Ik kies voor voorwerpen die een lange levensduur hebben

Volgens Ademe, 2019, is 50 tot ruim 90% van de milieu-impact van een product afkomstig van de productie ervan. Met andere woorden: u vervuilt meer wanneer u een product koopt dan wanneer u het gebruikt. Een goede reden dus om uw producten en toestellen langer te gebruiken!

We kunnen het niet genoeg herhalen: vooraleer u iets kiest, vraagt u zich maar beter af of u het wel echt nodig hebt. Hebt u al iets gelijkaardigs? Kunt u het niet lenen van iemand uit uw omgeving (buren, vrienden ...)? Of misschien kunt u het huren bij een speciale dienst? Er bestaan steeds meer mogelijkheden om spullen te huren: auto, step, partytent, boormachine, aanhangwagen, fiets, feestkleding ...

Het principe waarbij een object wordt vervangen door de dienst die het object aanlevert, wordt de functionaliteitseconomie genoemd.

Meer info op de pagina 'Ik leen, ontleen, huur, deel'

Hebt u toch een toestel nodig? Hoe kiest u dan een product 'dat lang meegaat'?

• Vermijd complexe producten
• Kies voor eenvoudige producten
• Vermijd geconnecteerde producten
• Vermijd draadloze producten (maar met ingebouwde batterij)
• Geef de voorkeur aan veelzijdige producten
• Controleer of het apparaat standaardaccessoires en -verbruiksartikelen gebruikt
• Kies een apparaat met een lange garantie
• Kies een apparaat met support of updates die lang meegaan
• Vraag na of het product (of merk) betrouwbaar is
• Beoordeel de stevigheid van een object

Het is heel eenvoudig: hoe complexer een object is, hoe groter de kans dat het stuk gaat. Elk product dat sensoren, motoren, bewegende delen of besturingsschermen bevat, kan defect raken door een of meer van die elementen. Een espressomachine is een mooi voorbeeld van een complex product: pomp, motor, sensoren (om op tijd water, koffie enz. aan te vullen), meerdere functies ... stuk voor stuk elementen die kunnen slijten en een defect van de machine kunnen veroorzaken. Een Italiaanse espressokan bevat geen enkel van deze elementen. Buiten de afsluitring is er bij dit product geen risico op defect.

In dezelfde optiek geeft u beter de voorkeur aan eenvoudige apparaten, zonder batterijen of complexe elektronica, als dat niet echt nodig is. Een mechanische weegschaal heeft geen batterij nodig en zal nooit defect raken omwille van de elektronica. Uiteraard weet je dan niet wat je spiergehalte is en kan je geen gegevens opslaan, maar je krijgt wel je gewicht, vandaag en ook over 30 jaar.

Geconnecteerde objecten (die op afstand bediend kunnen worden met bv. een smartphone) moeten over het algemeen verbonden zijn met de website van de fabrikant waar u een account moet aanmaken of de specifieke applicatie moet downloaden om het product te laten werken. Anders gezegd, als de fabrikant de service stopt, wordt het object afval. U bent dus afhankelijk van de goodwill van de fabrikant of de update van uw telefoon. In 2020 wilde een grote fabrikant van geconnecteerde luidsprekers zijn oude modellen, die nochtans nog prima werkten, buiten werking stellen. Gelukkig moest hij dat besluit ongedaan maken na een storm van protest ( "Sonos is getting rid of the controversial Recycle Mode that needlessly bricked its older devices" op The Vergeopent een nieuw venster (en)).

Typische producten zijn activity trackers, bewakingscamera's, alle apparaten zonder knop of bedieningspaneel (alleen bruikbaar met uw telefoon, zoals bv. bluetooth speakers), universele afstandsbedieningen (alleen online configureerbaar), luchtkwaliteitssensoren, geconnecteerde gloeilampen die van kleur veranderen via een speciale app enz.

Vermijd ook draadloze producten als ze niet absoluut draagbaar moeten zijn. Draadloos betekent met batterij, d.w.z. een element dat vaak een kortere levensduur heeft dan het product waarin het zich bevindt. 

Hetzelfde geldt voor draadloze hoofdtelefoons, draadloze luidsprekers, draadloze toetsenborden en muizen, draadloze stofzuigers ... allemaal toestellen waarvan de batterij mettertijd moet worden vervangen. Die batterijen zijn nooit standaard of soms gewoon ontoegankelijk.

Tot slot genieten veelzijdige producten de voorkeur. In plaats van een sapcentrifuge, een mixer, een klopper en een elektrische rasp kan een keukenmachine het allemaal. Meestal niet zo goed als elk gespecialiseerd apparaat (langzamer, minder hoeveelheden ...) maar voor sporadisch gebruik is het voldoende. Als u het tweedehands vindt, is het zelfs nog beter.

