Bouwen en renoveren: de rol van de circulaire economie
- Circulaire economie
- Gebouw
- Bouw
- Renovatie
- Hergebruik
De circulaire economie in de bouwsector wil bouwen en verbouwen op een duurzame manier aanpakken. Dit begint al bij het ontwerp van het gebouw, gaat door tijdens het bouwen en gebruiken ervan, tot het moment dat er weer verbouwd of gesloopt moet worden. Zowel bij nieuwbouwprojecten als bij grondige renovaties speelt de circulaire economie een rol.
Inhoud
Of het nu om een nieuwbouw- of een renovatieproject gaat: in de circulaire economieDe circulaire economie is een productie- en consumptiemodel dat bestaat uit het zo lang mogelijk delen, hergebruiken, repareren, renoveren en recycleren van bestaande producten en materialen, zodat ze hun waarde behouden. worden materialen hergebruiktHet hergebruik bestaat uit het behoud van een voorwerp om het ongewijzigd opnieuw te gebruiken, eventueel na een voorbereiding voor hergebruik. Bijvoorbeeld: bakstenen worden afgebroken en hergebruikt voor een nieuwe muur nadat ze werden gereinigd en gecontroleerd.. Het idee is om de schade aan het milieu, zoals de uitstoot van broeikasgassenGas dat een gedeelte van de zonnestralen absorbeert en herverdeelt onder de vorm van stralingen, die andere gasmoleculen ontmoeten en zodoende het proces herhalen en het broeikaseffect veroorzaken, met een warmteverhoging als gevolg. De belangrijkste broeikasgassen waarvan de oorsprong voornamelijk met menselijke activiteiten verband houden zijn kooldioxide (CO2), methaan (CH4) en troposferisch ozon (O3)., over de hele levensduur van het gebouw te verminderen. Door materialen en gebouwen langer mee te laten gaan, wordt er minder bouwafval gecreëerd en zijn er minder grondstoffen nodig.
Wat is circulair bouwen?
Circulair bouwen gaat over het slim ontwerpen van gebouwen zodat ze minder slecht zijn voor het milieu, terwijl ze ook comfortabel en handig in gebruik zijn.
Drie belangrijke elementen spelen hierbij een rol:
-
Een plan op maat van het bestaande gebouw: hou rekening met de kenmerken van het bestaande gebouw tijdens de renovatie. Door het nieuwe gebouw af te stemmen op de bestaande structuur, zorgt u ervoor dat grote delen van het gebouw behouden kunnen worden en er geen grote afbraakwerken nodig zijn.
-
Circulair ontwerpen, bouwen en renoveren: gebruik materialen die minder slecht zijn voor het milieu, en zorg ervoor dat het ontwerp van uw gebouw minder afval, minder grondstoffen en een lagere ecologische voetafdrukMeeteenheid waarbij getracht wordt de milieu-impact van de mens te vatten met 1 indicator. Daarmee wordt de oppervlakte aan vruchtbare aarde geschat die nodig is om te voldoen aan de noden van een populatie in termen van hulpbronnen en afvalabsorptie. De ecologische voetafdruk wordt uitgedrukt in hectaren. oplevert. Dit geldt voor zowel nieuwe als bestaande gebouwen. Meer informatie hierover leest u op deze pagina:
-
Bestaande gebouwen onderhouden
-
Deconstructie en hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd.
-
Kiezen voor materialen met een lage milieu-impact
-
Ruimtelijke en technische omkeerbaarheid
-
- Correct gebruik en onderhoud van het gebouw: zorg ervoor dat het gebouw langer meegaat door het op een correcte manier te gebruiken en te onderhouden. Denk aan het aanpassen van de jaloezieën om oververhitting in de zomer te voorkomen, het regelen van verwarmingssystemen in de winter, en het leveren van inspanningen om het gebouw te onderhouden en te herstellen.
1. Bestaande gebouwen onderhouden
Identificeer het potentieel van een bestaand gebouw met een voorafgaande diagnose. Het doel is om een plan op te stellen dat rekening houdt met het potentieel van het gebouw door in te spelen op verschillende mogelijke scenario's. Zo kunt u een ontwerp laten maken dat zo weinig mogelijk afbraakwerken met zich meebrengt en enkel selectieve sloop voorziet als dat echt nodig is.
Nuttige links
Het is beter om een oud gebouw op te knappen en te onderhouden dan een nieuw gebouw neer te zetten. Voorkom extra afval en het gebruik van nieuwe grondstoffen door de bestaande elementen op te frissen en te hergebruiken. Denk aan het opknappen van kamers, het renoveren van elektrische en mechanische systemen om ze efficiënter te maken, en het toevoegen van nieuwe technologieën om energie te besparen – allemaal met respect voor het oorspronkelijke uitzicht van het gebouw.
2. Deconstructie en hergebruik
Net als de onderhoudsfase wordt de deconstructie- en hergebruikfase voorafgegaan door het opstellen van een nauwkeurige inventaris van materialen. Dit is een lijst van producten of materialen die eventueel hergebruiktHet hergebruik bestaat uit het behoud van een voorwerp om het ongewijzigd opnieuw te gebruiken, eventueel na een voorbereiding voor hergebruik. Bijvoorbeeld: bakstenen worden afgebroken en hergebruikt voor een nieuwe muur nadat ze werden gereinigd en gecontroleerd. kunnen worden.
Deconstructie
Bij deconstructie of ontmanteling worden er elementen uit een gebouw verwijderd. Deze elementen kunnen daarna hergebruiktHet hergebruik bestaat uit het behoud van een voorwerp om het ongewijzigd opnieuw te gebruiken, eventueel na een voorbereiding voor hergebruik. Bijvoorbeeld: bakstenen worden afgebroken en hergebruikt voor een nieuwe muur nadat ze werden gereinigd en gecontroleerd. worden bij een ander project. In het ontwerp van uw gebouw kunt u best al rekening houden met de elementen die hergebruikt kunnen worden na deconstructie. Deconstructie kan bijvoorbeeld gebruikt worden om tegels, kasseien, wastafels, bakstenen en ramen te redden van de sloophamer.
Deconstructie bestaat uit verschillende fases:
-
vaststellen wat hergebruikt kan worden (ter plaatse of bij een ander project);
-
voorrang geven aan selectieve ontmanteling: haal het gebouw op een zorgvuldige manier uit elkaar (voorafgaande testen zijn aanbevolen) en bewaar elementen die hergebruikt kunnen worden;
-
een plan opstellen voor het beheer van sloopafval om de mogelijkheden voor hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd., zoals recyclingElke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Dit omvat het opnieuw bewerken van organisch afval, maar het omvat niet energieterugwinning, noch het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal., in kaart te brengen.
Goed om te weten
RecyclingElke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Dit omvat het opnieuw bewerken van organisch afval, maar het omvat niet energieterugwinning, noch het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal. omvat verschillende concepten:
-
terugwinning: het omzetten van afval in materialen of energie. Zo blijft er minder afval over en krijgt u een economisch of ecologisch voordeel in de plaats.
-
recycleerbaar: afval dat gerecycleerd kan worden, maar waarvan het nog niet zeker is of het echt gerecycleerd zal worden.
-
effectieve recycling: afval dat echt gerecycleerd wordt.
-
gerecycleerde inhoud: het aandeel van secundaire grondstoffen (ontstaan uit het recyclingproces) in het nieuwe materiaal.
-
down-cycling: verlies van waarde tijdens het recyclageproces, bijvoorbeeld wanneer gerecycleerde betongranulaten worden gebruikt voor ophoging of aanvulling.
Afval wordt aan de bron gesorteerd om zo zuiver mogelijke onderdelen te bekomen. Dat betekent dat het afval meteen op de werf gesorteerd wordt, waardoor recycleerbaar en herbruikbaar materiaal nog in een goede staat is. De aannemer is hier verantwoordelijk voor.
Hergebruik van materialen
HergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. in de circulaire economieDe circulaire economie is een productie- en consumptiemodel dat bestaat uit het zo lang mogelijk delen, hergebruiken, repareren, renoveren en recycleren van bestaande producten en materialen, zodat ze hun waarde behouden. is een haalbare oplossing om afval te verminderen en spaarzaam om te gaan met materialen. De eerste stap is het in kaart brengen van het potentieel voor hergebruik, waarbij voorafgaande tests worden uitgevoerd om de kwaliteit van de herbruikbare materialen te bepalen en een inventaris op te maken. De tweede stap is het zorgvuldig ontmantelen, sorteren, bewaren en verpakken van materialen. Deze stappen zorgen ervoor dat de materialen in de toekomst kunnen worden hersteld en hergebruiktHet hergebruik bestaat uit het behoud van een voorwerp om het ongewijzigd opnieuw te gebruiken, eventueel na een voorbereiding voor hergebruik. Bijvoorbeeld: bakstenen worden afgebroken en hergebruikt voor een nieuwe muur nadat ze werden gereinigd en gecontroleerd..
Hergebruik in de circulaire bouw helpt ook om werkgelegenheid te creëren in de sector van de circulaire economie, wat het sociale aspect van deze aanpak versterkt.
In situ of ex situ?
Er zijn twee verschillende opties voor hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd.: hergebruik in situ (ter plaatse) en hergebruik ex situ (elders).
Bij hergebruik in situ worden materialen ter plaatse ontmanteld, schoongemaakt en bewaard, voordat ze op de werf zelf hergebruiktHet hergebruik bestaat uit het behoud van een voorwerp om het ongewijzigd opnieuw te gebruiken, eventueel na een voorbereiding voor hergebruik. Bijvoorbeeld: bakstenen worden afgebroken en hergebruikt voor een nieuwe muur nadat ze werden gereinigd en gecontroleerd. worden. Dit is de makkelijkste aanpak, omdat de kosten en de milieu-impact die gepaard gaan met het transport van materialen vermeden worden. Bovendien kan het een goedkopere oplossing zijn.
Bij hergebruik ex situ schakelt u professionele handelaars in die herbruikbare materialen kopen en verkopen. Deze aanpak kan lastig zijn, omdat sommige doorverkopers enkel materialen opkopen als het om grote hoeveelheden gaat.
Deze doorverkopers hebben voorraden en toeleveringsketens waardoor ze materialen van gekende afmetingen en kwaliteit kunnen aanbieden. Ze kunnen ook advies geven over het hergebruik van deze materialen, de leveringen beheren en technische vragen beantwoorden. Zo kunnen ze deels de rol van leveranciers van nieuwe materialen vervangen.
Hergebruik ex situ kan ook tussen verschillende werven. Het transport van hergebruikte materialen van de ene locatie naar de andere is een oplossing voor de logistieke opslagproblemen. Het voorkomt ook kwaliteitsverlies van het materiaal tijdens de opslag en zorgt ervoor dat bouwonderdelen niet moeten worden teruggekocht en doorverkocht.
Kortom, hergebruik als onderdeel van circulair bouwen biedt een duurzame oplossing voor het verminderen van bouwafval en het hergebruiken van materialen. Tegelijkertijd draagt het ook bij aan de circulaire economieDe circulaire economie is een productie- en consumptiemodel dat bestaat uit het zo lang mogelijk delen, hergebruiken, repareren, renoveren en recycleren van bestaande producten en materialen, zodat ze hun waarde behouden. en creëert het werkgelegenheid. Een goed beheer van inkomende en uitgaande materialen op de werf is noodzakelijk om de ecologische en economische voordelen van hergebruik te maximaliseren.
Goed om te weten
Raadpleeg het afbraakprotocol in de Gids Duurzame Gebouwen voor meer informatie over de doelstellingen die worden nagestreefd.
