Europese en Brusselse regelgeving ter bestrijding van invasieve uitheemse soorten

Sinds 1 januari 2015 is een Europese verordening betreffende invasieve exoten van kracht. De verordening heeft tot doel de negatieve impact van deze soorten binnen Europa zo veel mogelijk te beperken.

Waarom een Europese verordening?

De opzettelijke of onopzettelijke invoering van uitheemse dieren en planten in een nieuwe omgeving kan niet alleen aanzienlijke schade berokkenen aan de inheemse  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). , maar ook aan de plaatselijke economie of de volksgezondheid. Er komen echter steeds meer invasieve uitheemse soorten Europa binnen via handel en internationaal transport.

Bovendien ontwikkelen en verplaatsen dieren en planten zich zonder rekening te houden met regionale of nationale grenzen.

En ten slotte verschilde het beleid in de verschillende lidstaten van de Europese Unie te veel om de invasieve populaties doeltreffend te kunnen verminderen.

Deze nieuwe verordening werd dan ook opgesteld om de invasieve uitheemse soorten te bestrijden op een meer uniforme en doeltreffendere manier.

Wat verandert er?

Op dit moment bevat de verordening 88 soorten (= ‘de Unielijst’), goed voor 47 dieren en 41 planten. De eerste Unielijst ging op 3 augustus 2016 van kracht. De eerste update van de Unielijst trad op 2 augustus 2017 in werking. Een tweede update (14 augustus 2019) was goed voor 17 bijkomende soorten, de derde update (2 augustus 2022) voegde 22 soorten toe.. De meeste van de toegevoegde soorten zijn nog maar in geringe mate in Europa aanwezig, maar hun verspreiding zou grote schade toebrengen aan het milieu. Door hun toevoeging kan de impact ervan evenwel afgezwakt worden via een gecoördineerde Europese actie. Voor deze soorten gelden een aantal maatregelen:

• Het verbod op bezit, handel, transport, teelt en vrijlating van deze soorten in de natuur. Onder bepaalde omstandigheden zijn er afwijkingen mogelijk via een vergunning of een toelating. Er werden ook overgangsbepalingen vastgelegd. Zo mogen gezelschapsdieren die reeds voor de inwerkingtreding van de verordening in bezit waren tot hun natuurlijke dood worden gehouden, op voorwaarde dat ze in een gesloten omgeving verblijven, niet kunnen ontsnappen en zich niet kunnen voortplanten. De soorten voor commerciële doeleinden kunnen onder gelijkaardige omstandigheden tot twee jaar na hun opname in de lijst worden gehouden (cf. verordening voor meer informatie).
• De invoering van een monitoringssysteem om invasieve exoten zo vlug mogelijk te kunnen opsporen, ongeacht of ze opzettelijk of onopzettelijk in het land werden gebracht. Ook het brede publiek kan meehelpen om deze soorten op te sporen door zijn waarnemingen te melden op www.waarnemingen.be/exoten.
• Indien een soort van de Unielijst voor een eerste keer wordt waargenomen, dient deze zo snel mogelijk te worden bestreden om zo de negatieve impact te vermijden. Deze bestrijding is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheden en terreineigenaars.
• Voor soorten op de Unielijst die reeds wijdverspreid zijn, dienen maatregelen te worden genomen om deze soorten zo veel mogelijk onder controle te houden. Ook dit is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen overheden en terreineigenaars.

Welke soorten staan op de Unielijst?

Soorten worden op de Unielijst opgenomen indien ze een aantoonbare negatieve impact op de inheemse Europese biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). hebben én de door de verordening bepaalde maatregelen deze impact kunnen beperken.

Van de 88 soorten die momenteel voorkomen op de Unielijst, werden 21 soorten waargenomen in het Brussels Gewest. Hier kan je ontdekken om welke soorten het gaat.

Ook wanneer een aantal van deze invasieve soorten momenteel nog niet voorkomen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is het belangrijk voor deze soorten waakzaam te zijn, zodat er snel kan worden opgetreden indien ze alsnog zouden opduiken.

Hoe worden nieuwe soorten op de Unielijst opgenomen?

Hetzij de Europese Commissie, hetzij de lidstaten zelf stellen de nieuwe soorten voor om op te nemen in de lijst. Alle voorstellen worden onderworpen aan een wetenschappelijke  risicoanalyseStudie waarin de risico's  op een verontreiniging voor de volksgezondheid en het leefmilieu worden beoordeeld. In het raam van bodemonderzoeken kan een dergelijke studie ook worden uitgevoerd om de te nemen bewarende maatregelen en de mate van urgentie voor sanering te bepalen.  die wordt gecontroleerd door een wetenschappelijk forum met deskundigen van de 27 lidstaten (Scientific Forum).

Via het informatieplatform van de Commissie kan eenieder nagaan welke soorten momenteel wetenschappelijk worden onderzocht, die bijgevolg aan de Unielijst kunnen worden toegevoegd.

Wat verandert er concreet in Brussel?

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikte reeds over een streng juridisch kader voor de bestrijding en het beheer van invasieve exoten. De ordonnantie van 1 maart 2012 betreffende het natuurbehoud bevat immers een bijlage met de invasieve uitheemse soorten (bijlage IV). Dit noemen we ‘de Brusselse lijst’. Voor deze soorten (28 diersoorten en 46 plantensoorten) gelden reeds meerdere verboden, zonder mogelijkheid tot afwijking:

• De opzettelijke introductie of herintroductie in de natuur.
• De verkoop, het gratis of tegen vergoeding overdragen, het ruilen of aanschaffen.

Eenentwintig soorten van de Brusselse lijst werden eveneens opgenomen in de Unielijst van 88 soorten (cf. documenten hieronder). De Brusselse lijst en de Unielijst vullen elkaar aan, maar bepaalde verbodsbepalingen of uitzonderingen zijn niet coherent in beide wetteksten. De Brusselse wetgeving zal bijgevolg worden aangepast om de nieuwe Europese bepalingen erin op te nemen. Bovendien bestaat er een samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en de drie gewesten teneinde bepaalde acties te coördineren op Belgisch niveau, waaronder de goedkeuring van een actieplan betreffende de introductieroutes van invasieve uitheemse soorten.

Help ons invasieve exoten op te sporen!Waarnemingen van invasieve exoten zijn meer dan welkom. Leefmilieu Brussel bundelt immers alle gemelde waarnemingen in een soortendatabank. Meld uw waarnemingen op de website www.waarnemingen.be/exoten. De beheerders van het gebied waar de waarneming werd gedaan, worden hiervan automatisch op de hoogte gebracht via e-mail. Zo kunnen zij snel en efficiënt de gepaste beheermaatregelen nemen.