Dierproeven, een strikt omlijnde praktijk

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en conform de Europese wetgeving, zijn dierproeven streng gereglementeerd: de dieren die voor proeven worden gebruikt, genieten wettelijke bescherming en alle inrichtingen, die vooraf erkend moeten zijn, zijn onderworpen aan controles.

Erkende inrichtingen

Alle inrichtingen die dieren gebruiken, fokken en leveren voor dierproeven, moeten vooraf erkend zijn door de Minister die bevoegd is voor dierenwelzijn. Om deze erkenning te krijgen, dient de verantwoordelijke van de inrichting een aanvraagformulier in te vullen met een beschrijving van de diersoort(en) die gehouden, gekweekt of verhandeld zullen worden, de aard van de dierproeven, de verzorging van de dieren, de huisvestingsfaciliteiten en het opleidingsniveau van het personeel. Een reeks van documenten, door de wet vastgelegd, moet bij de aanvraag worden gevoegd. De erkenning wordt enkel verkregen na advies van de Brusselse Commissie voor Dierproeven en onder voorbehoud van een gunstige inspectie, ter plaatse, door het Departement Dierenwelzijn . Elke wijziging moet zo snel mogelijk worden meegedeeld aan deze dienst.

Gespecialiseerde fokkers en leveranciers

Muizen, ratten, hamsters, cavia’s, woestijnmuizen, konijnen, kikkers, zebravissen, niet-menselijke primaten, honden en katten mogen alleen in dierproeven worden gebruikt indien ze hier specifiek voor zijn gefokt. Deze dieren moeten dus afkomstig zijn van erkende fokkers of leveranciers, en hun huisvestingsfaciliteiten zijn streng gereglementeerd. Indien de dieren niet specifiek gefokt werden voor als proefdier en men deze toch wenst te gebruiken dan dient men hiervoor vooraf een ontheffing aan te vragen.

Huisvesting en Verzorging

De huisvesting van proefdieren is onderworpen aan minimumnormen, die per soort verschilt. Deze normen werden vastgelegd met aandacht voor de (fysiologische en etiologische) behoeften per diersoort. De verblijven dienen een minimale grootte te hebben, sociale soorten dienen in groep gehuisvest te worden en de kooien moeten voorzien zijn van verrijking. De verblijven zijn onderworpen aan strikte hygiëne- en onderhoudsvoorschriften. Bovendien is het verplicht de dieren minstens dagelijks te controleren en dit te registreren. Tenslotte dienen de verblijven zo ontworpen te zijn dat alleen bevoegde personen deze kunnen betreden.

Gekwalificeerd personeel

Elke persoon die met proefdieren wenst te werken dient hiervoor een opleiding te volgen. De minimale vereisten voor deze opleidingen zijn bepaald in bijlage 8, 9,10 en 11 van het KB van 29 mei 2013 betreffende de bescherming van proefdieren.

Een proefleider, actieve deelnemer of verzorger met een buitenlands diploma mag enkel met proefdieren werken na goedkeuring van Leefmilieu Brussel. Hiervoor dien je een Aanvraag tot Gelijkwaardigheid van Opleiding in te dienen.

Voorafgaande projectgoedkeuring

Gebruikers die dierproeven willen uitvoeren, moeten hun onderzoeksprojecten vooraf ter goedkeuring voorleggen aan een Lokale Ethische Commissie, die ook de doelstelling van het project beoordeelt en toeziet op de vereiste vervanging, vermindering en verfijning. Verder voert deze Commissie ook een schade-batenanalyse uit van het project, waarbij wordt nagegaan of het project gerechtvaardigd is en of het op termijn voordelen kan opleveren. Ze moeten verplicht een niet-confidentiële en niet-technische samenvatting opstellen, die beschikbaar wordt gesteld voor het publiek. Deze samenvatting bevat informatie over de doelstellingen van de dierproef, het aantal en de soorten gebruikte proefdieren, de voor- en nadelen van het onderzoek en de inspanningen gedaan voor naleving van de verplichting om alternatieve methoden voor dierproeven toe te passen. De lokale Ethische Commissies genieten de steun van de Brusselse Commissie voor dierproeven dat erop toeziet dat goede praktijken worden gedeeld. De Ethische Commissie beslist ook of het project achteraf opnieuw beoordeeld moet worden. De beoordeling achteraf heeft als doel de werkelijke ernst en het aantal gebruikte dieren te vergelijken met de inschatting die bij de aanvraag werd gemaakt en om alternatieve methoden te identificeren.

