), fijnstof, dioxines en polycyclische aromatische koolwaterstoffenDit zijn van aardolie afgeleide samengestelde organische vloeistoffen op basis van koolstof en waterstof. Stookolie, benzine en andere soorten minerale oliën behoren daartoe. Deze oliën hebben de eigenheid dat ze een geringe dichtheid hebben. Wanneer ze in de bodem dringen, kunnen ze het grondwater bereiken en er een drijflaag op vormen. (PAK’s). Zelfs al is het aandeel van hout in het Brusselse Gewest voor verwarming vrij klein (0,5% van het totale verbruik), toch is de verbranding ervan verantwoordelijk voor één derde tot de helft van de uitstoot van deze stoffen.

Het gebruik van een efficiënte ketel, in combinatie met de kwaliteit van het hout, zorgt ervoor dat deze emissies verminderen; echter blijven deze toch nog hoger dan de emissies die worden uitgestoten bij het gebruik van gas, of zelfs mazout, als verwarming.

Toekomst voor het Brusselse Gewest

Het potentieel van biomassaGeheel van planten en dieren, alsook het daarmee gepaard gaande organische afval. De plantaardige biomassa komt uit de fotosynthese voort en is een bron van hernieuwbare energie. als energiebron in het Brusselse Gewest blijft beperkt. Hout en pellets zijn niet in grote hoeveelheden beschikbaar, ook al kunnen we in ons Gewest een deel van het Zoniënwoud duurzaam ontginnen. Deze biomassa zou dus moeten ingevoerd worden, wat voor nog meer luchtverontreiniging zou zorgen. Ook moet het gestockeerd kunnen worden, waarvoor de plaats en het volume vaak ontbreekt. Tenslotte moet deze plaats ook vlot toegankelijk zijn. 

Met de uitdagingen van de toekomst sluit het Gewest echter niet uit om biomassa in te schakelen, op voorwaarde dat het op een duurzame en niet belastende wijze voor de gezondheid wordt verwerkt. Dat kan bv. onder de vorm van biogasBiogas is het gas dat geproduceerd wordt door de fermentatie van organisch dierlijk of plantaardig materiaal. in warmtenetten of voor de productie van warmte en elektriciteit door biomethanisatieBiomethanisatie is het natuurlijk biologisch proces van afbraak van organisch materiaal bij afwezigheid van zuurstof, waarbij biogas (methaan) en een digestaat (meststof) worden geproduceerd. van lokaal groenafval. Echter, met het oog op de volksgezondheid, het beschermen van de regionale luchtkwaliteit en Europese verplichtingen, zet de Regering zich in voor regelmatige bewustmaking over de negatieve gevolgen van het verbranden van hout in al zijn vormen.

De overheid zal een verbod overwegen op de installatie van centrale verwarmingstoestellen op basis van hout of houtderivaten, met het oog op het potentieel voor hernieuwbare warmte in het Gewest.

Enkele tips als u hout gebruikt om u te verwarmen

Enkele tips: 

• Stel de kwaliteit van het hout voorop:
  • Gebruik uitsluitend droog, proper en onbehandeld hout.
    Hoe vochtiger en vuiler het hout is, hoe slechter de verbranding zal gebeuren en hoe meer fijnstof er dus vrijkomt. Ook het rendement zal lager zijn. Dit geldt evenzeer voor pellets. Behandeld hout (geverfd, gecoat, gebeitst) dat wordt opgebrand is om evidente redenen niet gezond. 
    TIP: Hout is pas brandklaar als het twee jaar heeft kunnen drogen. Voorzie hierbij voldoende verluchting tijdens het droogproces en stockeer het hout in een droge ruimte. Een houtvochtigheidsmeter kan u aangeven of de ideale vochtigheidsgraad (+/- 15%) werd behaald.
  • Harshoudend (zacht) hout  zoals den, spar, berk, pallethout, ... is niet geschikt voor de meeste kachels en haarden.
    Bij de verbranding komen harsen vrij die verdampen. Een gewone kachel of haard krijgt die verdampingsgassen niet volledig verbrand. Voor warme-accumulerende kachels of massakachels, zoals speksteen- of tegelkachels, zijn deze houtsoorten wel mogelijk.
  • Teveel hout ineens in de kachel leggen, zorgt voor een onvolledige verbranding en dus veel fijnstof. Voor tweederde vullen zorgt ervoor dat er voldoende lucht kan circuleren zodat het verbrandingsproces optimaal kan verlopen.
• Kies een degelijk toestel :
  • Een open haard stoot meer verontreinigende stoffen uit dan een gesloten haard. 
  • Oude houtkachels kunnen tot 5000 mg fijnstof/Nm3 uitstoten; zij hebben geen roetfilter en zijn uitermate slecht voor de binnenhuislucht en dus uw gezondheid.
    De nieuwste toestellen op de markt, zoals speksteenkachels, bevatten een roetfilter en mogen maar maximaal 40 mg/Nm3 fijnstof uitstoten. Maar zelfs met een roetfilter moet u zich realiseren dat de uitstoot nog tot vijfmaal meer bedraagt dan bij verwarming op gas of mazout.
  • De nieuwe Europese Richtlijn legt een eco-label op met een minimum rendement voor alle nieuwe toestellen en een duidelijke etikettering. Let hier op bij aankoop. 
• Zorg voor een goede afstelling:
  • Oude kachels zijn meestal niet volledig luchtdicht en de luchttoevoer kan niet geregeld worden.
    Dit bepaalt echter de efficiëntie van uw kachel of haard. De nieuwere toestellen bevatten een automatische luchtsturing naar buiten, die zorgt voor een optimale verbranding.
  • Zwarte glasramen zijn een typisch gevolg van een slechte verbranding. Het is belangrijk om dan na te gaan wat er fout loopt en het probleem op te lossen.
  • Laat uw toestel jaarlijks onderhouden en laat de afvoerleidingen voor verbrandingsgassen nakijken door een erkend vakman. Vergeet ook de schoorsteen niet. Zo ben u zeker dat ze goed werken en beperkt u het risico op panne en zware verontreiniging.
• Gebruik de top fire-methode om uw vuur aan te maken: onderaan geschrankt de grootste stukken hout, dan fijn hout en bovenaan het aanmaakblokje.

