Praktische gids voor een tuin met een levende bodem

Ontdek hier enkele praktisch adviezen om een levende en kwaliteitsvolle bodem in uw tuin te verkrijgen. De adviezen werden gegroepeerd volgens 3 thema’s: ontdek uw bodemtype, behoud de vochtigheid van uw bodem en voed uw bodem. 

Kennismaking met uw bodem

Lees verder : Kennismaking met uw bodem

De vochtigheid van de bodem, een essentieel gegeven

Lees verder : De vochtigheid van de bodem, een essentieel gegeven

De grond bemesten en verbeteren

Lees verder : De grond bemesten en verbeteren

Kennismaking met uw bodem

Als u de verschillende kenmerken en eigenschappen van uw bodem kent, weet u ook welke planten aangepast zijn en welke er niet zullen gedijen. Kennis van de samenstelling van de bodem vergemakkelijkt ook het onderhoud ervan, zoals het aantal keer besproeien of de nodige toevoegingen voor het verbeteren van de bodem. Begin er aan en maak kennis met uw bodem in 3 fases:

1. Wat is uw bodemtype?

Om de samenstelling van uw bodem te weten te komen (korrelgrootte), is de eerste stap het observeren en aanraken van de bodem. De drie belangrijkste bodemtypes zijn de volgende

• Kleigrond is zwaar en vormt een kleverige kluit als hij nat is. Hij is rijk aan voedingsstoffen, maar moeilijk te bewerken omdat hij zo vol water kan zitten.
• Zandgrond valt in uw hand uiteen, zelfs als hij nat is. In dat geval spreken we over lichte grond. Zanderige bodems zijn zeer doorlatend voor water en voedingsstoffen, waardoor ze voortdurend onderhoud nodig hebben (besproeiing en toevoegen van compost ).
• Een leemachtige bodem vormt een losse massa als hij nat is, maar breekt gemakkelijk als hij droog is. Hij mag niet te veel bewerkt worden om zijn vruchtbaarheid te behouden.

Ontdek uw bodemtype met behulp van de volgende test.

Deze test is eenvoudig uit te voeren en staat u toe om in enkele minuten uw bodemtype te bepalen. We leggen u alles uit in deze gids.

Er bestaat een eenvoudige test om de textuur van uw bodem te bepalen. Neem hiervoor een handvol grond op met een homogeen vochtgehalte, niet te droog of te nat. 

1. Probeer er een worstje van te maken door de aarde tussen uw handen te rollen. Als u er geen soort worst van kunt vormen, komt dat omdat uw grond zanderig is en niet genoeg organisch materiaal en  kleiBodemdeeltjes die kleiner zijn dan 0,002 mm  bevat om de deeltjes samen te houden.
2. Probeer daarna de worst te buigen tot de twee uiteinden elkaar aanraken. Als de worst breekt, dan hebt u waarschijnlijk leemgrond. Dit is een uitstekende textuur om te cultiveren.
3. Als u er uiteindelijk in slaagt een cirkel te vormen, dan is uw bodem kleiachtig.

2. Is uw bodem zuur of kalkhoudend?

Een ander interessant element om na te gaan is de pH-waarde van de bodem, d.w.z. het zure of kalkhoudende (basisch) karakter ervan. Deze parameter zal de bloei van de flora in uw tuin beïnvloeden. In feite heeft elke plant zijn eigen voorkeuren op het gebied van pH: heide, kastanje, spinazie of prei verkiezen zure bodems, terwijl kersen, anjers, rapen of rozemarijn beter geschikt zijn voor kalkhoudende bodems.

Ontdek of uw bodem zuur of kalkhoudend is, met behulp van de volgende test.

De azijn- en bicarbonaattest zijn eenvoudig uit te voeren en staan toe om de zuurtegraad van uw bodem te bepalen. We leggen u alles uit in deze gids.

