PFAS en bodem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Sedert enige tijd zijn PFAS een bron van zorgen voor wetenschappers en voor gezondheids- en milieu-instanties in verschillende landen. Leefmilieu Brussel werkt aan deze problematiek in nauwe samenwerking met de administraties van de twee andere Belgische gewesten, als ook op Europees niveau. Op het niveau van Brussel worden verschillende acties ondernomen op basis van de Bodemordonnantie, die het wettelijk kader vormt voor het beheer van verontreinigde bodems. Daarnaast heeft Leefmilieu Brussel in 2019 een werkgroep opgericht over “opkomende verontreinigende stoffen – PFAS”, die tot taak heeft :

• de evolutie van de kennis en de wetgeving in verband met dit onderwerp te volgen,
• de nodige gegevens te verzamelen om een inventaris op te maken van de situatie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest,
• na te denken over het probleem van bodem- en grondwaterverontreiniging en voorstellen te doen om het beheer aan te pakken.

PFAS zo talrijk, zo gelijkaardig en toch zo verschillend !

Per- en polyfluoralkylverbindingen, beter bekend onder de afkorting PFAS, zijn een grote familie van gefluoreerde chemische stoffen. Volgens de OESO zijn het er meer dan 5.000. De bekendste zijn PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en PFOA (perfluoroctaanzuur).

PFAS worden in het milieu niet of nauwelijks afgebroken. Aangezien ze goed oplosbaar zijn in water, verontreinigen ze zowel de bodem, als het grondwater en het oppervlaktewaterEr wordt gewoonlijk een onderscheid gemaakt tussen zeewater en binnenwater, wat op zijn beurt in oppervlaktewater en grondwater wordt onderverdeeld. Het oppervlaktewater wijst op het water dat op de oppervlakte van de aarde afvloeit of stagneert en bevat het water van de meren, rivieren en waterpartijen (vijver, kunstmatige bekkens, poelen, ...).. Via deze bodem- en waterverontreiniging kunnen PFAS terechtkomen in landbouwgewassen, veevoeder, drinkwater en zo de mens besmetten.

De gezondheidseffecten van PFAS zijn afhankelijk van de hoeveelheid die in het lichaam aanwezig is. Van PFAS is bekend dat ze de hormoonhuishouding verstoren. Uit studies blijkt dat chronische blootstelling aan PFAS gevolgen kan hebben voor de lever, de longen, de hormoonspiegel, de voortplanting en de ontwikkeling. Het carcinogene effect is daarentegen nog niet met zekerheid vastgesteld. Naast toxiciteitsonderzoek is in een epidemiologisch onderzoek een waarschijnlijk verband gevonden tussen hoge concentraties PFOA en bepaalde ziekten (hypercholesterolemie, enz.).

Acties van Leefmilieu Brussel

 1ste Analysecampagne

Eind 2021 organiseerde Leefmilieu Brussel een campagne om PFAS te analyseren op verschillende sites die als potentieel risicovol waren beschouwd omdat er activiteiten hadden plaatsgevonden waarbij PFAS werden gebruikt. Deze sites werden geïdentificeerd op basis van een lijst van bedrijven die moesten voldoen aan de Europese verordening inzake endocriene verstoorders en meer specifiek inzake het gebruik van brandblusapparaten die PFOS bevatten. Op 11 sites werden metingen verricht om de aan- of afwezigheid van deze stoffen in de bodem en het grondwater na te gaan.

Tijdens deze campagne werden overschrijdingen van de nieuwe ontwerpnormen die sinds 19/04/2022 (.pdf) in Vlaanderen worden toegepast, vastgesteld in het grondwater en/of de bodem van sommige sites.    

In sommige gevallen zullen verdere studies worden uitgevoerd om de precieze omvang van de verontreiniging te beoordelen en te beslissen over de noodzaak om eventuele maatregelen te nemen.

Code van Goede Praktijk

De Brusselse wetgeving inzake bodemverontreiniging bepaalt dat de bodemverontreinigingsdeskundige elke stof, zelfs niet-genormeerde, moet analyseren wanneer deze op een bepaald terrein werd gebruikt of geproduceerd. Het is aan de deskundige om aan Leefmilieu Brussel normen voor te stellen op basis van de normen die in de twee andere Belgische gewesten of in een ander buurland van kracht zijn.

Gezien de evolutie van de PFAS-problematiek in Vlaanderen, heeft Leefmilieu Brussel het initiatief genomen om een Code van Goede Praktijk voor het onderzoek en de behandeling van PFAS in de bodem en het grondwater op te stellen en te publiceren, bestemd voor de bodemverontreinigingsdeskundigen. In deze code, die sinds 24/01/2022 van kracht is, worden de praktische modaliteiten vast gelegd voor het onderzoek naar PFAS tijdens bodemonderzoeken. De code is voortdurend in ontwikkeling en kan worden aangepast aan nieuwe verworven kennis. Dankzij deze code kan Leefmilieu Brussel er voor zorgen dat PFAS worden geïntegreerd in bodemonderzoeken, daar waar het pertinent is, alsook te waken over het beheer van eventueel aangetroffen verontreinigingen.

Studie met betrekking tot de identificatie van PFAS-producerende activiteiten en normen

Parallel met de bovenvermelde acties heeft Leefmilieu Brussel ook opdracht gegeven voor een studie met betrekking tot de identificatie van risico-activiteiten en andere activiteiten en/of incidenten die kunnen leiden tot PFAS-emissies in het milieu (bodem, grondwater, enz.) en de sanerings- en interventienormen. Deze studie werd eind april 2022 afgerond en de code van goede praktijk werd bijgevolg aangepast.

2de Analysecampagne

Op basis van de resultaten van bovengenoemde studie, zal in oktober 2022 een tweede PFAS-analysecampagne van start gaan. Deze nieuwe analyses zullen toelaten een algemeen beeld te vormen van de omvang van de aanwezigheid van PFAS in de bodem en het grondwater in Brussel en de eventuele risico's voor de gezondheid en het milieu in te schatten.