Door deze tips te volgen, komt er heel wat minder fijnstof vrij en zal het rendement van de verbranding hoger liggen, waardoor u dus ook minder hout zal verbruiken. En vergeet vooral niet te verluchten en ventileren zodat de vervuilde lucht uit de woning wordt verwijderd.

Pollutiepiek?

Weet dat het in Brussel verboden is om met hout te verwarmen in het geval van een slechte luchtkwaliteit (behalve als het de enige verwarmingsmethode is die u thuis hebt). Download de app Brussels Air of schrijf u in op de website van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL) zodat u gewaarschuwd wordt bij een pollutiepiek.

Energiedelen: bundel lokaal de krachten

U produceert meer groene stroom dan u verbruikt en u wilt dit overschot aan uw buurt verkopen in plaats van het weer op het net te zetten? Dit is sinds mei 2022 mogelijk  via het nieuwe regelgevend kader in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze vorm van collectief zelfverbruik van lokaal geproduceerde en verbruikte elektriciteit is zeer veelbelovend. Zo wordt de energietransitie voor een zo groot mogelijk aantal mensen toegankelijk. 

Om u hierbij te helpen, biedt Leefmilieu Brussel gratis begeleiding via de nieuwe Facilitator Energiedelen en Energiegemeenschappen. Meer informatie over deze dienst.

Hoe werkt het?

Als u bijvoorbeeld fotovoltaïsche panelen heeft, kunt u al uw eigen productie verbruiken. Maar de overtollige geproduceerde elektriciteit gaat terug naar het net. Vanaf nu kunt u dit overschot aan groene en lokale elektriciteit met uw buurt delen tegen een voor alle partijen interessant tarief, door de productie te bundelen en het verbruik te synchroniseren. Of u kan samen met de buurt investeren in een nieuwe installatie en de opgewekte elektriciteit verdelen.

Dat kan ook met andere bronnen van groene stroom. In het Brussels Gewest hebben fotovoltaïsche installaties echter het grootste productiepotentieel.

Voor wie?

Er zijn veel configuraties mogelijk, bijvoorbeeld:

Binnen 1 gebouw kunnen de bewoners gezamenlijk optreden als actieve afnemers:

• Een fotovoltaïsche installatie op een appartementsgebouw die elektriciteit levert, niet alleen voor het verbruik van de gemeenschappelijke delen, maar ook voor het individuele verbruik van de appartementen;

Als elektriciteit gedeeld wordt over meerdere gebouwen via een energiegemeenschap:

• Een gemeenschappelijk gebouw dat verschillende andere gebouwen in de buurt en/of sociale woningen bevoorraadt;

Bedrijven in een industriezone die de elektriciteitsproductie van de installaties onderling verdelen, volgens hun verbruikspieken.

Wat zijn de voordelen?

Als u eigenaar bent van de installatie, kunt u zo het overschot lokaal doorverkopen tegen een gunstigere prijs dan de prijs die u krijgt als u de elektriciteit aan een energieleverancier verkoopt. Deze toegevoegde waarde stelt u ook in staat om uw project sneller rendabel te maken en dat terwijl u uw buren laat meegenieten van hernieuwbare energie met een stabiele productiekost.

Als lid van een energiegemeenschap of door binnen het appartementsgebouw elektriciteit te delen, betaalt u minder voor uw elektriciteit, en krijgt u gegarandeerd hernieuwbare en lokale energie, zelfs als u zelf geen installatie voor hernieuwbare energie kunt installeren. In beide gevallen krijgt u energieautonomie, draagt u actief bij aan de ontwikkeling van hernieuwbare energie en neemt u deel aan de energietransitie van het Brussels Gewest.