Neem een kleine hoeveelheid grond en doe die op een schoteltje. Begiet de grond vervolgens royaal met azijn. Let op de reactie:

• Als u bellen aan het oppervlak ziet verschijnen, komt dat omdat uw grond nogal kalkhoudend is. Hoe harder het bruist, hoe meer kalk er in de bodem zit. 
• Als u weinig of niets waarneemt, is dat omdat uw grond neutraal of eerder zuur is. Om dat uit te zoeken, voert u de bicarbonaattest uit.

Dompel daarvoor een nieuwe portie aarde onder in een kom met gedemineraliseerd water. Meng lichtjes en voeg bicarbonaat toe. Let nu weer op de reactie: 

• Als u bellen aan het oppervlak ziet verschijnen, is uw grond aan de zure kant. Hoe harder het gaat bruisen, hoe zuurder de bodem. 
• Als u niets of bijna niets waarneemt, is de grond neutraal of zo goed als neutraal.

Een te hoge zuurtegraad of hoeveelheid kalk in de bodem kan worden gecorrigeerd door het toevoegen van respectievelijk kalkmeststof of gecomposteerde mest. Het is dan echter beter om een professional te raadplegen die deze toevoeging kan doseren om uw tuin en het leven in de tuin niet te schaden.

3. Is uw bodem levend?

De biologische activiteit van de bodem is ook een belangrijke factor om rekening mee te houden. Daarmee bedoelen we de (samen)werking van alle micro-organismen die in het substraatLaag aarde voor planten. leven en die het mogelijk maken om:

• organisch materiaal dat aan het oppervlak aanwezig is (bladeren, takken, dode organismen...) af te breken en om te zetten in elementen die door planten kunnen worden opgenomen;
• de structuur en beluchting van de bodem te bevorderen zodat hij meer water vasthoudt en niet verdicht

Doe de test om na te gaan of er leven is in uw bodem?

Er bestaan verschillende testen die u toestaan om een schatting te maken over de biologische activiteit in uw bodem. We leggen u alles uit in deze gids.

Het is moeilijk om de biologische activiteit van een bodem rechtstreeks te observeren, omdat alleen bepaalde organismen met het blote oog zichtbaar zijn (regenwormen, mieren, duizendpoten, weekdieren). Bovendien is hun waarneming sterk afhankelijk van de milieuomstandigheden van het moment. Als de grond bijvoorbeeld iets te droog of te warm is, zullen deze organismen zich dieper ingraven en niet meer zichtbaar zijn. Ze vormen slechts het topje van de ijsberg. Bovendien spelen ze een rol in de beluchting van de bodem, maar ze nemen slechts in geringe mate deel aan de afbraak van organisch materiaal, die vooral het werk is van schimmels en bacteriën in de bodem.

Er bestaan echter eenvoudige tests die indirect de bodemactiviteit kunnen observeren. Let op, bij voorkeur worden deze tests in de lente of de herfst uitgevoerd of in elk geval wanneer de bodem voldoende vochtig is. Kunnen bijvoorbeeld worden genoemd:

• De test met de spade en regenwormen die als volgt werkt : 

1. Verwijder met behulp van een spade een aantal kluiten aarde op verschillende plaatsen op uw terrein. 
2. Observeer deze kluiten door ze zeer voorzichtig op te delen en op zoek te gaan naar sporen van biologische activiteit :
   - Regenwormen of andere organismen;
   - Gangen van regenwormen;
   - wortels;
   - ...

De rijkdom aan observaties zullen u inlichten over de intensiteit van de biologische activiteit in uw bodem.

• Iets ludieker is de onderbroektest. Deze test bestaat uit het begraven (maximaal 15-20 cm diep) van een 100 % katoenen onderbroek gedurende 2 maanden. De mate waarin de onderbroek is afgebroken, zal de intensiteit van de biologische activiteit van uw bodem weerspiegelen.

Om iets dieper te gaan

Als volgende stap is het ook mogelijk om bodemanalyses uit te voeren. Dat kan met behulp van een analysekit (tuincentra) of in een laboratorium. Hierdoor kan met meer precisie de:

• pH (zuurtegraad);
• de chemische karakterisering (koolstof/stikstof-verhouding...);
• of de biologische activiteit (CO2-gehalte) worden bepaald.

De bedrijven die deze testen aanbieden, kunnen hierbij ook aanbevelingen formuleren.

De vochtigheid van de bodem, een essentieel gegeven

Bodems zijn echte sponzen waarin water een vitaal element is voor de micro-organismen die er leven en dus voor de vruchtbaarheid. Daarom is het belangrijk om methoden in te voeren om waterverlies (verdamping) te beperken en een bepaald niveau van vochtigheid langer aan te houden.  

Bedek uw bodem

De beste manier om de vochtigheid te behouden, beter dan voortdurend te besproeien, is door de bodem te bedekken. Het is belangrijk om te weten dat een onbedekte bodem gemiddeld 40 tot 70 % meer water verliest door verdamping dan een bedekte bodem. In delen die niet met gras zijn begroeid of die in de schaduw liggen, kunnen bodembedekkers gepland worden of kan de grond bedekt worden met plantaardig mulchmateriaal (dode bladeren, boomschors, gemaaid gras, houtsnippers).

Naast het beperken van de uitdroging van de bodem zal deze bedekking ook de groei van ongewenst onkruid beperken en tegelijkertijd de bodem en de wortels beschermen tegen wintervorst. Tot slot verrijkt u de bodem door hem te bedekken (stikstof en koolstof) en voedt u het bodemleven door het te voorzien van afbreekbaar materiaal. 

Gazon en bodemvochtigheid

De vochtigheid van de bodem beïnvloedt het uiterlijk en de gezondheid van uw gazon. Hier zijn twee tips om het uiterlijk van uw gazon te behouden met respect voor het milieu.

Maaien mag, maar niet te kort!

De lengte van uw gazon heeft invloed op het vochtgehalte van uw bodem. Tijdens de zomer en vooral tijdens hittepieken is het aan te raden om de maaicyclus te verlengen om uw gazon te laten groeien tot een hoogte van 5 à 7 cm. Deze actie beperkt het uitdrogen van de bodem door verdamping en vergeling van het gazon.

Mijn gazon wordt bruin, moet ik sproeien?

Een gazon met een gebrek aan water wordt bruin of zelfs helemaal geel. Esthetisch gezien is dit veel minder aantrekkelijk dan een groen tapijt. Maar wacht even voordat u naar uw tuinslang grijpt.

Hoewel het gras er slecht uitziet, moet u zich geen zorgen maken! U moet weten dat een gazon bij droogte in rust gaat. De grassprieten drogen uit, maar de ondergrondse delen blijven leven. Gemiddeld kan een gazon tot 6 weken in de rustperiode overleven. Spring dus spaarzaam en verstandig om met water door vroeg in de ochtend of laat in de namiddag en in kleine hoeveelheden te besproeien.

• Meer informatie over waterbeheer in uw tuin

Voeden en verbeteren van uw grond

Om uw planten te voeden, moet u eerst uw bodem voeden... en alle organismen die erin leven. Het is namelijk de biologische activiteit van deze organismen die de bodem rijk maakt en dus zorgt voor de goede groei en productiviteit van de planten. In een omgeving zoals uw tuin is het vaak niet nodig om meststoffen te gebruiken, omdat deze een zeer beperkte en tijdelijke rol spelen.

Voeden van uw grond

Om de bodem op een duurzame wijze te voeden en te verrijken kunt u bijvoorbeeld beter gebruik maken van bodemverbeteraars zoals groenafval, humus (compost), dode bladeren of mest (in de moestuinen). Die zullen de bodemstructuur en het bodemleven verbeteren door de bodem vruchtbaarder en minder compact te maken en door zijn capaciteit om water vast te houden te vergroten. Opgelet, bodemverbeteraars moeten altijd in kleine hoeveelheden en herhaaldelijk worden aangebracht om de natuur de tijd te geven deze te verteren en om te zetten. 

Als u de samenstelling en structuur van uw bodem wilt verbeteren

Hier zijn een paar tips, als u de samenstelling en structuur van uw bodem wilt verbeteren:

• Maak de kleigrond luchtiger door er zandBodemdeeltjes die groter zijn dan 0,05 mm aan toe te voegen;
• Om een zandbodem te verbeteren, voegt u organische stof toe, om structuur te creëren en de waterretentie te verbeteren;
• Om de humuslaag duurzaam te vergroten, kan in de winter het haksel van kleine takken over het oppervlak worden verspreid. Dit versnipperde materiaal zal geleidelijk aan worden afgebroken en door bodemschimmels worden omgezet in organisch materiaal;
• Vermijd te invasieve grondbewerking (‘ploegen’). U loopt het risico dat u het oppervlakkig organisch materiaal in de  diepte verwerkt en de micro-organismen beschadigt. De voorkeur gaat uit naar zachtere methoden die de grond beluchten, zoals: grasbeluchtingssandalen (priksandalen) of gemotoriseerde beluchters voor gazons, spitvorken of woelvorken voor bloemperken en moestuinen;
• Voorkom dat zich op eerder kleiachtige grond een korst vormt die de infiltratie van water zou kunnen blokkeren. Dat kan door een mulchlaagBij het mulchen wordt niet-verteerd organisch materiaal zoals gemaaid gras, dode bladeren of gekneusde takken op de onbedekte bodem gelegd. Deze techniek voorkomt de ontwikkeling van onkruid, houdt de bodemvochtigheid in stand en beschermt planten tegen te grote temperatuurverschillen. op de bodem aan te brengen. Breek zo nodig met een hark de al ontstane korst.

Om iets dieper te gaan

Als u meer wilt weten, zijn hier enkele onderwerpen die voor u van belang kunnen zijn: 

Compost is uw beste bondgenoot

Met compost kunt u in eerste instantie de hoeveelheid huishoudelijk afval (groenten- en fruitresten), maar ook het afval in de tuin (grasmaaisel, dode bladeren en takken verminderen). In een tweede stap zal de geproduceerde humus dienen als een natuurlijke organische verbeteraar die kleigronden verlicht (verlucht) en zandgronden structureert. Bovendien zullen alle toegevoegde voedingsstoffen dienen als voedsel voor de micro-organismen in de bodem. Let op, compost mag niet meer dan 15 cm diep worden ingraven, omdat organisch materiaal zuurstof nodig heeft om te worden afgebroken en gemineraliseerd. Bij voorkeur wordt de compost dus niet ingegraven maar aan de oppervlakte gelegd of bedekt met een dunne laag tuinaarde.

• Meer informatie over het aanleggen van een composthoop in uw tuin

Bestrijdingsmiddelen en de bodem

Het gebruik van bestrijdingsmiddelen is nooit onschuldig voor de bodem en het leven dat hij huisvest. Bodems staan centraal in de regelgeving rond bestrijdingsmiddelen, omdat deze middelen zich op het oppervlak van de bodem afzetten en er in infiltreren. De bodem fungeert dus als een natuurlijke filter die neutraliseert ( biologische afbraakHet afbreken van chemische stoffen in het milieu door biologische processen.  door micro-organismen) en tijdelijk opslaat (immobilisatie op bodemdeeltjes). bodemorganismen kunnen echter niet alle bestrijdingsmiddelen afbreken en een aanzienlijk deel ervan hoopt zich op in de bodem of komt in het grondwater terecht.

Vermijd dus zoveel mogelijk het gebruik van bestrijdingsmiddelen in uw tuin. Als u toch nog bestrijdingsmiddelen moet gebruiken, doe dat dan gericht en in de aangegeven hoeveelheden.

• Meer informatie over bestrijdingsmiddelen en het gebruik ervan