Huren en lenen: de groeiende tendensen van de circulaire economie

9 min. leestijd

In Brussel stellen kleine ondernemingen en verenigingen een nieuw consumptiemodel voor dat gebaseerd is op huren of lenen in plaats van aankopen. Ontdek het verhaal van een gereedschapsbib, een fietskaruitleendienst en een uitleencoöperatie die materiaal uitleent voor hobby’s, kamperen, vakanties, sport, tuinieren ...

fabrik, gereedschap te huur, keuze uit een honderdtal stuks

fabrik is een vereniging van het Netwerk Wonen die gevestigd is in Sint-Joost-ten-Node. Deze zet zich in voor stedelijke renovaties en ondersteunt inwoners bij de vernieuwing van hun wijk. In 2019 heeft deze een gereedschapsbib opgezet voor de huur van kwaliteitsvol gereedschap tegen een vrije bijdrage.

De verantwoordelijken Eloïse Dhuy en Esteban Fuertes Gonzalez leggen ons uit hoe de dienst tot stand is gekomen en hoe deze werkt: “De gereedschapsbib werd gelanceerd dankzij de Zero AfvalHet begrip “zero afval” verwijst naar een idee, een manier van leven en een maatschappelijke beweging. De idee, die door enkele pioniers geopperd wordt, is om te gaan naar burgers, gezinnen, organisaties of ook industriële processen die functioneren zonder daarbij afval te produceren, en als logische aanvulling ook door minder hulpbronnen te verbruiken. Hoewel het bereiken van nul afval waarschijnlijk onmogelijk is, zegt de radicale uitdrukking van dit begrip iets over de ambitie die erachter zit: alle facetten van hoe iets functioneert, moeten opnieuw geëvalueerd worden met als doel een drastische vermindering van de productie van afvalstoffen.”-subsidie van Leefmilieu Brussel voor verenigingen, waardoor we konden investeren in de aankoop van gereedschap en de inrichting van werkplaatsen en stockageruimten.”

Hoe gaat het precies in zijn werk?

“Voor de personeelskosten (de permanenties, de communicatie, het beheer, de follow-up, het onderhoud van het gereedschap, de coördinatie ...) in verband met onze opdrachten van renovatieadvies geven en burgerprojecten ondersteunen, maakt het project gebruik van bijdragen die door de gebruikers gestort worden en onze Netwerk Wonen-subsidie. Onze middelen voor de reparaties, het onderhoud en de aankoop van nieuw gereedschap zijn erg beperkt. We proberen dit tekort echter af en toe aan te vullen met subsidies die we ontvangen via projectoproepen. Aangezien het meeste gereedschap in 2019 is aangeschaft, zal dat probleem zich vooral de komende maanden/jaren stellen.”

Hoe denken jullie ervoor te zorgen dat het project levensvatbaar blijft?

“De bijdragen van de gebruikers zijn niet voldoende om de investeringen te dekken. We hebben nochtans begin 2022 het prijzensysteem aangepast. In plaats van een vrije bijdrage werd er gekozen voor een prijs- en gereedschapscategorisering met drie soorten bijdragen (ondersteunen – standaard – solidair). Dankzij dat systeem kunnen gebruikers het bedrag dat ze bijdragen aanpassen aan het geleende gereedschap, hun gebruik ervan (eenmalig of voor een kleine werf ...) en hun middelen. Ook werd er een abonnementssysteem opgezet.

Met het oog op financiering vinden, is de denkoefening over het organiseren van doehetzelfworkshops voor het gebruik van het basisgereedschap opgestart en deze is bijna rond. Daarbij zal er bijzondere aandacht worden besteed aan vrouwen.”

Het profiel van de gebruikers en gebruiksters?

“Dat is erg gevarieerd. Er komen zowel alleenstaande vrouwen langs die zelf bepaalde kleine werken moeten uitvoeren, als jonge woningeigenaars die kleine renovaties op zich nemen, maar ook klussers die op zoek zijn naar meer specifiek gereedschap vinden hun weg naar ons. Ook komen er mensen langs die gewoon benieuwd zijn en eens kwaliteitsvol gereedschap willen testen. Over het algemeen zijn het inwoners of inwoonsters van de gemeente, maar ook collectieven, verenigingen of gezondheidscentra. Het aandeel van personen dat volledig onafhankelijk tewerk gaat en niet begeleid moet worden, ligt redelijk laag.”

Wat voor soort gereedschap wordt het meest uitgeleend?

“De boor- en schroefmachines, de decoupeerzaag en tuin- en klein gereedschap. Een andere vraag die we vaak krijgen, is gereedschap om oude meubels te herstellen of aan te passen.”

