Project Neerpede Park in Anderlecht

Vandaag is het gebied versnipperd en bestaat het uit een reeks parken en braakliggende terreinen met zeer verschillende inrichtingen, van het Vijverpark tot het Pedepark. Het is de bedoeling om al deze puzzelstukken samen te brengen in één coherente en harmonieuze groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen., beheerd door Leefmilieu Brussel: het Park van Neerpede.

Een volledig gerenoveerd park

Om de gewenste samenhang en kwaliteit te bereiken, zal het hele park geleidelijk, in verschillende fasen, worden gerenoveerd, zodat gedurende het hele project delen van het park toegankelijk blijven.

De renovatie van dit park moet een antwoord bieden op de vele uitdagingen van de stad van vandaag: de natuur en het landschap behouden en verbeteren en tegelijk gezellige ruimten bieden voor iedereen tegen de achtergrond van een stad in volle demografische expansie, en met name de ontwikkeling van de nabijgelegen Klaverwijk. Er zal een geluidsstudie worden uitgevoerd naar de gevolgen van de geplande ontwikkelingen en elk van deze laatste zal worden bestudeerd opdat de site en de biotopen worden gerespecteerd, en het water en de landschapselementen worden benut.

Er wordt ook een landschapscharter opgesteld, dat garandeert dat bij de opeenvolgende ontwikkelingen milieuvriendelijke materialen worden gebruikt en dat ook de samenhang van het park als geheel op lange termijn waarborgt.

Een parkontwerp op maat wordt uitgewerkt, dat voortbouwt op de kwaliteiten van dit gebied (vijvers en waterlopen,  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). ) en ze versterkt, dat de negatievere elementen (lawaai, kunstmatige oevers en slechte waterkwaliteit) verhelpt en de behoeften en verwachtingen van alle gebruikers zo goed mogelijk verzoent

De natuur in het park

Biodiversiteit en habitats

Het gebied van het toekomstige Park van Neerpede bevat talrijke biotopen, sommige van hoog biologische waarde, andere zijn vrij gewoon, maar er zijn ook milieus die zijn aangetast zijn, met name door verontreiniging of bestaande inrichtingen (betonnen oevers ...). Hetzelfde geldt voor de fauna en flora in het gebied. Er zijn enkele zeldzame soorten die moeten worden beschermd, maar ook verschillende invasieve soorten zoals de nijlgans (Alopochen aegyptiaca), de lettersierschildpad (Trachemys scripta) of de reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera). De verspreiding van deze invasieve uitheemse soorten in het milieu is een van de belangrijkste oorzaken van aantasting van de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). en de ecosystemen. Voor deze soorten zullen derhalve speciale beheersmaatregelen nodig zijn om hun aanwezigheid in het gebied te beperken en de ontwikkeling van een lokale fauna en flora te verbeteren.

•  Meer informatie op de webpagina over invasieve soorten 

Om de ecologische kwaliteiten van het gebied in kaart te brengen, werd in opdracht van Leefmilieu Brussel in 2022 een grondige studie uitgevoerd naar de biodiversiteit en het ontwikkelingspotentieel ervan. De biologische diagnose van het gebied is uitgevoerd door het bundelen van veldonderzoeken en gegevens van talrijke plaatselijke natuurkenners. Op basis van deze diagnose werden de verschillende biotopen vastgesteld die in elk gebied in stand moeten worden gehouden of ontwikkeld en de beheersmaatregelen die daartoe moeten worden genomen.

De verschillende inrichtingsprojecten voor het toekomstige Park van Neerpede zullen gebaseerd zijn op de resultaten van deze diagnose, en dus afgestemd op de beoogde verbetering van de biodiversiteit. Bepaalde gebieden van het park kunnen zo worden omheind om biotopen van grote biologische waarde te beschermen tegen betreding.

De meest interessante biotopen wat biodiversiteit betreft zijn de aquatische milieus langs gebonden aan de Neerpedebeek en de vijvers. Veel van deze biotopen zijn momenteel echter aangetast. Er zullen dan ook inspanningen worden gedaan om ze te herstellen. Andere bijzonder interessante milieus zijn gebieden die weinig door menselijke aanwezigheid zijn verstoord en waar talrijke planten- en diersoorten een toevluchtsoord hebben gevonden. Door ze gepast te beheren zal men het gebruik van deze gebieden kunnen beperken en de biologische rijkdom in stand kunnen houden.

Voor het parkinrichtingsproject zullen er ook veel aanplantingen gebeuren. De soorten zullen worden gekozen op grond van landschappelijke criteria, aangepast aan de klimaatveranderingWijst op trage variaties van de klimaatskenmerken mettertijd, op een welbepaalde plaats : opwarming of afkoeling. Sommige vormen van luchtvervuiling, veroorzaakt door menselijke activiteiten, zijn een bedreiging voor het klimaat in de zin dat er een globale opwarming zou kunnen ontstaan. Dit verschijnsel kan belangrijke schade veroorzaken: stijging van de zeeniveaus, verergering van de uiterste klimaatsverschijnselen (droogtes, overstromingen, wervelstormen, enz.), destabilisatie van de bossen, bedreiging voor de zoetwatervoorraden, moeilijkheden voor de landbouw, woestijnvorming, vermindering van de biodiversiteit, verspreiding van tropische ziekten, enz., en gericht op bepaalde doelsoorten (bijen, vogels ...) of verenigbaarheid met de gebruiksintensiteit van de zone waar zij zullen worden aangeplant. De voorkeur zal uitgaan naar inheemse soorten en er zal bijzondere aandacht worden besteed aan het beheer van de aanwezige invasieve soorten.

De rol van water

Water beslaat bijna een derde van de oppervlakte van het toekomstige Park van Neerpede. Het is dus een sterk element dat het park en zijn landschap structureert en dat in alle beschouwingen rond het inrichtingsproject zal worden opgenomen. Momenteel zijn veel vijveroevers gebetonneerd en ook de Neerpedebeek stroomafwaarts van het Pedepark is of gebetonneerd of overwelfd. Bovendien staan de Neerpedebeek en de vijvers nog steeds onder grote druk, hoewel al veel werk is verricht op het gebied van afwatering en geïntegreerd regenwaterbeheer. Als gevolg daarvan zijn sommige vijvers geëutrofieerd (te rijk aan organisch materiaal), stinken zij in de zomer, hebben zij een slechte zuurstofvoorziening en zijn zij herhaaldelijk onderhevig aan uitbraken van cyanobacteriën (blauwalgen) en botulisme, die gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid en de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).. Die ongunstige omstandigheden leiden tot pveel dode vogels en vissen in de zomer.

Leefmilieu Brussel wil het water hier de plaats geven die het toekomt, door vijvers en waterlopen op te waarderen en de waterkwaliteit te verbeteren. Deze acties houden nauw verband met de problematiek van de verbetering van de biodiversiteit. Het project dat voor het park wordt ontwikkeld zal dus aan de volgende eisen moeten voldoen:

• Valoriseren van de bronnen en ze opnieuw aansluiten op het hydrografische netwerk. De Neerpedebeek, momenteel gekanaliseerd voorbij de Middenvijver, krijgt terug haar natuurlijke bedding, te midden van een wetland met een variabel waterpeil, dat een rol zal spelen bij het voorkomen van overstromingen en een grote diversiteit aan biotopen zal bieden. De Marius Renard-vijver zal opnieuw gevoed worden, waardoor de verversing van het water zal toenemen en de zuurstoftoevoer gewaarborgd zal blijven, zodat uitbraken van cyanobacteriën en andere reukproblemen beperkt worden.
• Ontharden van de gebetonneerde oevers naar een natuurlijke toestand, door beplanting en aanleg van overstroombare gebieden (rietvelden, lagunes, paaiplaatsen ...), waardoor nieuwe habitats ontstaan voor de aquatische fauna en flora. Het gaat hierbij om de oevers van de vijvers (Midden-, Mayfair-, Marius Renard-vijver en de stormbekkens) en de Neerpedebeek.

Deze ambitie om het water en de biodiversiteit te verbeteren is volledig verenigbaar met het plan om in een deel van de Middenvijver een natuurlijke zwemzone aan te leggen.

Bosbeheer voor het huidige Vivespark

Het huidige Vivespark is een oud populierenbosje, met veel zieke en gevaarlijke bomen. Een dergelijk bos op basis van één soort is veel vatbaarder voor ziekten en plagen, wat ook leidt tot meer veiligheidsproblemen, en stelt biologisch gezien zeer weinig voor.

Het is de bedoeling om in dit deel van het toekomstige Park van Neerpede een bomenbestand te handhaven, dat door voetpaden wordt doorkruist, met oog voor de veiligheid van de wandelaars en het ecologische belang van dit gebied. Daarom zal het verouderde populierenbos worden omgevormd tot een bos met een verscheidenheid aan inheemse soorten, zowel bomen als struiken, met de aanleg van bosranden en een extensief beheer van de kruidlaag. Dit zal geleidelijk gebeuren, over een periode van ongeveer 12 jaar, volgens een door onafhankelijke experten opgesteld beheerplan. Zieke bomen zullen worden gekapt en vervangen door inheemse soorten, en natuurlijke verjonging zal worden bevorderd.

Onthaal van het publiek

Een van de belangrijkste functies van een groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen. in een stedelijke omgeving is zijn openbaar karakter. Er zijn veel studies die de positieve invloed van parken op de bewoners aantonen.

De omvang van het Park van Neerpede zal het mogelijk maken om aan ieders behoeften en verwachtingen te voldoen: rustigere gebieden om opnieuw in contact te komen met de natuur, speelterreinen voor jong en minder jong, zones voor sportactiviteiten, zones voor ontspanning en recreatie.

De wegen worden opnieuw verhard en zodanig ontworpen dat het park gemakkelijk toegankelijk is voor alle gebruikers, in het bijzonder voor personen met een beperkte mobiliteit. Het park zal hier en daar ook worden uitgerust met rustzones met banken en vuilnisbakken.

De geluidsimpact van de ring zal worden beperkt door de installatie van geluidsschermen, die door Beliris worden geïnstalleerd.

Een team van opzichters-animatoren zal elke dag van het jaar op het terrein aanwezig zijn om de rust in het park te waarborgen, ondanks het gevarieerde gebruik en de uiteenlopende behoeften.

Het onthaal van het publiek zal in acht genomen worden bij de inrichting van de ingangen van het park, alsook bij het denkwerk rond de mobiliteit en het verkeer rond het gebied. In dit verband zal op verzoek van Leefmilieu Brussel een mobiliteitsstudie, waarbij rekening zal worden gehouden met parkeer- en verkeerskwesties, worden uitgevoerd in het raam van verzoeken om denkoefeningen over de verschillende projecten en vergunningsaanvragen.

Natuurlijke zwemzone

Na de positieve zwemervaringen in de Pedevijver tijdens de zomer van 2019, heeft Leefmilieu Brussel in 2021 een haalbaarheidsstudie laten uitvoeren over de aanleg van een natuurlijke zwemzone in een van de toekomstige vijvers van het Park van Neerpede. Vanuit de conclusies kon een globaal ontwerp uitgewerkt worden voor de inrichting van het centrale gedeelte van het toekomstige Park van Neerpede, waaronder een natuurlijke zwemzone in een deel van een bestaande vijver,  de Middenvijver.

De natuurlijke zwemzone zal slechts een deel van de huidige vijver in beslag nemen, namelijk het deel dat het dichtst bij de Ring ligt. Dat deel van de vijver zal worden uitgediept en alle oevers van de vijvers , momenteel in beton, zullen worden begroeid. De gehele zwemzone zal ook worden omgeven door een rietveld. Het zwemmen zal worden beperkt (beperkt aantal mensen dat tegelijkertijd in de zwemvijver aanwezig is) via één enkele, gecontroleerde toegang tot de zwemvijver. Het zwemmen zal onder toezicht en begeleid gebeuren. De onthaalvoorzieningen (sanitair, kleedkamers, toezichtspost) zullen zo worden ontworpen dat de grondinname en het effect ervan op het landschap zo veel mogelijk worden beperkt. Er zijn geen recreatieve voorzieningen gepland in de zwemvijverzone; het doel is alleen de mogelijkheid te bieden om in het water te baden en te ontspannen. Naar het voorbeeld van de zwemvijver Boekenberg in Antwerpen hoopt Leefmilieu Brussel erin te slagen deze zwemactiviteit te combineren met het natuurlijker maken van het hele parkgebied, de bescherming van gebieden van ecologisch belang en een goede integratie met de andere activiteiten en functies van het park.