Hoe zet je een project op?

1. Als u nog geen fotovoltaïsche installatie hebt, controleer dan het zonnepotentieel van het geplande dak met de door Leefmilieu Brussel ontwikkelde zonnekaart. Opgelet! De berekening van de omvang van de installatie en de rentabiliteit is beperkt tot residentiële daken. Als u een groot dak heeft, wordt de kaart dus alleen in dit stadium gebruikt om het zonnepotentieel te controleren. 
2. Neem contact op met uw buurt om de belangstelling en de relevantie van het project na te gaan.
3. Wijs indien nodig de juridische entiteit van uw energiegemeenschap aan of richt deze op, en bepaal de verdeelsleutel van de geproduceerde energie onder de deelnemers.
4. Stel  de contracten op tussen de deelnemers, en indien van toepassing met de rechtspersoon en met de distributienetbeheerder, Sibelga.
5. Vraag bij Brugel een toelating aan. 
6. Stel de specifieke specificaties voor uw installatie op en ga verder met de werkzaamheden.

De Facilitator Energiedelen en Energiegemeenschappen biedt u gepersonaliseerde ondersteuning en hulpmiddelen voor de opzetten van uw project van energiedelen binnen één gebouw of bij de oprichting van uw energiegemeenschap.

Meer informatie

• Facilitator Energiedelen en Energiegemeenschappen
• Kaart van innovatieve projecten (website Brugel)

Deel een dak

U huurt een pand met zonnepanelen op het dak? 

U wil fotovoltaïsche zonnepanelen installeren op het dak van een gebouw in mede-eigendom of het dak van een naburig gebouw gebruiken? 

Maar wie van de (mede-)eigenaars, huurders, mede-eigendom en buren doet wat, wie betaalt wat en wie is verantwoordelijk voor wat?

Modelcontracten aangepast aan verschillende situaties

Om de gebruiksvoorwaarden van deze “gedeelde daken” voor fotovoltaïsche zonnepanelen duidelijk te bepalen, stelt Leefmilieu Brussel u modelcontracten ter beschikking: clausules die u in de huurovereenkomst kan integreren indien u een pand verhuurt, modellen van huurcontracten of van terbeschikkingstelling van het dak en typeclausules voor het proces-verbaal van de vergadering van mede-eigenaars. Zij zullen u toelaten de voorwaarden van de overeenkomst tussen de verschillende betrokken partijen te verduidelijken en kunnen als basis dienen voor het opstellen van uw officiële documenten. 

Vind het contract dat past bij uw situatie door het beantwoorden van enkele korte vragen.

Het oude berekeningssysteem voor fotovoltaïsche installaties

De bestaande installaties blijven genieten van de steun die voorzien was op het moment van hun ingebruikneming.
Als uw fotovoltaïsche installatie vóór 1 juli 2011 in gebruik werd genomen, moet u de oude berekeningswijze toepassen. Het aantal groenestroomcertificaten (GSC) dat wordt toegekend, hangt in dat geval af van de geïnstalleerde oppervlakte.

Volgens dit systeem ontvangt u:

• 7,27 GSC per geproduceerde MWh voor de eerste 20 geïnstalleerde m²;
• 5,45 GSC per geproduceerde MWh voor de volgende 40 geïnstalleerde m²;
• 3,63 GSC per geproduceerde MWh voor de rest van de geïnstalleerde oppervlakte.

In dit systeem ontvangt u 10 jaar lang groenestroomcertificaten, te tellen vanaf de datum van ingebruikneming.

Voorbeelden om de overgang tussen de twee systemen te verduidelijken

Als uw installatie:

1. op 1 maart 2010 in gebruik werd genomen en op 30 juni 2011 werd gecertificeerd: toekenning volgens het oude systeem gedurende 10 jaar na 1 maart 2010.
2. op 1 maart 2010 in gebruik werd genomen en op 1 juli 2011 werd gecertificeerd: toekenning volgens het oude systeem gedurende 10 jaar na 1 maart 2010.
3. op 30 juni 2011 in gebruik werd genomen en op 30 juli 2011 werd gecertificeerd: toekenning volgens het oude systeem gedurende 10 jaar na 30 juni 2011.
4. op 1 juli 2011 in gebruik werd genomen en op 30 juli 2011 werd gecertificeerd: toekenning volgens het nieuwe systeem gedurende 10 jaar na 30 juli 2011.

De referentie-installaties

De door uw installatie gerealiseerde CO₂-besparing wordt altijd bepaald in verhouding tot de CO₂-emissies van de referentie-installaties.

• Voor de productie van elektriciteit gaat het om een stoom- en gasturbine-installatie op aardgas met een rendement van 55%.
• Voor de productie van warmte is de referentie-installatie een verwarmingsketel op aardgas met een rendement van 90%.
• Voor de productie van koude wordt ten slotte een koelaggregaat met compressie weerhouden, dat door een referentie-installatie voor elektriciteit van de nodige stroom wordt voorzien.