U bent hier

De Zenne : Hoe is het gesteld met onze rivier?

Kernboodschappen

  • Kort samengevat is de Zenne opnieuw een levende rivier, met voldoende opgelost zuurstof opdat aquatisch leven mogelijk is (aanwezigheid van vissen, mollusken, waterplanten,..) en dit dankzij het in werking treden van de twee Brusselse waterzuiveringsstations in 2000 en 2007.
  • Ondanks deze zeer belangrijke verbetering, blijft de Zenne – volgens de zeer strenge Europese beoordelingsmethodiek van de Kaderrichtlijn Water – in ‘slechte toestand’. Er is dus nog wel wat ‘werk aan de winkel’ om de Zenne verder ecologisch te herstellen.
  • Momenteel ondervindt de Zenne op twee verschillende manieren belangrijke, negatieve invloeden van het Brussels stadsgewest:
    • Vooraleerst, elke keer als het regent, treden de overstorten in werking waardoor (weliswaar verdund) huishoudelijk afvalwater naar de Zenne stroomt. Gevolg is dat het gehalte opgeloste zuurstof gedurende een paar uur drastisch daalt in de rivier. Deze pollutie belemmert verder ecologisch herstel van de rivier. De oorzaak van deze overstorten is in belangrijke mate de toenemende verhardingen te wijten aan de stadsontwikkeling. Elke druppel regen komt zo in de riolering terecht in plaats van lokaal, daar waar ze valt te worden vastgehouden bvb in groendaken of groene infiltratievoorzieningen.
    • Ten tweede is de rivier voor tweederde van haar traject in het Brussels gewest overwelfd en herleidt tot een ‘betonnen buis’. Dit maakt haar extra kwetsbaar voor verontreinigen die ze maar moeilijk kan ‘verteren’ bij gebrek aan planten op haar oevers die daar bij een belangrijke rol kunnen spelen wanneer ze aanwezig zijn. Bovendien is ze zo maar weinig aantrekkelijk als habitat voor planten en dieren.
  • Daarom dat Leefmilieu Brussel – in samenwerking met de andere Brusselse wateractoren  en met het Vlaams en Waals gewest – de komende jaren een heleboel acties gaat implementeren om het verder excologisch herstel van de rivier te bewerkstellingen. De meeste van deze acties zijn gecofinancieerd via onze deelname in een Europeese LIFE IP project BELINI. WIlt u meer weten ? NEWS BELINI & website van het BELINI project.

We komen van ver…

Voor het in werking treden van de twee Brusselse waterzuiveringsstations (het waterzuiveringsstation Brussel-Zuid te Anderlecht trad in werking in augustus 2000, en het waterzuiveringsstation Brussel-Noord te Haren trad in werking in maart 2007) kwam het huishoudelijk afvalwater van de Brusselaars ongezuiverd terecht in de rivier, met als gevolg dat de rivier ‘dood’ was omdat al het opgelost zuurstof werd verbruikt voor de afbraak van al dat verontreinigd afvalwater.

 

Relative daling van de concentraties aan BZV, CZV, Nt en Pt (linkeras, adimensioneel) en de stijging van de opgeloste zuurstof (rechteras, mgO2/l) weergegeven aan de hand van de 3-jaarlijkse gemiddelden tussen 2002 en 2012. BZV= biologische zuurstofvraag; CZV= chemische zuurstofvraag; Nt= totaal stikstof; Pt= totaal fosfor.

Sinds 2007-2009 (na het aansluiten van een aantal resterende rioleringen en collectoren op het WZI Brussel-Noord), is er terug in grote hoeveelheden opgelost zuurstof aanwezig in de rivier. Dit heeft als gevolg dat de biologische kwaliteit er enorm op vooruitgegaan is. Zo zien we in 2016 dat de vis terug in grote getallen aanwezig is (meer dan 15 soorten en meer dan 200 individuen).

Evolutie van de biologische kwaliteit van de Zenne riviera an de meetlocatie gesitueerd aan de grens van het Gewest te haren.

Figuur afkomstig van het rapport « De biologische kwaliteit van waterlopen, kanaal en vijvers in het brussels hoofdstedelijk gewest in 2016:  fytoplankton, fytobenthos, macrofyten, macro-invertebraten & vissen ». Stijn Van Onsem, Jan Breine & Ludwig Triest. Feb. 2017. VUB & INBO in opdracht van Leefmilieu Brussel. MF = macrofyten, FB = fytobenthos, MI = macro-invertebraten, VIS = vissen.

… toch zijn we nog ver verwijdert van de doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water.

Volgens het Brusselse Waterbeheerplan 2016-2021 is de Zenne nog steeds in ‘slechte toestand’. Inderdaad, volgens de Kaderrichtlijn Water moet – opdat een waterlichaam in goede toestand zou zijn – én de ecologische waterkwaliteit, én de chemische waterkwaliteit goed zijn. Opdat de ecologische kwaliteit als goed zou kunnen beschouwd worden moet én de biologische waterkwaliteit, én de fysico-chemische waterkwaliteit; én de hydromorfologische en chemische kwaliteit goed zijn. Van zodra één beoordelingselement slecht is, is de globale kwaliteitsbeoordeling slecht. Dit omdat Europa het principe ‘one out, all out’ toepast. Volgens die strenge beoordeling is de Zenne dus nog slecht, maar ze is zeker niet de enige rivier in Europa met die beoordeling..

Wat zijn de goede en slechte punten van de Zenne ?

Laten we met de goede punten beginnen : Het gehalte opgeloste zuurstof, een belangrijke indicator van de waterkwaliteit is terug goed. Momenteel (gebaseerd op de 2017 meetgegevens) is de gemiddeld 8 mg O2/l. Dit komt overeen met een zéér goed beoordeling (vanaf 6 mg O2/l is de beoordeling goed). Ook zijn de meeste fysico-chemische parameters (organische verontreiniging, nutriënten, temperatuur,…) goed.

De zwakke punten zijn nog in de meerderheid: Door haar laag debiet – vooral op het einde van de zomer – heeft de Zenne een beperkte verdunningscapaciteit, haar zwakke hydromorfologische kwaliteit (ze is overwelfd over tweederde van haar lengte), en de vele overstorten maken dat ze slecht scoort om meerder beoordelingselementen. Toch is er perspectief op een positieve evolutie daar een heleboel van deze pijnpunten momenteel immers onder handen worden genomen via verschillende acties die op het terrein worden uitgevoerd.

U wilt meer weten ?

En nu ? Tijd voor herstel en restauratie !

Samen met de betrokken actoren (Vivaqua, gemeenten,..) is Leefmilieu Brussel ambitieus wat betreft het herstel van de Zenne rivier. Om er maar enkele op te sommen, hieronder enkele projecten die de komende jaren worden uitgevoerd:

  • Aanleg van een overstromingsgebied met de creatie van natte habitats in de Zenne te Anderlecht (2018)
  • Herstel en herwaardering van de oevers langsheen de Paepsemlaan met aanleg van een wandelpad te Anderlecht (2018/2019)
  • Openleggen van de Zenne in het Noorden (2019)
  • Studie voor het openleggen van de Zenne in het centrum ter hoogte van het Maximiliaanpark (2018)
  • …

U wilt meer weten ?

Zo willen gevolg geven aan we wens van de Brusselaars om de rivier waar Brussel ‘geboren’ is te herwaarderen.

Datum van de update: 07/02/2019
Documenten: