Ik maak zelf mijn drankjes

Kraanwater:  is 100 % zero afvalHet begrip “zero afval” verwijst naar een idee, een manier van leven en een maatschappelijke beweging. De idee, die door enkele pioniers geopperd wordt, is om te gaan naar burgers, gezinnen, organisaties of ook industriële processen die functioneren zonder daarbij afval te produceren, en als logische aanvulling ook door minder hulpbronnen te verbruiken. Hoewel het bereiken van nul afval waarschijnlijk onmogelijk is, zegt de radicale uitdrukking van dit begrip iets over de ambitie die erachter zit: alle facetten van hoe iets functioneert, moeten opnieuw geëvalueerd worden met als doel een drastische vermindering van de productie van afvalstoffen.” en 50 tot 500 keer goedkoper dan flessenwater. Door kraanwater te drinken, vermijd je 127 liter flessenwater per jaar. Je kunt het gewoon of bewerkt drinken: je kunt het laten bruisen, even laten rusten om de chloorsmaak te doen verdwijnen, op smaak brengen met een schijfje citroen of een verfrissend muntblaadje. Je kunt het gemakkelijk meenemen in een drinkfles, je vindt het in drinkfonteintjes enz.

Kraanwater is gezond, wordt strikt gecontroleerd, is veel goedkoper en komt rechtstreeks bij je thuis binnen, zonder verpakking, transport of opslag. Wat is er nog meer voor nodig om flessenwater aan de kant te laten? 

Net als 40 % van de Brusselaars geef je de voorkeur aan leidingwater, maar je hebt nog steeds vragen:

• Hou je niet zo van dat chloorsmaakje? Giet het in een karaf en laat het enkele uren rusten in de koelkast.  De smaak verdwijnt automatisch.
• Er zit kalk in en dat is slecht voor de gezondheid?  Neen!  Kalk, dat is calcium, dus onmisbaar voor een goede gezondheid.  Kraanwater is net als flessenwater een natuurlijke bron van minerale zouten en sporenelementen: calcium, magnesium enz. 
• Het kleurt wat bruinachtig:  Die schijn wordt veroorzaakt door afzettingen van ijzer, mangaan of roest.  Laat het water enkele seconden lopen om je leidingen te spoelen.
• Het ziet er melkachtig uit: een gevolg van fijne luchtbelletjes in het water. Dit heeft geen enkele impact op de kwaliteit.

De winning van het water dat in het Brussels Gewest wordt verdeeld, wordt beheerd door Vivaqua, dat daartoe over verschillende ‘bronnen’ beschikt:

• Oppervlaktewaterwinning (met name in het stroomgebied van de Maas in Wallonië) 
• Enkele oude mijnen en steengroeven in Wallonië (bijvoorbeeld in Vedrin, Namen);
• Grondwater, voornamelijk in Wallonië maar ook in het Terkamerenbos en het Zoniënwoud. In Brussel gewonnen water vertegenwoordigt 1,5 % van het verbruik (Le Soir, juli 2019)

Dit water is goed te drinken zoals het is, ofwel wordt het drinkbaar gemaakt voordat het wordt verdeeld, maar in alle gevallen wordt er een beetje chloor aan het water toegevoegd om de bacteriologische kwaliteit ervan in het hele distributiecircuit te garanderen.

VIVAQUA voert een groot aantal preventieve controles uit om de waterkwaliteit te garanderen. Leidingwater staat in elke fase van de productie, levering en distributie onder permanente controle. Bovendien moet het leidingwater voldoen aan 55 kwaliteitscriteria (waarvan er 31 verplicht moeten worden nageleefd) en mag het geen micro-organismen, parasieten of andere stoffen bevatten die een potentieel gevaar vormen voor de gezondheid. 

Leefmilieu Brussel controleert Vivaqua en publiceert om de 3 jaar een rapport waarin de controlemethoden en -resultaten worden toegelicht. Deze rapporten worden op onze website gepubliceerd.

Potentiële risico's

Volgens het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) kan chloor, wanneer het in contact komt met organisch materiaal in water, zoals bacteriën, bepaalde stoffen (THM's) vormen waarvan wordt vermoed dat ze kankerverwekkend (FR) zijn (groep 2B).  Daarom is de norm de afgelopen jaren verstrengd. De WHO is van mening dat mensen evenzeer aan deze stoffen worden blootgesteld via voedsel en binnenlucht als via het water dat ze drinken. Een uurtje in het zwembad zou zelfs neerkomen op een 100 x hogere blootstelling.

Reële risico's

Chloor wordt toegevoegd om een goede bacteriologische kwaliteit van het water in de hele distributieketen te garanderen. Dit wordt gecontroleerd: het restchloorgehalte in het verdeelde water mag niet meer dan 0,25 mg/l bedragen. Gelukkig zijn deze THM-moleculen vluchtig. Ze verdwijnen bijna volledig wanneer water wordt verwarmd of 24 uur in de koelkast wordt bewaard en vormen dan geen risico meer.

Potentiële risico’s

Onder invloed van de bacteriën in ons lichaam wordt nitraat omgezet in nitriet. Te veel nitriet kan het zuurstoftransport door het bloed verminderen, wat kan leiden tot het blauwebabysyndroom. Volgens de WHO wordt water met minder dan 50 mg nitraat per liter als veilig beschouwd, zelfs voor zwangere vrouwen.

Reële risico's

De wettelijke limiet is 50 mg nitraat per liter leidingwater. In Brussel bedraagt het gemeten nitraatgehalte ongeveer 20 mg/l (ten minste voor de drie belangrijkste Brusselse reservoirs). Volgens een rapport van het Franse agentschap voor voedselveiligheid (.pdf) (nekel in het Frans) moeten deze cijfers worden gerelativeerd, omdat drinkwater met 20 mg nitraat per liter slechts ongeveer 10 % van de dagelijkse nitraatinname zou uitmaken. De rest is afkomstig uit andere bronnen, zoals groenten (waaronder bieten, radijs, sla, aardappelen enz.) of vleeswaren.

Zuigelingen als bijzondere doelgroep

Voor jonge kinderen in ziekenhuizen of in kinderdagverblijven en andere opvanginitiatieven beveelt de Hoge Gezondheidsraad (.pdf) het gebruik van gebotteld water aan, op voorwaarde dat het laag in nitraten en mineralen is en na opening goed wordt bewaard en opgeslagen. Dit zal op het etiket worden aangetoond met de vermelding ’geschikt voor de bereiding van zuigelingenvoeding’. Vanaf de leeftijd van 4 maanden raadt Kind en Gezin (K&G) aan om onder bepaalde voorwaarden leidingwater te gebruiken voor de bereiding van flessen. Daarom gebruiken veel crèches leidingwater.

Potentiële risico’s

Leidingwater bevat in principe geen lood. Water kan echter lood opnemen als het in contact komt met de leidingen die naar de kranen van de consument leiden. Dit kan gebeuren in de aansluitingen tussen de collectieve leidingen die de straat bevoorraden (Vivaqua vervangt er jaarlijks duizenden) en/of in de vele loden leidingen in oude huizen. In dit geval is het niet raadzaam om water te drinken dat daarin stilgestaan heeft, bijvoorbeeld 's nachts of na een lange afwezigheid. Laat eerst een beetje water door de leidingen lopen om ze te spoelen. Vang het op om er bijvoorbeeld planten mee water te geven of om het toilet door te spoelen. Een goede aanwijzing dat het water voldoende is doorgelopen is de watertemperatuur. Als het water kouder gaat aanvoelen, komt het uit een ondergrondse leiding, waar de temperatuur meestal lager is dan in huis. Lood kan de oorzaak zijn van loodvergiftigingAcute of chronische loodvergiftiging, van huishoudelijke of beroepsoorsprong, waarbij lood in het organisme binnendringt door verschillende wegen (huid, spijsverteringsorganen, ademhalingswegen, moederkoek, slijmvliezen). Deze vergiftiging tast voornamelijk het bloedvatenstelsel, het zenuwstelsel en de nieren aan. , ook wel ‘saturnisme’ genoemd, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen, variërend van eenvoudige spijsverteringsproblemen tot schade aan het zenuwstelsel.

Reële risico's

Lood komt uit de binnenleidingen van huizen (vaak in huizen van vóór 1950 die niet zijn gerenoveerd), maar niet uit de watervoorziening. Meer info op Vivaqua.

Hoe weet je of je nog loden leidingen hebt?

Lood is een ‘zacht’ metaal. De loden buizen worden niet aan de fittingen geschroefd maar gesoldeerd. Ze zijn over het algemeen niet recht en kunnen worden gebogen (in de hoek van een kamer bijvoorbeeld). Andere soorten metalen buizen zijn recht en maken gebruik van ellebogen waaraan ze zijn vastgeschroefd. Kunststofbuizen zijn meestal wit en met elkaar verbonden door metalen fittingen.

