Strategie ‘Low Emission Mobility’ (LEZ)

Om de luchtkwaliteit en de gezondheid van de Brusselaars te verbeteren en tegelijk de klimaatdoelstellingen van het Akkoord van Parijs te respecteren, heeft de Brusselse Hoofdstedelijke Regering zich tot doel gesteld om tegen 2030 dieselvoertuigen te verbieden en benzine, lpg en cng-voertuigen te verbieden tegen 2035, rekening houdend met de sociaaleconomische situatie van gezinnen en bedrijven.

De Roadmap “Low Emission Mobility” legt het pad vast dat het Brussels Gewest wilt volgen om het transport koolstofarm te maken. Ze bevat de verschillende acties en de begeleidende maatregelen voor verschillende doelgroepen om de doelstellingen te kunnen realiseren en ervoor te zorgen dat deze transitie ook sociaal en rechtvaardig verloopt. Ze vormt de vrucht van het raadplegingsproces van talrijke belanghebbenden en het resultaat van verschillende studies.

Luchtkwaliteit, volksgezondheid en klimaat

Het wegverkeer is een van de voornaamste bronnen van luchtverontreinigende stoffen en  broeikasgassenGas dat een gedeelte van de zonnestralen absorbeert en herverdeelt onder de vorm van stralingen, die andere gasmoleculen ontmoeten en zodoende het proces herhalen en het broeikaseffect veroorzaken, met een warmteverhoging als gevolg. De belangrijkste broeikasgassen waarvan de oorsprong voornamelijk met menselijke activiteiten verband houden zijn kooldioxide (CO2), methaan (CH4) en troposferisch ozon (O3).  in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het was in 2020 in zijn eentje verantwoordelijk voor 55% van de stikstofuitstoot, (NOx) en 23% van de uitstoot van fijne deeltjes PM2.5. Het transport is ook een van de grootste bronnen van broeikasgasuitstoot: in 2020 was het goed voor 27% van de totale uitstoot van koolstofdioxide (CO₂) in Brussel en die uitstoot is sinds 1990 constant gebleven, terwijl veel andere sectoren hem wisten te verminderen.

Deze emissies dragen bij tot de opwarming van de aarde, maar ook tot een slechte luchtkwaliteit, die, in Brussel, tot ruim 900 vroegtijdige overlijdens per jaar leidt en ademhalings-, hart- en vaatziekten en andere gezondheidsproblemen veroorzaakt. Deze gevolgen voor de gezondheid treffen vooral de meest kwetsbaren (kinderen, ouderen en chronisch zieken). De resultaten van de meetcampagne “Curieuzenair” tonen ook duidelijk aan dat de armste wijken, waar het wegverkeer ook intensiever is, hier het meest onder lijden.

In het licht daarvan heeft de Brusselse regering haar ambitie bevestigd om de Lage- Emissiezone (LEZ) verder te ontwikkelen, om in functie van het type van voertuig, diesel en vervolgens ook benzine, lpg en cng tegen 2036 volledig te weren. Doelstelling: een gezond milieu tot stand brengen en de mobiliteit koolstofvrij maken, zodat iedereen zich in het Brussels Gewest kan verplaatsen zonder zijn gezondheid of die van anderen in gevaar te brengen en ervoor zorgen dat het Gewest haar klimaatdoelstellingen kan bereiken (namelijk het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen met 47% in 2030 ten opzichte van 2005).

Op weg naar emissiearme mobiliteit: de Roadmap

Op basis van de resultaten van de effectenstudiesEvaluatie van de impact die een project (bouw van een gebouw, aanleg van een weg, installatie van een industrie) op het leefmilieu zal hebben. Ze wordt uitgevoerd voordat het project wordt uitgevoerd om de schade ervan te voorkomen. Een effectenstudie is vereist voor inrichtingen van klasse 1A in het raam van een milieuvergunningsaanvraag en moet worden uitgevoerd door een erkende studiegelastigde. Ze zal ook worden gemonitord door een begeleidingscomité. Een effectenstudie zal ook kunnen worden gevraagd in het raam van een stedenbouwkundige vergunning. en de raadpleging van de belanghebbenden heeft de Brusselse regering in juni 2022 de Roadmap “Low Emission Mobility” goedgekeurd. De Roadmap stippelt de strategie uit om de uitfasering van voertuigen met verbrandingsmotor te kunnen realiseren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 

De Roadmap bevat de doelstellingen per voertuigcategorie, de kalender van de Brusselse lage-emissiezone voor de periode 2025-2036 en de maatregelen om deze transitie te verwezenlijken, in samenwerking met de verschillende stakeholders en met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbare groepen. Daarnaast werkt het Gewest aan de uitrol van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen, zoals beschreven in de strategische visie. Het Brussels Gewest heeft zo een  ambitieus maar realistisch traject vastgelegd om de uitstoot van het verkeer drastisch te verminderen en sluit zich zo aan bij andere steden zoals Londen, Parijs en Amsterdam, die het voortouw willen nemen.