De andere delen van deze vijver, stroomopwaarts, zullen worden gewijd aan de ontwikkeling van de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).. Het centrale gedeelte zal worden ingenomen door een rietveld, dat een milieu is met een zeer rijke biodiversiteit, zodat een natuurlijke waterzuiveringszone  ontstaat. Het meest westelijke deel wordt een wetland met wisselende waterstand, overstromingsgebied, waar de Neerpedebeek door kronkelt. De beek zal niet worden aangesloten op de zwemvijver, om de kwaliteit van het water te garanderen, zowel met het oog op de biodiversiteit als voor de zwemmers.

Ontwikkeling recreatie en sport

Het Park van Neerpede is een van de 5 locaties die als gewestelijke recreatiepool is opgenomen in het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling. De uitdagingen van een gewestelijke recreatiepool zijn vooral de integratie van voldoende voorzieningen in een groot park, zodat Brusselaars er een halve dag kunnen spenderen om zich te ontspannen.

Zo is ten zuiden van Brussel het gebied Rood Klooster, gelegen aan de rand van het Zoniënwoud en ingedeeld als Natura 2000-gebied omwille van zijn biologische kwaliteiten, tevens een van de belangrijkste recreatiepolen van het gewest. De recreatie- en sportvoorzieningen in dit park zijn reeds voltooid, rekening houdend met de naburige biotopen.

Leefmilieu Brussel zal erop toezien dat het recreatieproject, dat in het kader van een toekomstig overleg voor het Park van Neerpede zal worden uitgewerkt, overeenstemt met de algemene filosofie van het park en met de nagestreefde doelstellingen. De recreatiezones zullen dus aan het gebied moeten worden aangepast om de aanwezige biotopen te respecteren en harmonieus te integreren in het landschap. Daarvoor zorgt het landschapscharter. De gebruikte materialen zullen zo natuurlijk mogelijk zijn met een zo klein mogelijke impact, en er zal worden gestreefd naar samenhang tussen de verschillende ludieke elementen.

Meer concreet zullen in het Park van Neerpede de recreatie- en sportelementen ongeveer 5% van de 40 hectare van het toekomstige park in beslag nemen. Deze oppervlakte voor recreatiezones zal bestaan uit verschillende elementen met uiteenlopende gebruiksintensiteit.

Gezien de huidige configuratie is het de bedoeling de recreatieve en sportieve gebruiksintensiteit te concentreren onder en nabij de ring, in gebieden die biologisch en landschappelijk minder belangrijk zijn. Dit zullen goed uitgeruste recreatiezones zijn, met meer speel- en sportinfrastructuur onder de vorm van toestellen (bv. schommel, klimmuur, petanquebanen, skatebaan ...). De voorkeur wordt gegeven aan voorzieningen die enigszins flexibel en multifunctioneel zijn, zodat de grondinname van deze structuren beperkt blijft.

De rest van het gebied dat bestemd is voor recreatie- en sportelementen zal bestaan uit meer informele recreatiezones, die een vrijere speelomgeving bieden, lichtere activiteiten, een lagere intensiteit, een betere landschappelijke integratie en een beperkte druk op de biotopen. Deze zullen meer verspreid liggen in het park langs een aangenaam wandelparcours.

Het speelaanbod is gericht op een zo ruim mogelijk doelpubliek, ongeacht leeftijd en gender, met inbegrip van mensen met een beperking of een verminderde mobiliteit.

Bij het uitwerken van het speelaanbod van het Park van Neerpede zal rekening worden gehouden met het bestaande en toekomstige recreatieve gebruik van het gebied, zodat een aantrekkelijk scala aan activiteiten kan worden aangeboden dat de site respecteert.