Leidingwater is hormoonvrij, zoals blijkt uit onderzoek van Test-Aankoop uit 2016. Als dergelijke stoffen in het water terechtkomen, worden ze tijdens het behandelingsproces volledig verwijderd. Voor deze stoffen bestaan evenwel geen wettelijke normen op nationaal of Europees niveau. Test-Aankoop heeft daarom hun aanwezigheid beoordeeld voor zover deze meetbaar is. 

Hoewel er nog geen normen bestaan, controleert Vivaqua op farmaceutische residuen die opduiken in de waterkwaliteitsrapporten van de gemeenten. Er is momenteel geen reden tot bezorgdheid, maar het is een probleem dat nauwlettend wordt gevolgd, met name door het IMHOTEP-programma (.pdf) (enkel in het Frans) (inventarisatie van hormonale en organische sporenelementen in water en waterwinningen) in Wallonië.

Uit het overgrote deel van de analyses blijkt een niveau van pesticiden dat ver onder de toegestane norm ligt. In Brussel zit het totaal aan pesticiden over het algemeen onder de 30 ng per liter. De maximale norm is 500 ng/liter (d.w.z. 0,0005 milligram/liter). Dit is minder dan wat geldt voor de residuen van bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit, d.w.z. 10.000 ng/kg. Sporen van pesticiden zijn dus in uiterst kleine hoeveelheden in stromend water te vinden, maar ook gebotteld water wordt niet gespaard. Volgens een studie van het CNRS in opdracht van Franse mineraalwaterbedrijven bevat 22 % van het geanalyseerde water sporen van pesticiden (enkel in het Frans). Het belangrijkste is dat ze ver onder de norm zitten!

Kalksteen vormt geen enkel probleem voor de menselijke gezondheid (enkel in het Frans). Je vindt hier het standpunt van Aquawal, de beroepsvereniging van openbare operatoren van de waterkringloop in Wallonië, gepubliceerd in 2019, over het onschuldige karakter van kalksteen.  Als je de ‘hardheid van het leidingwater in je gemeente’ wilt kennen, d.w.z. het gehalte aan in het water opgeloste calcium en magnesium, raadpleeg dan de tool op de website van Vivaqua.

Leidingwater hoeft niet gefilterd te worden, het is veilig om te drinken zoals het is. Sommige mensen geven er echter de voorkeur aan om filterkannen te gebruiken, omdat die zowel kalk als bepaalde microverontreinigingen zouden verwijderen (volgens een rapport en een test van de Zwitserse radio en televisie in 2016 (enkel in het Frans) ). Hun doeltreffendheid blijft echter zeer gedeeltelijk en variabel en door het elimineren van bepaalde elementen wordt de samenstelling van het water gewijzigd. Natuurlijk verdwijnt de chloorlucht, maar die verdwijnt ook als het water 1 uur in een karaf zonder filter blijft staan. Als je een filter kan gebruikt, moet je die goed onderhouden en het filter volgens de instructies van de fabrikant vervangen. Anders kunnen zich bacteriën ontwikkelen, zoals opgemerkt wordt door het Franse agentschap voor voedselveiligheid Anses (in het Engels). 

In 2013 meldde Ecoscope, het tijdschrift van artsen voor het milieu, in "Bouteilles d'eau minérale sous la loupe – pures et saines ? " (.pdf) (enkel in het Frans) dat in gebotteld water vervuilende stoffen te vinden zijn. Gebotteld water bevat meer plasticdeeltjes dan leidingwater (enkel in het Frans) (Orb Media, 2017). Dit betekent niet dat flessenwater vervuild is, maar het is niet noodzakelijkerwijs beter dan leidingwater.

Gebotteld water is nog steeds erg populair, met name dankzij de reclame die de eigenschappen ervan prijst en de nadruk legt op de ‘zuiverheid’ ervan. "De boodschap die werkt is de belofte van zuiverheid, het vermijden van alles wat gevaarlijk is. Leidingwater wordt altijd als potentieel verdacht beschouwd en flessenwater profiteert van dat wantrouwen", analyseert Véronique Varlin, directeur van het Franse kenniscentrum voor maatschappij en consumptie Obsoco (enkel in het Frans).

Zoek je een alternatief voor het scheutje citroensap of de siroop die je gewoonlijk toevoegt? Je kunt tal van drankjes maken met fruit of aromatische kruiden of een combinatie van de beide. Naargelang van de seizoenen kun je geperst fruit, fruit in stukjes of een coulis met het kraanwater mengen. Zet de bereiding enkele uren in de koelkast en je krijgt een heerlijke limonade. Breng het op smaak met bijvoorbeeld munt, gember, kardemom, basilicum, rozemarijn enz. Je kunt ook bruiswater maken met een speciale machine met CO2-patronen. 

Water met citroen- en muntaroma
Snijd 3 citroenen in stukken en doe ze samen met een bosje munt in een karaf. Voeg 1 liter water toe. Even laten rusten en genieten maar.

Water met sinaasappel- en kaneelsmaak
Snijd 3 sinaasappels in stukken en doe ze samen met een kaneelstokje in een karaf. Voeg 1 liter water toe. Even laten rusten en genieten maar.

Thuisgemaakte ijsthee
Een ander alternatief is kruidenthee die je laat afkoelen en vervolgens in de koelkast zet. Je kunt er naar smaak een beetje agavesiroop, verse munt, citroensap enz. aan toevoegen.

Alternatieve grenadine
Voeg bloemenwater (zoals rozenwater) toe aan leidingwater. Zo krijgt het een lekkere geur en smaak zonder toevoeging van suiker. Een goed alternatief voor grenadine voor de allerkleinsten! Bloesemwater is onder meer te vinden in kruidenwinkels.

De site van Tournée Minérale staat vol met andere heerlijke recepten om fruit- en groentesappen, smoothies, milkshakes, mocktails, limonades en gearomatiseerde waters te maken.

Kraanwater produceert weinig of geen afval. Aan een tempo van één liter gebotteld water per dag produceert elke persoon 10 tot 15 kilo plasticafval per jaar (berekeningen van écoconso, gebaseerd op plasticflessen van 1,5 liter). Leidingwater daarentegen produceert geen afval en vermijdt vervuiling door het transport van de flessen.

We verbruiken veel water en alle individuele consumpties leveren samen een berg afval op. Bij elke bespaarde fles worden de gevolgen van de productie, het vullen en de distributie vermeden. Dat blijkt mooi uit de video van Brut nature (enkel in het Frans).

Wist je dat volgens het Verbond van de Industrie van Waters en Frisdranken (VIWF) in 2017 in België 1.502 miljoen liter gebotteld water werd verbruikt? Dat komt erop neer dat we in België elk jaar meer dan 2 miljard flessen van 1,5 liter weggooien. Een Belg drinkt 134,1 liter gebotteld water per jaar, een verbruik dat alleen maar toeneemt en dat België op Europees niveau samen met Spanje op de 5e plaats zet. 

Sinds vrijdag 29 november 2019 heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest officieel zijn Blue Community-certificaat ontvangen. De regering engageert zich daarmee rond de volgende drie pijlers:

• écoconso: focus ‘eau du robinet’ (enkel in het Frans)
• Leefmilieu Brussel: Waterbevoorrading en verbruik van het leidingwater
• Vivaqua: facturatie, distributie, kwaliteit van het water in Brussel
• Kaart met de drinkfonteintjes in Brussel
• Recepten om plat water te aromatiseren (enkel in het Frans)
• RefillMyBottle
• Website van het CIEAU (infocentrum over water) (enkel in het Frans)
• Free Tap Water in Belgian Restaurants
• Verbond van de Industrie van Waters en Frisdranken (VIWF)
• IMHOTEP-programma (.pdf) (inventaris van hormonale en organische sporen in water en waterwinningen) in Wallonië (enkel in het Frans)
• Aquawal: De beroepsvereniging van de openbare exploitanten van de waterkringloop in Wallonië
• Anses: Frans nationaal agentschap voor de gezondheid en veiligheid van  voedsel, milieu en werkomgeving (in het Frans of in het Engels)
• The health effects of lead levels below 100 µg/L (in het Frans of in het Engels)
• ANSES’s rules for the proper use of water filter jugs (in het Frans of in het Engels)

• WHO Guidelines for Drinking-water Quality (enkel in het Engels)
• VOEDSELCONSUMPTIEPEILING 2014-2015 (.pdf) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
• Verslag 2010-2012 van de SPW over de kwaliteit van het water voor menselijke consumptie (.pdf) (enkel in het Frans)