Neerpede, tussen stad en platteland

Land van Neerpede

• Strategische en operationele hulpmiddelen
• BoerenBruxselPaysans, een proefproject dat wordt voortgezet
• Verbeterde bescherming 

Het Land van Neerpede is een landschappelijk geheel in het Brussels Gewest dat sterk verbonden is met het Vlaamse deel van het Pajottenland. Dit historische landschap wordt gekenmerkt door een contrast tussen uitgestrekte, gecultiveerde gebieden (de zogenaamde ‘kouters’) die de hogere delen van de heuvels domineren, en de valleien, waar de percelen meer versnipperd zijn. Hier is ook de bewoning geconcentreerd, omringd door boomgaarden, weiden en moestuinen.

De verstedelijking en de aanleg van grote infrastructuren hebben deze ruimte, een getuige van het vroegere rurale landschap, versnipperd en verzwakt. Daarom zet het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich sinds 2000 in voor het behoud van het Land van Neerpede en zijn landschappelijke, agrarische en ecologische kenmerken, die het tot een unieke plek in Brussel maken.

Strategische en operationele hulpmiddelen

Het Intergewestelijk Richtplan, een gemeenschappelijke visie voor het Pajottenland

Om de kwaliteiten van dit unieke gebied te beschermen en te verzoenen met een harmonieuze ontwikkeling van de verschillende aanwezige activiteiten, hebben het Brussels en het Vlaams Gewest in 2014 een globale visie voorgesteld voor de zone Neerpede in Anderlecht en de aangrenzende gemeenten van het Pajottenland.

In 2014 streeft het Intergewestelijk Richtplan Neerpede - Vlezenbeek - Sint-Anna-Pede, opgesteld voor Leefmilieu Brussel en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), naar een sterke synergie tussen de verschillende functies van de zone Neerpede: landschappelijk, agrarisch, ecologisch en recreatief.

Het Richtplan formuleert vijf prioritaire doelstellingen voor het Land van Neerpede: de grote landschapsstructuren versterken, het groen-blauwe netwerk uitbouwen als ecologische hoofdstructuur, opportuniteiten creëren voor landbouw, tuinbouw en moestuinen, het gebied ontsluiten en instrumenten bepalen voor interventie en beheer.

Het Operationeel Plan voor Neerpede, concrete denksporen voor de toekomst van Neerpede

Vanuit de conclusies van het Intergewestelijk Richtplan is Leefmilieu Brussel een grote studie gestart in samenwerking met talrijke institutionele actoren (gemeente Anderlecht, perspective.brussels, Brussel Mobiliteit, urban.brussels, Brusselse Bouwmeester ...) die in september 2000 moest leiden tot het Operationeel Plan Neerpede (OPN).

Dat bestrijkt een gebied van 400 hectare en bepaalt strategische doelstellingen die aansluiten bij de ambities van andere gewestelijke programma's en acties (Good Food- en Good Move-strategieën, het Quiet Brussels Plan, het Waterbeheersplan, het Natuurplan, het beleid rond het groene en blauwe netwerk). Deze worden vervolgens vertaald in concrete acties die in de komende jaren uitgevoerd moeten worden met het oog op de drie grote uitdagingen voor het gebied: natuur, recreatie en landbouw.

Deze projecten hebben vaak een transversale dimensie en zullen waarschijnlijk op verschillende fronten positieve effecten hebben, waardoor een positieve spiraal ontstaat: de transitie van de landbouwproductiemethoden zal een impact hebben op  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).  en de kwaliteit van de leefomgeving, een inrichting gekoppeld aan recreatie kan een gelegenheid vormen om opnieuw bomen aan te planten of de oevers van een waterloop in hun natuurlijke toestand te herstellen ...

BoerenBruxselPaysans, een proefproject dat wordt voortgezet

Tussen 2015 en 2021 bestond de opdracht van BoerenBruxselPaysans erin de lokale voedselproductie en -verwerking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te vergemakkelijken en te versterken volgens ecologische productiemethodes, gericht op de Brusselse verbruikers.

De visie van het project is die van een transitie van onze voedselsystemen naar een lokale, ecologische voedselproductie, met respect voor de natuur en de bodem, om via korte ketens kwaliteitsvoeding te produceren die toegankelijk is voor de Brusselaars. Sensibiliseren rond duurzame voeding in al haar aspecten, versterken van de band tussen de stad en de randstedelijke plattelandsgebieden en garanderen van de economische levensvatbaarheid van de marktdeelnemers maken integraal deel uit van deze visie.

In deze periode hebben de 6 projectpartners talrijke acties ondernomen om deze opdracht te volbrengen: methodologische en technische ondersteuning, opleidingen, terbeschikkingstelling van infrastructuur en terreinen, opzetten van korte ketens ... Verscheidene groente- en kruidenkwekers konden zich op die manier in Neerpede vestigen en hun producten ter plaatse verkopen. Ook een schapenhouder kreeg begeleiding bij het opstarten van zijn bedrijf.

Dankzij BoerenBruxselPaysans kregen nieuwe boeren toegang tot grond, ook al gaat het vaak om kleine oppervlakten zonder gebouwen op. De Ketelhoeve, gelegen aan de Pedevijver en eigendom van het Gewest, zal daarom door Leefmilieu Brussel worden omgetoverd tot een infrastructuur die het mogelijk maakt de activiteit van de producenten te ondersteunen (verpakking en verwerking van verse producten). Deze plek – die momenteel wordt ingericht – zal ook burgers verwelkomen en hun toegang bieden tot deze agro-ecologische producenten, of zal andere professionele doelgroepen ontvangen die met dit thema te maken hebben.

• Meer informatie over dit project is terug te vinden in de publicatie Agropolis

Dit project is gekoppeld aan Europese financiering (EFRO), die is uitgeput (afgezien van de laatste lopende projecten), maar de dynamiek die in de loop der jaren is ontstaan zal worden voortgezet met dezelfde visie en dezelfde doelstellingen, maar met andere financieringsbronnen (onder meer via de Goodfood-strategie).          

Verbeterde bescherming

Om het Land van Neerpede op lange termijn te beschermen, wint Leefmilieu Brussel het advies in van gespecialiseerde juristen om het meest geschikte juridische kader te bepalen. Daarbij zal rekening worden gehouden met de reeds bestaande bescherming via de geldende stedenbouwkundige plannen en de verschillende beschermde gebieden of natuurreservaten.