Lokaal eten in Brussel: 2 productiemodellen
7 min. leestijd
Geniet je liever van voedsel dat zonder pesticiden, in de korte keten en in het seizoen wordt verbouwd? In 2022 werd meer dan 470 ton kwaliteitsvoeding geproduceerd door Brusselse boeren. Dit betekent een verdubbeling van de groente- en fruitproductie in vergelijking met 4 jaar geleden. Dit zal niet alleen je smaakpapillen verwennen, het zal ook een hele duurzame sector helpen ontwikkelen. Ontdek 2 getuigenissen, van Zofia Zaniewski, tuinder bij Smala Farming, en Stijn Roovers, Operations Manager bij PermaFungi.
Smala Farming, van het veld tot op je bord
Smala Farming startte haar activiteiten in 2018, op gronden van de gemeente Anderlecht. Zofia Zaniewski kon er haar bedrijf voltijds ontwikkelen dankzij de projectoproep BoerenBruxselPaysans* : een financieel steun om op een agro-ecologische manier te produceren.
Het doel was om een grote verscheidenheid aan groenten te verbouwen, rekening houdend met het feit dat op zijn perceel van 60 hectare alles met de hand wordt gedaan, zonder enige vorm van mechanisatie! Er zijn kleine groenten, pompoen, wortelen, spinazie, tomaten, paprika's, aubergines en wat fruit. Er zijn ook verschillende soorten kool (rode, witte, spitskool, bloemkool, broccoli, enz.), wat typisch groenten zijn die sommige kleine tuinders niet meer of in kleinere hoeveelheden telen "omdat ze tijd en ruimte in beslag nemen en niet altijd het meest rendabel zijn. Het is duidelijk niet de bedoeling om aardappelen te planten en ze te exporteren voor verwerking tot frieten of chips", legt Zofia gekscherend uit.
In 2024 werd het team uitgebreid met Fiona, een nieuwe teler (Bluëtte).
* BoerenBruxselpaysans, een proefproject van Leefmilieu Brussel (2015-2023) om duurzame voedselproductie en -verwerking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te ondersteunen.
Lees de transcriptietekst
Waar vind je deze seizoensproducten?
Het fruit en de groenten worden op verschillende plaatsen verdeeld. In het restaurant "Resto Smala" in Sint-Gillis , dat vanaf het begin is meegegaan in het avontuur. In biologische kruidenierswinkels, waarvan Bio Vrac een van de belangrijkste klanten is. Kleinere volumes gaan naar coöperaties zoals Wandercoop in Anderlecht en Bloum, een coöperatieve kruidenierswinkel in Vorst.
Maar het belangrijkste kanaal zijn de manden waarop mensen zich het hele jaar door abonneren, van april tot december. "Tijdens Covid was er een ware stormloop op lokale producten. Vroeger maakten we manden op bestelling omdat we geen markten meer konden doen. Vandaag zijn de manden een echte steun. Zo weten we dat een deel van onze producten al verkocht is," legt Zofia uit. "We bieden een variëteit aan die zoveel mogelijk van het veld komt. We passen ons aan het seizoen aan. We gaan door met het verbeteren van ons assortiment". In 2023 had Smala Farming 37 abonnees en het doel is om er 50 te hebben.
In de zomer gaat Zofia soms naar de markt. Of ze nodigt buurtbewoners uit op haar veld om te genieten van een drankje en een hapje.
Over het algemeen bewerken we onze grond gewoon met de hand. We hebben een speciale relatie met onze grond, we vertroetelen hem, we proberen hem zo min mogelijk te verstoren zodat het leven in de grond zijn werk kan doen. Van tijd tot tijd beluchten we de grond. Daarna voegen we veel organisch materiaal toe.
Een vitrine voor de lokale landbouw
Smala Farming wil ook een voorbeeldproject zijn en een plek om mensen bewust te maken. "Ik vind het heel belangrijk om scholen of groepen volwassenen op cursus te ontvangen, of gewoon klanten die met hun kinderen komen. Als je de tijd neemt om een wortel te laten zien aan een 3-jarige, is dat geweldig, want hun ogen lichten op als ze hem voor het eerst zien," zegt Zofia. "Als ik aan kleine kinderen vraag: 'Wie heeft er in zijn dagelijks leven een boer nodig?’. Geen antwoord. Want de jongste kinderen leggen geen verband tussen productie en de groenten die je in de winkel vindt. En toch komt alles van het land.