Concreet

Het gehele toekomstige Park van Neerpede zal in fasen worden ingericht: het zal beginnen met het centrale deel van het park met daarin een zwemzone, alsook de omvorming van het bestaande bos van het Vivespark. Dan zal de inrichting volgen van de heuvel en het gebied onder de ring, net als de renovatie en de opwaardering van het Vijverpark en het Pedepark. Het project zal ervoor zorgen dat de verschillende groene ruimten op coherente wijze worden ontwikkeld tot één geheel: het Park van Neerpede.

De voorbereidingen voor de inrichting van het centrale deel en de omvorming van het Vivespark zijn al goed opgeschoten. De andere fasen van het inrichtingsproject zullen de komende maanden in opdracht van Leefmilieu Brussel door een bureau worden uitgewerkt.

Inrichting van het centrale deel van het toekomstige Park van Neerpede, waaronder een natuurlijke zwemzone

Ter herinnering: dit project wil meer ruimte geven aan het blauwe netwerk en aan de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). en tegelijkertijd de ontvangst van het publiek verbeteren en een natuurlijke zwemzone ontwikkelen:

• herinrichting van de Middenvijver, aanleg van een natuurlijke zwemzone en herinrichting van de gehele vijveromgeving;
• herinrichting van de andere watermassa's in het centrale deel van het park, onder meer door ze natuurlijke oevers te geven, om er wetlands en landschapsvijvers van te maken, met het oog op de biodiversiteit;
• vernatuurlijken van de oevers van de Neerpedebeek, met de aanleg van vochtige biotopen;
• aanleg van rietvelden en wetlands gericht op biodiversiteit;
• verbetering van de waterkwaliteit;
• herstel van de paden en verbinding met het bestaande Vijverpark-Pedepark (Grote Vijver) waarbij impact van het autoverkeer wordt beperkt;
• beheer van de groene ruimten afgestemd op het voorzien van rustzones voor de parkgebruikers  en met het oog op de biodiversiteit (extensief, natuurvriendelijk beheer).
  • December 2022: Indienen van een gemengde vergunning (combinatie van stedenbouwkundige vergunning en milieuvergunningDe milieuvergunning, voorheen 'commodo-incommodo'- exploitatievergunning genoemd, is een document met de technische voorschriften die de exploitant van een installatie (bv. tankstation, drukkerij, stomerij, enz.) moet naleven. De door de administratie vastgelegde voorwaarden zijn bedoeld om de bescherming te waarborgen tegen de gevaren, hinder of ongemakken die een installatie of activiteit direct of indirect kan veroorzaken voor het milieu, de gezondheid of de veiligheid van de bevolking, met inbegrip van personen die zich binnen de grenzen van een installatie bevinden zonder daar als werknemer te kunnen worden beschermd. Meer informatie over de milieuvergunning); de aanvraag zal een milieueffectrapport (MER) bevatten waarin de mogelijke gevolgen van het project worden onderzocht voor de mobiliteit, de biodiversiteit, de omwonenden ...
  • Eerste kwartaal 2023: Openbaar onderzoek.
  • Winter 2023/2024: Begin van de werken.

Omvormen van het bestaande bos van het Vivespark met het oog op meer veiligheid en biodiversiteit

• Najaar 2022: Opstellen van een beheerplan voor de omvorming van het populierenbos tot een gevarieerd bestand. Dit zal een allesomvattend beheersplan zijn, dat zich over tien tot vijftien jaar uitstrekt.
• Winter 2022: Vellen van de ziekste en gevaarlijkste bomen door de gemeente Anderlecht.
• Voorjaar 2023: Het gebied wordt in beheer genomen door Leefmilieu Brussel. Start van de uitvoering van het meerjarenbeheerplan.

Verdere inrichting van het Park van Neerpede

• 2023: Lancering van de studies over het gebruik van Neerpede
• Winter 2023/2024: Lancering van het participatieproces en de studies
• 2025: Indiening van de vergunningsaanvraag
• 2028: Start van de werken

NB: Voorlopige planning en fasering