3. Basismaterialen met een lage milieu-impact
Zowel bij nieuwbouw- als bij renovatieprojecten is het belangrijk om inkomende materialen te kiezen met een lage impact op het milieu. Selecteer ze op basis van hun milieu-impact tijdens het gebruik en hoe makkelijk ze te hergebruiken zijn. Zo kan bijvoorbeeld het gebruik van hergebruikte materialen de impact op het milieu van een project aanzienlijk verminderen.
Goed om te weten
Inkomende materialen zijn materialen die aangekocht worden om te gebruiken tijdens het bouwproces of voor toevoegingen aan het gebouw.
Materialen moeten met aandacht voor het volledige gebouw gekozen worden.
Een gebouw is het resultaat van een combinatie van bouwelementen (vloeren, muren, dak ...), die op hun beurt bestaan uit verschillende componenten (metselwerk, isolatie, verf ...). Deze componenten bestaan op hun beurt uit verschillende materialen (bakstenen, mortel, lijm, isolatiemateriaal, bevestigingen ...).
Om de impact op het milieu zo laag mogelijk te houden, kunt u uw bouwproject best aanpassen aan het volledige gebouw. Zorg ervoor dat elk nieuw element is aangepast aan de bestaande structuur en maak er een samenhangend geheel van. Zo zullen zwaardere dragende elementen een stevigere fundering nodig hebben.
Bij de optimalisatie van het project wordt de milieu-impact van verschillende architecturale oplossingen vergeleken met de milieu-impact van projecten met gelijkwaardige prestaties (energieprestatie, stabiliteit, akoestiek ...).
Nuttige links
De TOTEM-tool is ontworpen om de impact op het milieu van een bouw- of renovatieproject gedurende de hele levenscyclus te verminderen door de materiaalkeuze te vergelijken en te optimaliseren.
Hergebruikte materialen
Hergebruikte materialen worden beschouwd als materialen met een lage impact op het milieu, omdat ze niet worden gewonnen of geproduceerd (of zelfs niet worden vervoerd als het hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. ter plaatse gebeurt). De extractie en productie van een materiaal zijn goed voor een groot deel van de milieu-impact ervan. Door de voorkeur te geven aan hergebruikte materialen wordt deze fase vermeden en de productie en het beheer van afval uitgesteld.
Gerecycleerd of recycleerbaar materiaal
Bij circulair bouwen wordt recyclingElke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Dit omvat het opnieuw bewerken van organisch afval, maar het omvat niet energieterugwinning, noch het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal., net als het gebruik van hergebruikte materialen, aangemoedigd vanwege de lagere impact op het milieu. Bouwmaterialen met gerecycleerd materiaal verminderen ook de extractie van grondstoffen. Recycleerbare materialen die kunnen worden ontmanteld, kunnen gerecycleerd materiaal worden als ze aan het einde van hun levensduur op de juiste manier worden ontmanteld en verzonden voor recycling.
Om hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd. of recycling van bouwmaterialen makkelijker te maken, geeft circulair bouwen de voorkeur aan mechanische bevestigingsmethoden in plaats van lijm. Zo kunnen materialen makkelijk gescheiden en gesorteerd worden tijdens de ontmanteling.
Selectief slopen, ook wel ontmantelen of selectief verwijderen genoemd, is erop gericht om elke fractie bouwafval te scheiden. Dit sorteren aan de bron bereidt materialen voor op recycling en optimaliseert het potentieel voor hergebruik van grondstoffen.
Opgelet
Om deze keuze te maken, is het altijd beter om een levenscyclusanalyse te doen op maat van een element of een gebouw. Dit is de meest nauwkeurige methode om de impact van een materiaal op het milieu te bepalen. Zonder deze analyse, of voor een eerste benadering, moet u rekening houden met de volgende principes:
-
denk na over de mogelijkheden voor direct hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd., hergebruik na renovatie, of hergebruik na recyclingElke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel. Dit omvat het opnieuw bewerken van organisch afval, maar het omvat niet energieterugwinning, noch het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal. (aard en herkomst van materialen) als u materialen kiest;
-
verken de afval- en recyclagemarkt om bij te leren over recycleerbare materialen en hoe u deze materialen kunt kiezen en combineren volgens hun recyclageklasse (materialen van de hergebruikmarkt);
-
stimuleer het gebruik van gerecycleerde of recycleerbare materialen op onze markt (voorbereidend werk vooraf); controleer de samenstelling van materialen, de herkomst van grondstoffen en de naleving van geldende normen (ecolabels ...);
-
vermijd composietmaterialen;
-
verifieer de nauwkeurigheid van de informatie over het hergebruik van materialen aan het einde van hun levensduur (die varieert afhankelijk van de afvalmarkt).