Goed om te weten
Paddenstoelen, een symbiose tussen stad en natuur
Sinds 2013 is PermaFungi een sociale-economieonderneming die biologische en lokale paddenstoelen produceert. In 2016 groeide de productieoppervlakte van 60 m2 naar meer dan 1.200 m2, door te verhuizen naar kelders in Tour & Taxis. Het principe? Koffiedik, een stedelijk afvalproduct waarvan elk jaar 15.000 ton wordt weggegooid in Brussel, recycleren om oesterzwammen te kweken. "Vandaag kunnen we tot een ton oesterzwammen per maand produceren," legt Stijn Roovers, Operations Manager, uit. "De reden waarom we voor koffiedik kozen, was dat het 'emblematisch' is: het is een onbeperkte biologische bron, echt zwart goud, en het is intrinsiek verbonden met onze Brusselse cultuur. Omdat koffiedik in zijn pure vorm niet als compostHet natuurlijk proces waarbij organisch materiaal onder gecontroleerde omstandigheden door levende organismen wordt omgezet in humus en voedingsstoffen voor de bodem en zijn bewoners. kan worden gebruikt, wordt het gemengd met stro om een natuurlijke potgrond te vormen.
Lees de transcriptietekst
Oesterzwammen kweken op koffiedik
Koffiedik, een afvalproduct dat kan worden gerecycleerd
Het uitgangspunt van PermaFungi is het recycleren van koffiedik. Vroeger belandde dit afval onvermijdelijk in de verbrandingsoven, waarbij grote hoeveelheden koolstofdioxide en methaan vrijkwamen. "Er zijn kolossale hoeveelheden koffiedik in België - het is verbazingwekkend hoeveel koffie de Belgen gemiddeld verbruiken," vervolgt Stijn. "Door het te recupereren, kunnen we de verbranding ervan vermijden en zo bijdragen tot de vermindering van de CO2-uitstoot.
Aanvankelijk sloot het bedrijf een overeenkomst met 8 Exki-winkels in Brussel om hun koffiedik op te halen. "Sinds enkele jaren centraliseren een vijftiental filialen van Pain quotidien in het Brussels Gewest hun koffiedik en deponeren ze het op onze site. Het is goedkoper dan om te betalen voor professionele ophaling. In totaal hebben we een groot netwerk van partners," legt Stijn uit. Het is een win-winsituatie voor de bedrijven die bij het project betrokken zijn.
Waar vind je de oesterzwammen van PermaFungi?
De paddenstoelen worden verdeeld in verschillende biologische kruidenierswinkels en markten, zoals de biomarkt Tanneurs , een van de eerste biologische winkels in het centrum van Brussel. Ze zijn ook te vinden in restaurants. "En omdat we de hoeveelheid echt hebben vergroot, zijn we een samenwerking aangegaan met de bekende keten Les Tartes de Françoise, die van september tot april een hartige pompoentaart ontwikkelt, specifiek met onze oesterzwammen", vertelt Stijn.
"Een van onze projecten is ook het opzetten van een netwerk van champignonkwekerijen, zodat andere bedrijven volgens ons model kunnen produceren en kunnen profiteren van onze expertise. Met de steun van Leefmilieu Brussel hebben we dit type netwerk getest in andere steden, niet in naam van PermaFungi maar als ondersteuning voor het opzetten van nieuwe productiefaciliteiten. Het werkte heel goed.”
Een innovatieve nieuwe activiteit: de productie van myco-materialen
In 2022 is PermaFungi begonnen met een nieuwe activiteit: de productie van natuurlijk myco-materiaal. Wat is myco-materiaal? Myco-materiaal is een materiaal dat wordt verkregen uit organisch afval dat wordt getransformeerd door de natuurlijke werking van mycelium. En waarvoor wordt het gebruikt? De productie van myco-materiaal is in staat om te concurreren met plastic, voornamelijk in de verpakkings- en isolatiesector, wat een grote sociale en economische uitdaging vormt.
PermaFungi wil zijn productie diversifiëren door nog steeds koffiedik te gebruiken, maar dan in de verhouding 50/50 voor myco-materialen, d.w.z. 50% koffiedik en 50% stro of zaagsel. Dit zal het ook mogelijk maken om houtafval zoals zaagsel en schaafsel te recycleren. Een nieuwe sector om in de gaten te houden.
Ook jij kunt thuis je eigen paddenstoelen kweken
In de winkel van PermaFungi vind je ook kant-en-klare kits waarmee je oesterzwammen in je keuken kunt kweken. Oesterzwammen groeien erg snel (10 dagen) en kunnen veel verschillende vormen aannemen. Het principe is eenvoudig: gewoon openen en water geven!
Liever je eigen kweekset maken? Een workshop introduceert je in de wereld van de paddenstoelen en laat je thuis aan de slag gaan met het oogsten van je eigen paddenstoelen.
Heb je een kelder die je kunt gebruiken voor het kweken van paddenstoelen? Het is de ideale omgeving om ze te kweken. Bij PermaFungi kun je alle productietechnieken ontdekken tijdens een workshop of een intensievere training voor wie er zijn brood mee wil verdienen.
Wist je dat?
Nuttige links
- Smala Farming
- PermaFungi
- Het Rabad (netwerk van Brusselse actoren voor duurzame voeding) vertegenwoordigt 44 organisaties (landbouw, distributie, restauratie en NGO's) die werken aan duurzaam voedsel.
- Alle beste bio-adressen in Brussel op het platform Bioguide.be