Remorquable, een verenigingsdienst voor het delen van fietskarren

Remorquable, een fietskarrenbib, werd opgericht in 2018. Het is een uitleendienst voor fietskarren die werkt zoals een bibliotheek. Het is een uitleendienst en geen verhuurdienst waarbij men voor elk gebruik zou moeten betalen. Er zijn drie abonnementstarieven (verlaagd – standaard – solidair) die aangepast zijn aan alle portefeuilles en uitleenlocaties verdeeld over het hele Brusselse grondgebied om zoveel mogelijk wijken te bereiken. De dienst is er voor particulieren en kleine verenigingen, maar ook voor kleine zelfstandigen.

“Fietskarren toegankelijk maken voor iedereen is van essentieel belang voor ons,” bevestigt Marie Vanden Berghe, nieuwe coördinatrice van de vzw.

Hoe is het project ontstaan?

Het begon allemaal met een groep vrienden, ULB-studenten die fietskarren zijn beginnen maken op de campus. Het idee was eenvoudig: waarom duur materiaal kopen dat veel plaats inneemt, als je het ook kunt delen? Dankzij de Cairgo Bike-subsidie die gefinancierd wordt door Urban Innovative Action en die beheerd wordt door Brussel Mobiliteit, kon het project al snel professioneler worden en kon er personeel worden aangenomen. Deze financiële bijdrage, die in 2019 werd toegekend voor een periode van 4 jaar, heeft ons in staat gesteld om ons businessmodel te creëren en het tot op vandaag in stand te houden. Natuurlijk willen we dat onze activiteit het algemeen belang blijft dienen, zonder winstgevendheid in de traditionele zin na te streven.”

En de toekomst?

Het doel van Remorquable is om nieuwe financieringsbronnen te vinden, zodat de vereniging kan overleven, in haar behoeften kan blijven voorzien en personeel kan blijven betalen. Het is ook belangrijk om het aantal leden, dat momenteel rond de zestig ligt, te doen stijgen. De overgrote meerderheid zijn particulieren of kleine verenigingen, aangezien de laadlimiet van onze fietskarren 65 kg is. Voor bedrijven die grotere volumes moeten vervoeren, zijn er andere diensten beschikbaar. We moeten ook voortdurend op zoek naar nieuwe partners.

Ons doel is echt om te proberen ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen – en niet alleen de militanten – hun auto hiermee vervangen of beslissen om geen auto te huren om bijvoorbeeld naar de IKEA of Brico te gaan. Dat is onze reden waarom we ons inzetten in de sociale, samenwerkings- en duurzame economie. Ik heb de indruk dat mensen ook omwille van de conjunctuur steeds gevoeliger worden voor dat soort van projecten ...”

Enkele hoogtepunten in 2023:

in totaal 25 partnerpunten waarvan minstens 1 per gemeente
+10 nieuwe fietskarren van aluminium
+ partnerschappen met gemeenten voor animaties in de openbare ruimte

De fietskarrenbib Remorquable zal binnenkort geïntegreerd worden in de mobiliteitsdiensten van de Brussel’Air-premie.

Usitoo, Just use it!

Usitoo, een coöperatieve vereniging, biedt een bibliotheek aan met meer dan 1.000 voorwerpen. In combinatie met een lokale bezorgdienst is het dé referentie om te ontlenen. Deze dienst helpt u niet enkel om tijd, geld en ruimte te besparen, maar is ook goed voor de planeet.

Toen Usitoo in 2016 werd opgericht, was het de bedoeling om zoveel mogelijk mensen warm te maken voor het idee om spullen te delen voor behoeften die zich niet zo vaak voordoen. Xavier Marichal, een van de managers van de coöperatie, legt uit: “We hebben echt de nadruk gelegd op alledaagse spullen die mensen één, twee of drie keer per jaar nodig hebben. We hebben deze dienst opgezet omdat de bestaande voorstellen niet voor iedereen geschikt leken te zijn. Het doel was om de obstakels uit de weg te ruimen die we in onze enquêtes hadden geïdentificeerd: de hoge prijzen die traditionele verhuurbedrijven aanrekenen, de mogelijkheid om gebruik te maken van een informeel netwerk (tussen buren of anderen) en tot slot de waarborg.

We probeerden dus een systeem te ontwikkelen dat specifiek op deze problemen gericht was.

Wat voor systeem hebben jullie ontwikkeld?

“Bij Usitoo zijn de artikelen bewust laag geprijsd. De coöperatie is er niet op uit om winst te maken, maar streeft naar een evenwicht. We willen mensen ervan overtuigen dat het ‘voor die prijs’ beter is om te lenen dan om spullen te kopen die ze maar één keer nodig hebben. Of te lenen van een buurman of -vrouw, met alle problemen van dien als er iets misgaat. We bieden ook verhuur aan zonder waarborg. Dat risico aanvaarden we. Het systeem is heel gebruiksvriendelijk: mensen kunnen boeken wanneer ze willen. Vervolgens kan men het item ophalen bij een van onze afhaalpunten. Het item maakt dus 90% van de reis naar uw huis, uw plaatselijke winkel of uw werkplek.”

Wie zijn de gebruikers en gebruiksters?

“De eersten die zich bij deze dienst aansloten waren diegenen die al overtuigd waren – overtuigd door de ecologische, sociale en andere uitdagingen. Daarna breidde de trend zich uit naar mensen die op hun uitgaven letten. We merkten dat mond-tot-mondreclame de beste reclame was!”

Welke meerwaarde biedt de coöperatievorm?

“Het is een ondernemingsstatuut dat goed in elkaar zit in de zin van de kosten, risico’s ... onder elkaar verdelen, maar ook op het vlak van hoe het bestuur en de financiën georganiseerd worden. We wilden een economisch project creëren dat door meerdere mensen kan worden gedragen. Over het algemeen zijn we een economische onderneming die een evenwichtig model wil vinden met een maatschappelijke en sociale visie.”

Hindernissen?

“Gedragswijzigingen tot stand brengen is een erg langzaam en erg ingewikkeld proces. Daarom zullen we langer hulp nodig hebben dan we initieel hadden voorzien. In werkelijkheid integreren we de externe economische effecten, dus we verhuren tegen betaalbare prijzen, repareren en onderhouden de voorwerpen ... Mensen mailen me om te zeggen: “Een boor van € 2 voor twee dagen is nogal duur. Ik heb gezien dat er in Brico eentje in de aanbieding stond voor € 18 en dat is voor een model met een accu.” Ja, maar daar zijn geen externe factoren in meegerekend. Die boor wordt ver van hier gemaakt, onder erbarmelijke sociale en loonsomstandigheden. Bovendien wordt in de kosten geen rekening gehouden met de vervuiling. Het is de moeite waard om in gedachten te houden dat de voordelen van huren ook tot uiting komen in een besparing van honderden kilo’s CO₂.”

Wat is het toekomstvisie?

De coronacrisis bracht de hele verhuursector tot stilstand. We hebben de draad weer opgepakt in maart 2022, hielden dezelfde koers aan en dachten na over het verdere verloop van het project. Om aantrekkelijke verhuurtarieven te kunnen blijven handhaven, is de enige manier om het businessmodel in evenwicht te houden meer volume te genereren. Vandaag is de ambitie er nog steeds. We zijn op zoek naar nieuwe partners in de sociale economie die al betrokken zijn bij recycleren of recupereren. We hebben bijvoorbeeld een partnerschap met de Stad Brussel die in plaats van een eigen uitleenwinkel op te zetten, gebruikmaakt van Usitoo. We doen ook een beroep op onze coöperanten om fondsen bij te dragen. Kortom, dit is een project voor de toekomst, maar het blijft een echte uitdaging om er een economische activiteit van te maken.”

Goed om te weten

In 2016 was Usitoo laureaat van de BeCircular-projectoproep als pionier in de groeiende tendens van de circulaire economieDe circulaire economie is een productie- en consumptiemodel dat bestaat uit het zo lang mogelijk delen, hergebruiken, repareren, renoveren en recycleren van bestaande producten en materialen, zodat ze hun waarde behouden.. Dankzij de fondsen kon de onderneming van start gaan en zijn eerste voorwerpencatalogus opstellen, onder meer door ongebruikt materiaal bij Brusselaars aan te kopen.

Nuttige links

De materiaalbibliotheek fabrik
De fietskarrenbib Remorquable
De spullenbib Usitoo

Meer info

Het label Ecodynamische Onderneming: laat uw acties voor het leefmilieu renderen

11/10/2021

Shifting economy
Circulaire economie

Het Label Ecodynamische Onderneming beloont en moedigt bedrijven, verenigingen en Brusselse instellingen aan, die stappen ondernemen om de impact van de bedrijfsactiviteit op het leefmilieu te verkleinen. Het gaat om een officiële en gratis erkenning.

Lees verder

Resilience Coaching: identificeren van de duurzaamheids- en circulaire opportuniteiten in uw bedrijf

12/01/2022

Shifting economy
Klimaat
Circulaire economie

Resilience Coaching is een methodologie die KMO's toelaat om de opportuniteiten van duurzaamheid en circulariteit voor hun onderneming in kaart te brengen.

Lees verder

Project Cairgo Bike

29/09/2023

Mobiliteit
Lucht
Vervuiling

Fietsen in Brussel is momenteel populair, maar de cargofiets, longtail fietsen en fietsaanhangers zijn nog steeds minder bekende, wijdverbreide en toegankelijke opties voor het grote publiek in Brussel. Het vereiste ecosysteem creëren om professionals en particulieren te doen overstappen op het gebruik van de cargofiets is het doel van het Cairgo Bike-project.

Lees verder

GPCE - Gewestelijk programma voor circulaire economie

05/05/2022

Circulaire economie
Shifting economy
Afval

De Gewestelijke beleidsverklaring voorziet om de lineaire economie, waarbij producten worden afgedankt of weggegooid na gebruik, te vervangen door een circulaire economie, waarbij ingezet wordt op het delen, repareren, hergebruiken en recycleren van producten, componenten en grondstoffen.

Lees verder

Hoofdpunten

Goed om te weten

Nuttige links