Niet-technische samenvattingen van de vergunde en bijgewerkte projecten van 2020:

• Vierde kwartaal (.pdf)
• Derde kwartaal (.pdf)
• Tweede kwartaal (.pdf)
• Eerste kwartaal (.pdf)

Vanaf 2021 worden de niet-technische samenvattingen gepubliceerd in de Europese ALURES NTS databank.

De gepubliceerde gegevens vallen onder de volledige verantwoordelijkheid van de auteur van de NTS.

Vorige NTS:

• NTS 2019 (Q1 (.pdf), Q2 (.pdf), Q3 (.pdf), Q4 (.pdf))
• NTS 2018 (Q1 (.pdf), Q2 (.pdf), Q3 (.pdf), Q4 (.pdf))
• NTS 2017.pdf
• NTS 2016.pdf
• NTS 2015.pdf
• NTS 2014.pdf

De verplichting alternatieve methodes te zoeken

De gebruikers zijn wettelijk verplicht om methodes te gebruiken die dierproeven kunnen vermijden of beperken, of waarvoor minder gevoelige diersoorten kunnen worden ingezet. De lijst van verboden dierproeven wordt regelmatig bijgewerkt, naargelang van de evolutie van de gevalideerde methoden. Zo zijn dierproeven verboden voor het testen van cosmetische producten of voor de ontwikkeling van tabaksproducten. Het is ook niet toegestaan om grote mensapen te gebruiken als proefdier.

Gereglementeerd transport

Het vervoer van proefdieren wordt beschouwd als commercieel vervoer en is dus strikt gereglementeerd. Zieke of gewonde dieren mogen slechts worden vervoerd indien hun toestand rechtstreeks samenhangt met het officieel toegelaten onderzoeksprogramma. In geen geval mag het vervoer extra lijden meebrengen, en de eventueel noodzakelijke zorgen moeten worden verleend.
Voor meer informatie over het commercieel vervoer van dieren

Operationele verplichtingen

De verantwoordelijke van de erkende inrichting moet een aantal verplichtingen naleven:

• Een register bijhouden: het register wordt op dagelijkse basis bijgehouden en vermeldt de herkomst, de identificatie (individueel of per lot) en de bestemming van de dieren. Honden, katten en niet-menselijke primaten moeten individueel geïdentificeerd worden, door middel van een tatoeage of een microchip.
• De aanstelling van een deskundige: de verantwoordelijke van een inrichting moet een dagelijkse controle organiseren door een deskundige die het dierenwelzijn en de dierengezondheid opvolgt. De deskundige voert zijn controles uit aan de hand van een checklist, en bezorgt een driemaandelijks verslag aan de Departement Dierenwelzijn.
• Een lokale dierenwelzijnscel: deze cel ziet er in het bijzonder op toe dat de aanbevelingen van de deskundige worden nageleefd. Ze ziet er ook op toe dat gevolg wordt gegeven aan de aanbevelingen van de Ethische Commissie die het onderzoeksproject heeft goedgekeurd.

Een zeer strenge controle

Gebruikers, fokkers of leveranciers van laboratoriumdieren kunnen op elk moment gecontroleerd worden door de Departement Dierenwelzijn, die de kwaliteit van de huisvesting en de verzorging van de dieren controleert, alsook de naleving van de procedures. Elk jaar moeten de gebruikers van proefdieren ook statistische gegevens verstrekken aan de hand waarvan de evolutie in het proefdiergebruik kan worden opgevolgd.

Brusselse Commissie voor dierproeven

Door Artikel 28 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn van de dieren wordt een comité van deskundigen dat tot taak heeft de deontologische problemen in verband met dierproeven te bestuderen opgericht. De middens van het wetenschappelijk en medisch onderzoek moeten hierin vertegenwoordigd zijn.

De bevoegdheid dierenwelzijn is sinds de zesde Staatshervorming regionaal geworden, waardoor elke regio een eigen tegenhanger van het federale deontologisch comité moet voorzien. In Brussel werd dit deontologisch comité vervangen door de Brusselse Commissie voor dierproeven. Deze Commissie ging van start begin 2018.

Taken:

De Brusselse Commissie voor dierproeven brengt advies uit inzake dierproeven in alle gevallen voorzien door de wetgeving, waaronder :

• Vrijstellingen van het gebruik van proefdieren die niet opgenomen zijn in Bijlage 1 van het koninklijk besluit van 29 mei 2013 betreffende de bescherming van proefdieren ;
• Vrijstellingen van het gebruik van proefdieren die gevangen werden in de vrije natuur ;
• Vrijstellingen van het gebruik van zwerfdieren, verloren, achtergelaten of verwilderde huisdieren als proefdier ;
• Nieuwe erkenningen als gebruiker, fokker of leverancier van proefdieren ;
• Het intrekken van bestaande erkenningen als gebruiker, fokker of leverancier van proefdieren ;
• Aanvragen tot afwijkingen op het feit dat geen enkele proef die leidt tot een ernstige mate van pijn, lijden of angst die vermoedelijk lang zal duren en die niet kan worden verminderd, is toegestaan.

De Commissie brengt advies uit inzake dierproeven wanneer de minister, Leefmilieu Brussel of een Ethische Commissie hen raadpleegt. De Commissie formuleert adviezen in geval van deontologische of ethische problemen.

Ze geeft advies aan de bevoegde overheid en de cellen belast met het welzijn van de dieren over vragen in verband met de aanschaf, de fok, de huisvesting, de verzorging en het gebruik van dieren in procedures.

Op verzoek van de minister, Leefmilieu Brussel of een Ethische Commissie, brengt de Commissie brengt ze bovendien advies uit inzake de ontwikkeling en de toepassing van methodes die erop gericht zijn dierproeven te verminderen, te verfijnen en te vervangen. De Commissie kan daaromtrent eveneens voorstellen formuleren.

Daarnaast zorgt de Commissie voor de verspreiding zorgen van de beste praktijken en deze uitwisselen binnen de Unie. De Commissie wisselt eveneens informatie uit over het functioneren van de dierenwelzijnscellen en over de projectevaluatie.

Samenstelling:

De Brusselse Commissie voor dierproeven is samengesteld door minstens 13 leden en eenzelfde aantal plaatsvervangers. De leden worden benoemd door de minister op basis van hun bekwaamheden inzake dierenwelzijn, diergedrag, soortspecifieke expertise, expertise op veterinair gebied, ethiek, wetenschap, alternatieven (de drie V's), het ontwerp van proeven, wetgeving met inbegrip van evaluatie van de regelgeving/veiligheid en dierenbescherming.

De Brusselse Commissie voor dierproeven bestaat uit :

1° 5 leden verbonden aan gebruikers op het Brussels grondgebied :

• dhr. de Kerchove d’Exaerde Alban (Ondervoorzitter)
• mevr. Knapen Katia
• mevr. Mouterde Solveig
• mevr. Rogiers Vera
• dhr.  Dehoux Jean-Paul

2° 5 leden niet verbonden aan gebruikers op het Brussels grondgebied of daarmee verbonden :

• dhr. Roels Stefan (Voorzitter)
• dhr. Beaufays Joseph-Paul
• dhr. Descampe Blaise
• dhr. Hellebuyck Tom
• mevr. Sannen Adinda

3° een vertegenwoordiger van Leefmilieu Brussel :

• mevr. Decorte Inge

4° twee leden voorgedragen door de Brusselse Raad voor dierenwelzijn :

• mevr. Vroonen Catherine
• mevr. Hermans Katleen

Werking:

De Regering benoemt de leden en hun plaatsvervangers van de Brusselse Commissie voor dierproeven voor een mandaat van 4 jaar. In het geval van het vroegtijdige beëindiging van een mandaat, worden de leden door hun plaatsvervanger vervangen.

De leden van de Commissie zijn door het beroepsgeheim gebonden. De Commissie duidt een voorzitter en een ondervoorzitter aan onder haar leden. De voorzitter roept de Commissie samen en stelt de agenda vast. De Commissie stelt haar huishoudelijk reglement op binnen de drie maanden na de benoeming van haar leden.

De Commissie beraadslaagt op geldige wijze als de meerderheid van haar leden aanwezig is. Wordt de meerderheid niet bereikt, dan kan de Commissie, na een nieuwe bijeenroeping, op geldige wijze over hetzelfde onderwerp beraadslagen, ongeacht het aantal aanwezige leden. De beslissingen worden genomen bij eenvoudige meerderheid van de stemmen. Bij staking van stemmen, is de stem van de voorzitter of, bij zijn afwezigheid, deze van de vicevoorzitter, beslissend.

Het secretariaat van de Commissie wordt verzorgd door Leefmilieu. De zetel van de Commissie is gelegen bij Leefmilieu Brussel. Leefmilieu Brussel houdt ook de archieven van de Commissie bij.

Re-Place

RE-PLACE is een ambitieus project om diervrije methoden te verzamelen in één centrale database. Voor meer informatie kan u terecht op de website van dit project: www.RE-Place.be.