4. Omkeerbaarheid
Omkeerbaar ontwerpen betekent gebouwen ontwerpen die kunnen worden aangepast, getransformeerd en ontmanteld. Omkeerbaarheid betekent ruimtes ontwerpen met het oog op de toekomst, en nadenken over de potentiële evolutie van uw woning of elk ander type gebouw.
Omkeerbaar ontwerpen omvat een ruimtelijke dimensie: een gebouw kan worden getransformeerd, aangepast en onderhouden om de levensduur te verlengen. Het omkeerbaar ontwerp is voorzien op veranderingen in gebruik en toekomstige functies. Dankzij een oordeelkundig ontwerp van de structuur, de grootte van de ruimtes, de positie van de distributie- en circulatiekernen en de positie van de kanalen en technische ruimtes, kan het gebruik van een gebouw of een deel van een gebouw gemakkelijk worden aangepast. Zo kan bijvoorbeeld een deel van een eengezinswoning worden omgebouwd tot een kangoeroewoning (verschillende generaties van een familie wonen onder hetzelfde dak in op zichzelf staande wooneenheden, waardoor nabijheid en kosten delen mogelijk is met behoud van een zekere mate van privacy).
Omkeerbaar ontwerpen omvat ook een technische dimensie: bouwonderdelen (muren, plafonds, vloeren ...) kunnen worden ontmanteld en opnieuw gebruikt of gerecycleerd. Dit betekent bijvoorbeeld dat scheidingswanden gemakkelijk kunnen worden gemonteerd en gedemonteerd, zodat ze kunnen worden verplaatst om de indeling van een ruimte aan te passen. Een ander voorbeeld is het voldoende toegankelijk maken van de watertoevoeren, zodat ze kunnen worden aangepast zonder muren of afwerkingen te moeten slopen.
Bij renovatieprojecten is het de bedoeling om bestaande gebouwen zoveel mogelijk te behouden. Ruimtelijke omkeerbaarheid kan hierbij helpen, door – waar mogelijk – het volledige potentieel van het gebouw te benutten en zo toekomstige veranderingen mogelijk te maken, met een minimale hoeveelheid afval.
Bij nieuwbouwprojecten stelt de circulaire economieDe circulaire economie is een productie- en consumptiemodel dat bestaat uit het zo lang mogelijk delen, hergebruiken, repareren, renoveren en recycleren van bestaande producten en materialen, zodat ze hun waarde behouden. voor om elementen te gebruiken die makkelijk aan te passen of opnieuw te gebruiken zijn, en dus zowel ruimtelijk als technisch omkeerbaar zijn.
Goed om te weten
Als u geïnteresseerd bent in dit onderwerp, lees dan ook de 4 casestudy's over omkeerbaar ontwerpen in de Gids Duurzame Gebouwen:
- het EFP BRIC-project
- het Circular Retrofit Lab van de VUB
- het ontwerpproject voor het nieuwe Bracopsziekenhuis
- de renovatie van het Gare Maritime
Leefmilieu Brussel organiseert ook regelmatig opleidingen over dit onderwerp.
Nuttige links
Wil u deze strategie toepassen? Neem een kijkje in de gids 'Omkeerbaar ontwerpen' en de checklist 'Omkeerbaar ontwerpen' , ontwikkeld door Leefmilieu Brussel in samenwerking met Urban, de BMA en Perspectives.
Bekijk zeker ook de volgende hulpmiddelen: