PFAS en bodem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Sedert enige tijd zijn PFAS een bron van zorgen voor wetenschappers en voor gezondheids- en milieu-instanties in verschillende landen. Leefmilieu Brussel werkt aan deze problematiek in nauwe samenwerking met de administraties van de twee andere Belgische gewesten, als ook op Europees niveau. Op het niveau van Brussel worden verschillende acties ondernomen op basis van de Bodemordonnantie, die het wettelijk kader vormt voor het beheer van verontreinigde bodems. Daarnaast heeft Leefmilieu Brussel in 2019 een werkgroep opgericht over “opkomende verontreinigende stoffen – PFAS”, die tot taak heeft :

• de evolutie van de kennis en de wetgeving in verband met dit onderwerp te volgen,
• de nodige gegevens te verzamelen om een inventaris op te maken van de situatie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest,
• na te denken over het probleem van bodem- en grondwaterverontreiniging en voorstellen te doen om het beheer aan te pakken.

PFAS zo talrijk, zo gelijkaardig en toch zo verschillend !

Per- en polyfluoralkylverbindingen, beter bekend onder de afkorting PFAS, zijn een grote familie van gefluoreerde chemische stoffen. Volgens de OESO zijn het er meer dan 5.000. De bekendste zijn PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en PFOA (perfluoroctaanzuur).

PFAS worden in het milieu niet of nauwelijks afgebroken. Aangezien ze goed oplosbaar zijn in water, verontreinigen ze zowel de bodem, als het grondwater en het oppervlaktewaterEr wordt gewoonlijk een onderscheid gemaakt tussen zeewater en binnenwater, wat op zijn beurt in oppervlaktewater en grondwater wordt onderverdeeld. Het oppervlaktewater wijst op het water dat op de oppervlakte van de aarde afvloeit of stagneert en bevat het water van de meren, rivieren en waterpartijen (vijver, kunstmatige bekkens, poelen, ...).. Via deze bodem- en waterverontreiniging kunnen PFAS terechtkomen in landbouwgewassen, veevoeder, drinkwater en zo de mens besmetten.

De gezondheidseffecten van PFAS zijn afhankelijk van de hoeveelheid die in het lichaam aanwezig is. Van PFAS is bekend dat ze de hormoonhuishouding verstoren. Uit studies blijkt dat chronische blootstelling aan PFAS gevolgen kan hebben voor de lever, de longen, de hormoonspiegel, de voortplanting en de ontwikkeling. Een epidemiologisch onderzoek heeft een waarschijnlijk verband gevonden tussen hoge concentraties PFOA en bepaalde ziekten (hypercholesterolemie, schildkieraandoeningen, sommige kankers).

Acties van Leefmilieu Brussel

Code van Goede Praktijk

Gezien de evolutie van de PFAS-problematiek in Vlaanderen, heeft Leefmilieu Brussel het initiatief genomen om een Code van Goede Praktijk voor het onderzoek en de behandeling van PFAS in de bodem en het grondwater op te stellen en te publiceren, bestemd voor de bodemverontreinigingsdeskundigen. Deze code is van kracht sinds 24/01/2022 en legt de praktische modaliteiten vast voor het onderzoek naar PFAS tijdens bodemonderzoeken. De inhoud van de code is voortdurend in ontwikkeling en kan worden aangepast aan nieuwe verworven kennis. Dankzij deze code kan Leefmilieu Brussel er voor zorgen dat PFAS worden geïntegreerd in bodemonderzoeken, daar waar het pertinent is, alsook te waken over het beheer van eventueel aangetroffen verontreinigingen.

Studie met betrekking tot de identificatie van PFAS-producerende activiteiten

Parallel met het opstellen van de Code van Goede Praktijk, heeft Leefmilieu Brussel ook opdracht gegeven voor een studie met betrekking tot de identificatie van risico-activiteiten en andere activiteiten en/of incidenten die kunnen leiden tot PFAS-emissies in het milieu (bodem, grondwater, enz.). Deze studie werd eind april 2022 afgerond en de code van goede praktijk werd bijgevolg aangepast.

Analysecampagnes van PFAS in de bodem en het grondwater

Sinds 2021 voert Leefmilieu Brussel PFAS-analysecampagnes uit op bepaalde sites waar activiteiten hebben plaatsgevonden die de bodem en het grondwater mogelijks met PFAS kunnen verontreinigen. Er werden overschrijdingen van de geldende normen vastgesteld in de bodem en het grondwater en de eigenaars van de betrokken terreinen werden op de hoogte gebracht.

In sommige gevallen worden verdere studies uitgevoerd om de precieze omvang van de verontreiniging vast te stellen, en zich indien nodig uit te spreken of er eventuele maatregelen moeten worden genomen.

Cartografie van sites die verontreinigd of potentieel verontreinigd zijn met PFAS 

Op basis van de studie die in 2022 werd uitgevoerd om activiteiten te identificeren die verontreiniging met PFAS kunnen veroorzaken, is een kaart opgesteld met de sites die vermoedelijk met PFAS verontreinigd zijn. Voortaan zullen PFAS in het kader van de bodemordonnantie geanalyseerd worden op verdachte sites wanneer deze verkocht worden of wanneer daar risico-activiteiten worden opgestart, overgedragen of beëindigd.

De PFAS-kaart bevat ook de analyseresultaten die werden verzameld in het kader van de analysecampagnes van Leefmilieu Brussel, alsook de analyseresultaten die werden bekomen tijdens de bodemonderzoeken die werden uitgevoerd in het kader van de bodemordonnantie.

De kaart zal voortdurend worden aangepast in functie van de studies en werken die uitgevoerd worden op potentieel verontreinigde sites.

De PFAS-kaart kan hier worden geraadpleegd.