Een aantal maatregelen van de Roadmap worden al uitgevoerd, zoals

Raadpleging van de belanghebbenden

Om de “Low Emission Mobility” strategie te bepalen heeft Leefmilieu Brussel de belanghebbenden en de beroepssectoren die betrokken zijn bij de uitfasering van de verbrandingsmotoren geraadpleegd. 

In een eerste fase heeft dit overleg het mogelijk gemaakt om in te gaan op de verschillende aspecten van een dergelijke programmering (impact op het milieu en op de mobiliteit, sociaaleconomische en budgettaire impact), alsook de beschikbaarheid van alternatieve technologieën, de noodzakelijke infrastructuur en de alternatieven voor de auto. In een tweede fase werd samengewerkt met de stakeholders om de concrete maatregelen van de Roadmap vorm te geven. 

Dit zijn de verslagen van de eerste overlegronde (2018-2019):

Impactstudies

Leefmilieu Brussel ook verschillende studies laten uitvoeren om de impact te beoordelen van de geleidelijke uitfasering van diesel en benzine op verschillende domeinen (socio-economisch, energie, mobiliteit, lucht, klimaat, gezondheid…) en om zo de beleidsmaatregelen te onderbouwen. Hieronder volgen de belangrijkste resultaten en analyses van deze verschillende studies:

• Studie ‘Impact op de gezondheid’

Uit deze studie is gebleken dat de verwachte verbetering van de luchtkwaliteit als gevolg van de uitfasering van de verbrandingsmotor en de uitvoering van het Good Move-plan (namelijk een vermindering van 25% van het aandeel van de wagen in 2030 ten opzicht van 2018), tussen 100 en 110 vroegtijdige sterfgevallen per jaar zal voorkomen, het aantal NO2-gerelateerde ziekten met 25% zal doen dalen en een besparing van 100-350 miljoen euro aan gezondheidsgerelateerde uitgaven zal opleveren.

• Studie ‘Impact op de uitstoot van het transport’

De prognoses tonen aan dat het geleidelijke verbod op diesel en vervolgens benzine, in combinatie met de vermindering van het verkeer overeenkomstig het Good Move-plan, een vermindering kan opleveren van 75% van de directe transportgerelateerde CO2-uitstoot in het Gewest tegen 2030 (in vergelijking met een scenario zonder de uitfasering van verbrandingsmotoren en zonder Good Move). Dit levert een belangrijke bijdrage tot de doelstelling van klimaatneutraliteit die het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tegen 2050 wil bereiken.

• Studie ‘Technologische evoluties en impact op leefmilieu en energie’

Deze studie suggereert dat elektrificatie van voertuigen de meest relevante technologische keuze voor de toekomst is. Uit een vergelijkende analyse van de milieueffecten over de gehele levensduur van alle verschillende soorten brandstoffen en motoriseringstechnologieën blijkt dat er twee oplossingen zijn om het gemotoriseerde vervoer te koolstofarm te maken: vermindering van het gewicht (waardoor minder energie nodig is, ongeacht de gebruikte brandstof) en elektrificatie (de elektromotor is veel efficiënter en maakt het gebruik van minder koolstofintensieve energiebronnen mogelijk). Tegelijkertijd is het een prioriteit om het gebruik van de auto verder terug te dringen en de voorkeur te geven aan actieve (lopen, fietsen) en collectieve vervoerswijzen (openbaar vervoer en deelauto's) om de impact van het vervoer te verminderen en de stad duurzamer te maken. Maar de elektrificatie van de motorvoertuigen die nog op de weg zijn, blijft een winnende strategie en het Brussels Gewest bereidt zich voor om deze transitie op een ambitieuze en doordachte manier aan te vatten. 

• Studie ‘Sociaaleconomische impact’

Dankzij de evolutie naar meer betaalbare prijzen en de ontwikkeling van de tweedehandsmarkt, is de transitie naar elektrische aandrijving vanuit sociaaleconomisch oogpunt geloofwaardig. Voor sommige sectoren is deze transitie interessant en stimuleert zij innovatie. Anderzijds kan voor sommige kleine en middelgrote ondernemingen met utilitaire voertuigen steun noodzakelijk zijn. 

Voor particulieren blijkt uit de studie dat er over de beschouwde tijdshorizon in het algemeen geen negatief effect is. Er moeten echter begeleidende maatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat deze transitie eerlijk en inclusief blijft. 

• Studie ‘Impact op de mobiliteit van personen en goederen’

Uit de enquête uitgevoerd in het kader van deze studie, blijkt dat de lage-emissiezone geen belangrijke hefboom is om een modal-shift te bereiken: terwijl een klein deel van de Brusselaars die door de LEZ worden getroffen van plan is geen auto meer te kopen, wil een meerderheid van de pendelaars een auto kopen die aan de LEZ-criteria voldoet.

Een samenvatting van de verschillende uitgevoerde studies is te vinden in bijlage 3 van de Roadmap. De volledige studies kan u hier raadplegen :