Controleer of het object dat u wilt kopen standaardverbruiksartikelen en -accessoires gebruikt. Heeft het apparaat vlot beschikbare batterijen of knoopbatterijen die moeilijker te vinden zijn? Bestaat de batterij van het apparaat voor andere producten van hetzelfde merk of is deze specifiek voor dit model? Als het een computer is, heeft die dan nog steeds normale USB-poorten, een HDMI-aansluiting, een kaartlezer ... Of moet u adapters kopen? Als het een stofzuiger is, is het dan gemakkelijk om compatibele zakken te vinden? Gebruikt een printer cartridges of hervulbare inkttanks?

De wettelijke garantie bedraagt 2 jaar. Dat is vrij beperkt, vooral omdat de wet bepaalt dat u zelf moet bewijzen dat het gebrek al bestond wanneer het defect na 6 maanden optreedt. Dat is vrijwel onmogelijk.

Geef daarom de voorkeur aan apparaten met een lange handelsgarantie (3, 5, 10 jaar ...). Dat geeft een idee van hoeveel vertrouwen de fabrikant in zijn producten heeft! Controleer wel wat deze garantie dekt: alleen de motor, alle onderdelen, met interventie bij u thuis, of alleen door het artikel te retourneren ...

Controleer ook of de fabrikant in zijn communicatie de beschikbaarheid van reserveonderdelen benadrukt. Of ga een kijkje nemen op zijn website om te zien of er reserveonderdelen beschikbaar zijn.

Het GIFAM in Frankrijk heeft samengevat hoe lang fabrikanten van grote huishoudtoestellen hun reserveonderdelen beschikbaar houden (.pdf) (FR). Het feit dat de onderdelen gemakkelijk verkrijgbaar zijn, wijst erop dat de fabrikant aandacht heeft voor de herstelbaarheid van zijn producten. Zo bieden sommige merken van fietstassen nog steeds onderdelen aan voor tassen die 20 jaar oud zijn. Of merken die reserveonderdelen voor koffiemachines verkopen die meer dan 10 jaar oud zijn of accessoires voor mixers uit de jaren '70 (voorbeelden uit de praktijk!).

Idealiter zou het volstaan om een kwaliteitslabel te volgen waarin de geschatte levensduur van het product als belangrijkste criterium is opgenomen. Initiatieven als dat van Longtime (fr | en) zijn in dat verband lovenswaardig. Dit label bevat 43 criteria waaraan een product moet voldoen om als 'lang houdbaar' te worden beschouwd. Momenteel zijn er echter nog niet veel producten met een dergelijk label. In oktober 2020 werden vier producten in de lijst van producten met dit label opgenomen: een stofzuiger, een radiator en twee metaaldetectoren.

Controleer voor smartphones of het besturingssysteem (iOS voor iPhones, Android voor andere) nog een tijdje wordt geüpdatet om te voorkomen dat de software verouderd raakt. Geef voor Android de voorkeur aan Android 9, 10 of zelfs 11: die zullen nog een paar jaar worden bijgewerkt. Een smartphone die niet up-to-date is, blijft werken maar is vatbaarder voor veiligheidslacunes, wat meestal einde verhaal betekent. Het is ook niet raadzaam om een smartphone te gebruiken waarvan de ondersteuning gestopt is.

Als een product geen label heeft, is het aan u om te achterhalen of het apparaat of object dat u zoekt van 'goede kwaliteit' is.

De eenvoudigste manier is om gespecialiseerde sites te zoeken waar u betrouwbare en objectieve tests kunt vinden. Bijvoorbeeld:

• Test-Aankoop,
• LesNumériques (FR) voor elektrische en elektronische toestellen
• Notebookcheck.net (EN) voor smartphones, tablets en laptops (en) 
• MobileTechReview (EN) – YouTube-kanaal dat voornamelijk alles wat draagbaar is, tablets en smartphones test

Bij gebrek aan tests kunt u een kijkje nemen op online verkoopsites en er op zoek gaan naar (vooral de negatieve) commentaren. Dit geeft u een idee van de kwaliteit van wat u wilt kopen. Veel klanten nemen vaak de moeite om hun mening te veranderen als het apparaat bijvoorbeeld te vroeg defect is. Opgelet, er is geen garantie dat de geposte meningen objectief zijn. U vindt er van alles een beetje maar het geeft soms wel een goed beeld van de algemene kwaliteit van een product.

U kunt zich ook baseren op betrouwbaarheidsonderzoeken per merk. Bijvoorbeeld bij HOP (Halte à l'Obsolescence Programmée) of op www.produitsdurables.fr. Test-Aankoop heeft ook een project om te snel versleten apparaten te melden: 'Te rap kapot' (fr | nl).

Tot slot vindt u op het internet tal van soorten tests van objecten. Een snelle zoekopdracht met trefwoorden als 'test', 'mening' of 'review' levert vaak veel resultaten op van wisselende kwaliteit.

Als er tot slot geen label, geen test of geen mening van de consument beschikbaar is, moet u zelf de kwaliteit van een object inschatten. Hier bestaat geen pasklare methode voor, dus vertrouw op uw gevoel!

Voor een complex apparaat dat defect zou kunnen raken, controleert u of het demonteerbaar is. Kijk of de schroeven bereikbaar zijn. Als het gelijmd of gelast is, betekent dit dat het moeilijk of zelfs onmogelijk hersteld kan worden. Zo is het voor een gsm beter als de batterij toegankelijk en vervangbaar is zonder alles te moeten losmaken of demonteren. Op een website als ifixit.com vindt u ook een score voor herstelbaarheid en tutorials over hoe u tal van apparaten kunt demonteren.

Ga na of het object stevig aanvoelt, of het niet buigt als u het in de hand houdt. Als er scharnieren zijn, controleer dan of er geen speling is en of ze niet buigen bij intens gebruik.   Als er naden zijn, trek ze dan aan om te zien of ze al meegeven of niet bewegen. De kwaliteit van de ritssluiting is ook een belangrijk punt. Als het lipje gemakkelijk buigt of als het treklipje moeilijk te verschuiven is, let dan op! 

Meestal wel, ja. Dit geldt vooral voor apparaten die weinig verbruiken bij het dagelijkse gebruik maar veel tijdens de productie.

Bij bepaalde apparaten die veel energie verbruiken, zoals koelkasten of diepvriezers, is het soms interessant om een model dat meer dan 10 jaar oud is en klasse B of C heeft, te vervangen door een A+++. Dit is het doel van deze Ademe-studie (.pdf) (fr) die de milieu-impact meet van de herstelling/het hergebruikHergebruik is het behouden van een object om het te hergebruiken zoals het is, eventueel na een voorbereidingsfase voor hergebruik. Voorbeeld: bakstenen worden ontmanteld en hergebruikt voor een nieuwe muur, na te zijn schoongemaakt en gecontroleerd.. Bijvoorbeeld: is het beter om een tweedehandsBeginsel volgens welk goederen in goede staat en waarvan de eerste eigenaar zich wenst te ontdoen, worden gegeven, verkocht, gekregen, aangekocht of geruild zodat ze geen afval worden. koelkast van 5 of 10 jaar oud of een nieuwe te kopen? Uw gasketel herstellen of vervangen door een condensatieketel? Een fiets repareren met nieuwe onderdelen of een nieuwe kopen? Uw kapotte smartphone repareren of een nieuwe kopen? Enz.

U kunt het ook zelf proberen in te schatten, want hier bestaan berekeningsmethodes voor (FR).

De Fairphone, een duurzame ufo in de wereld van de smartphones

De levensduur van een smartphone wordt vaak geraamd op 2 jaar. Momenteel zou dit 3 jaar bedragen in de VS. Toch kan een telefoon, als je er zorg voor draagt, een stuk langer meegaan. Het bedrijf Fairphone wil zijn Fairphone 2, uitgebracht in 2015, nog updaten in 2020 met een Android-versie die nog beveiligingsupdates zal krijgen tot 2023. Dat komt dus neer op een mogelijke levensduur van 8 jaar. Het grote voordeel is dat de telefoon makkelijk zelf te herstellen is.

• MAD en haar activiteiten op het gebied van eco-design voor ontwerpers
• Algemene projecten rond de circulaire economie in Brussel
  Bijvoorbeeld:
  • UCM National D.E.C.O.L.E. Winnaar Be Circular 2016 – Subsidie Leefmilieu Brussel voor de activiteiten van de cel EcodesignTotaalbenadering, toegespitst op het product, die erin bestaat rekening te houden met de milieucriteria vanaf de conceptie van een product. Die benaderingswijze betreft alle fasen van de levenscyclus van het product, d.i. vanaf de productie, via de distributie, tot het gebruik en het einde van zijn leven (recyclage). ter begeleiding van ecodesign en de functionaliteitseconomie
  • Comodu-project voor herbruikbare structuren (stands, expo’s, decors ...)
• Algemene, inspirerende 'zero afval'-projecten

• L’obsolescence programmée over Repair Together. Zij werken onder meer samen met HOP (halte à l’obsolescence programmée – stopzetting van geplande veroudering)
• Te rap kapot – De campagne van Test-Aankoop om producten met een korte levensduur 'aan te klagen'

In België worden 147 miljoen elektrische en elektronische toestellen verkocht per jaar! (bron: Leefmilieu Brussel).