Effectief communiceren over ecologische beheerpraktijken

Waarom?

Er kunnen verschillende redenen zijn om te willen communiceren over ecologisch beheer. De belangrijkste voor beheerders is ongetwijfeld de noodzaak om de komende veranderingen uit te leggen bij het aanvatten van visuele inrichtingen of wijzigingen op een site, om de onvermijdelijke negatieve reacties te voorkomen.

Een andere belangrijke reden is gebruikmaken van de ondersteuning die een ecologisch beheerde site biedt om de bezoekers bewust te maken van de algemene ecologische waarden en de mensen aan te moedigen hun gewoontes in hun tuin te veranderen.

Communiceren over veranderingen inzake beheer

De invoering van een ecologisch beheer kan leiden tot zichtbare veranderingen, vooral als het erom gaat milieus te verkrijgen met een "wilder" uitzicht (braakliggende terreinen, laat maaien, levende heggen). Voor gebruikers die deze ruimten vaak zien, kunnen de veranderingen verrassend en zelfs schokkend zijn. Negatieve reacties op de beheermethode van een groenruimte zijn vaak het gevolg van een gebrek aan kennis van de onderliggende problemen en beperkingen. Het vooraf communiceren van veranderingen met inzet van zoveel mogelijk middelen om alle gebruikers te bereiken, zal de aanvaarding en zelfs het draagvlak bij het publiek vergroten.

Sensibiliseren over de uitdagingen van ecologisch beheer

Het tweede aspect van de communicatie lijkt op het eerste gezicht minder belangrijk, maar kan nochtans het milieupotentieel aanzienlijk opdrijven. Al meermaals werd namelijk de voorbeeldfunctie van de gemeenten aangetoond en de invloed ervan op het gedrag en de mentaliteit van de burgers. Een initiatief voor ecologisch beheer dat belachelijk klein kan lijken op het niveau van een gemeentelijke site, kan de praktijken van de burgers in hun tuinen, of zelfs van professionele beheerders, tuiniers en tuinbouwers beïnvloeden en leiden tot ingrijpende veranderingen op grotere schaal, zowel geografisch (gewest, land, ...) als sectoraal.

Doelgroepen

De belangrijkste actoren die betrokken zijn bij het ecologisch beheer zijn de burgers (omwonenden en gebruikers van de ruimte), de lokale verkozenen en het personeel van de verschillende beheersdiensten, zowel in de administratie als op het terrein. Het is belangrijk om geen van deze doelgroepen te verwaarlozen, zodat geen enkele groep zich gekrenkt voelt en erop aanstuurt – bewust of onbewust – om het project te laten mislukken. Het is daarom belangrijk om niet te vergeten intern en op alle niveaus te communiceren. Eén enkele persoon die het belang van ecologisch beheer niet begrijpt, kan soms al genoeg zijn om een project te laten mislukken. Door een duidelijke communicatie tot stand te brengen, zodat iedereen zijn twijfels en bezwaren kan uiten, kunnen belemmeringen doorgaans worden geïdentificeerd en weggenomen. Voor terreinpersoneel kan de communicatie vergezeld gaan of gebeuren in de vorm van een opleiding, die indien nodig verplicht is.

Behalve aan de burgers, het administratief personeel en de gekozen vertegenwoordigers kan een project voor ecologisch beheer een specifieke boodschap richten tot lokale verenigingen (buurtcomités, jeugdhuizen, huiswerkscholen, ...), scholen op alle niveaus, sociale instellingen (sociale restaurants, rusthuizen, ...), dienstverleners, naburige gemeenten of andere gewestelijke besturen en bedrijven uit de zone.

De inhoud van de mededeling kan betrekking hebben op de gebruiksregels van de ruimte (openingsuren, verboden of toegestaan gedrag, enz.), de ecologische rijkdom (aanwezigheid van beschermde soorten, enz.), het behoud van het culturele of natuurlijke erfgoed, de beheerstechnieken, de uitgevoerde werken en operaties, en de inspanningen geleverd door de arbeiders (bv. terugkeer naar manuele en traditionele praktijken).

Hoe?

Een communicatieplan opstellen

Een communicatieplan maakt het mogelijk om de communicatiedoelstellingen voor alle doelgroepen te verwoorden en deze te vertalen in kernboodschappen en een plan voor in de tijd gespreide communicatieacties. Dit plan zorgt voor consistentie in de tijd tussen de boodschap en de acties en voor een goede coördinatie tussen de betrokkenen. Het is een essentieel instrument om doeltreffend te anticiperen op de communicatie en geen stappen over te slaan. De boodschap mag immers niet sneller gaan dan de acties die aan de gang zijn.

Hoewel het belangrijk is om ruim voor het project te beginnen met communiceren, moet de inhoud van de boodschap parallel met de uitvoering ervan evolueren. Zo is het bijvoorbeeld beter om eerst een tijdelijk bordje te plaatsen dat de toekomstige inrichtingswerken specificeert, in plaats van onmiddellijk een vast bord "bloemenweide" voordat de inrichting begonnen is. U moet evenmin aankondigen dat een gemeente het gebruik van pesticiden heeft stopgezet wanneer het college nog maar net een project heeft goedgekeurd om naar "nul pesticiden" te gaan, dat pas na maanden op het terrein geconcretiseerd zal worden. Een dergelijke kloof tussen communicatie en actie kan de geloofwaardigheid van het hele project en de geleverde inspanningen ernstig ondermijnen. Zorg ervoor dat uw boodschap goed afgestemd is op de acties en dat de inhoud van de boodschap overeenstemt met de realiteit van deze acties, zoals "Mijn gemeente, op weg naar ecologisch beheer".

Bij het ecologisch ontwerpen van uw groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen. is het sterk aan te raden om alle betrokken partijen bij elkaar te brengen en een ontwerpprogramma uit te werken dat alle fases omvat, van de stand van zaken tot en met het opstellen van het beheerplan. In het ideale geval worden de communicatieaspecten direct geïntegreerd als een van de onderdelen van dit ontwerpprogramma (en vervolgens als een onderdeel van het beheerplan). Ze kunnen ook worden opgenomen in een apart document. In alle gevallen is een coherente timing van deze instrumenten cruciaal.

• Zie themafiche 01 – ”Ecologisch ontwerp van een groene ruimte"
• Zie themafiche 02  – “Beheerplan"

De voornaamste fases in het communicatieplan

1. Analyseer de projectcontext, identificeer de belanghebbenden, stel de beschikbare middelen en mogelijke beperkingen vast.
2. Bepaal met wie u wilt communiceren: het gaat erom de doelgroepen te identificeren die u wilt bereiken met de communicatie. Als er meerdere doelgroepen zijn, kan het nodig zijn om de communicatie aan te passen aan elke groep. Het is belangrijk om ook de waarden van elke groep in kaart te brengen, om zo gemakkelijker te bepalen hoe men moet communiceren om het gewenste doel te bereiken (zie ook punt 2.2.).
3. Vervolgens worden op basis van de contextanalyse en het ecologisch beheerproject de communicatiedoelen gedefinieerd. Het doel is het resultaat dat men wil bereiken: bijvoorbeeld het gemeentepersoneel gewoon informeren, burgers stimuleren om actie te ondernemen (gedragsverandering) of negatieve reacties voorkomen, ... Het is belangrijk om succesindicatoren te koppelen aan de gestelde doelen. Ze maken het mogelijk om het succes van de communicatieoperatie te evalueren en indien nodig de koers bij te stellen in geval van herhaling.
4. De volgende stap is het definiëren van de boodschappen: ze moeten eenvoudig zijn (1 boodschap = 1 idee = 1 communicatieactie) om gemakkelijk en snel begrepen te worden. Het is ook noodzakelijk om de communicatiedragers te kiezen: er zijn veel mogelijke media die zeer verschillende menselijke en budgettaire middelen vereisen.
5. Nadat deze stappen zijn afgerond, wordt het communicatieplan ontwikkeld. Het doel ervan is om elke actie samen met de nodige personele en budgettaire middelen op een tijdlijn te plaatsen, die bepaalt op welke momenten de communicatie gelanceerd wordt.
6. Wanneer de communicatieacties zijn voltooid of geplaatst (bijvoorbeeld borden die bestemd zijn om op lange termijn te blijven), moeten de resultaten worden geanalyseerd (op basis van de vastgelegde indicatoren) en moet de communicatie zo nodig worden bijgestuurd.
7. Dan volgt de eindevaluatie van het project: zijn de gestelde doelen al dan niet zijn bereikt? Waarom wel of niet? Bij toekomstige acties kan men hier dan rekening mee houden.

• Meer details over het communicatieplan, de verschillende stappen en de praktische documenten vindt u op de website van de FOD Beleid en Ondersteuning

Luisteren om uw publiek te kennen

Groenbeheerders die een ecologisch beheer invoeren, moeten zich richten tot een gevarieerd publiek, met externe doelgroepen (de gebruikers van de groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen., de buren, lokale bedrijven, scholen, verenigingen, externe tuindiensten, ...) en interne doelgroepen (de verschillende administratieve diensten, de verkozenen, ...).

Om iedereen te bereiken, moeten ze de boodschap aanpassen, zowel naar vorm als naar inhoud. Hiervoor is het essentieel dat ze de tijd nemen om zich te informeren en de doelgroepen zo nauwkeurig mogelijk te definiëren en onder te verdelen. Het "gebruikerspubliek" kan bijvoorbeeld nog heel goed worden onderverdeeld in gezinnen, joggers, natuurliefhebbers, toeristen, enz.

De vragen die over elk van deze doelgroepen kunnen worden gesteld zijn bijvoorbeeld:

• Wat zijn de kenmerken van de betrokken doelgroep (leeftijd, sociaal-economisch niveau, enz.)?
• Wat zijn de verwachtingen ten opzichte van de site en het gebruik dat men ervan maakt?
• Wat zijn belangrijke waarden voor deze groep?
• Wanneer komen ze naar de site en welke zones bezoeken ze?
• Wat weten ze over en hoe gevoelig zijn ze voor ecologische thema's?

Beheerders moeten dus aandachtig luisteren naar de doelgroepen. Daarvoor kunnen ze een kleine enquête houden of gebruikmaken van ruimere enquêtes over de perceptie van het milieu om er vragen betreffende het beheer of het gebruik van groene ruimten in te integreren. Voor externe doelgroepen zoals de gebruikers kan men steunen op de aanwezigheid en ervaring van het terreinpersoneel (bewakers, tuiniers, preventiemedewerkers).

Als de doelgroepen eenmaal gedefinieerd zijn, is het niet de bedoeling om voor iedereen een andere boodschap te hebben, maar om rekening te houden met de specifieke kenmerken van elke groep, zodat niemand wordt uitgesloten van de communicatie. Het is aangeraden om zich niet te richten op de meest terughoudende personen, maar integendeel samen te werken met de mensen die enthousiast zijn over de verandering, om zo sneller positieve resultaten te bereiken. Geleidelijk aan zullen andere mensen volgen; dat is het principe van de influencers.

Werken met mensen met een hoge zichtbaarheid (bv. op sociale netwerken of media voor een groot publiek zoals televisie) maakt het ook mogelijk om direct of indirect boodschappen naar hun netwerken over te brengen. Op lokale schaal, zoals die van een groene ruimte, kan het dus relevant zijn om samen te werken met de "persoonlijkheden" van de wijk, zoals winkeliers, restauranthouders, enz.

Inhoud van de boodschap – Algemeen

Bewustmaking: de basisbegrippen

Men moet ervan uitgaan dat het grote publiek het jargon van de beheerders niet kent en daarom technische termen in de communicatie vermijden.

De milieu-uitdagingen in het algemeen

Het ecologisch beheer van de groene ruimten speelt vooral in op milieu-uitdagingen maar omvat ook maatschappelijke en economische kwesties. Het milieu is echter een begrip dat vaak nogal vaag is voor vele mensen en wordt waargenomen door het prisma van de meest gemediatiseerde onderwerpen.

Essentiële inhoudelijke boodschappen waarvan het publiek bewust moet worden gemaakt:

• het milieu gaat ons allemaal aan, want het is de omgeving waarin we leven; alles wat het milieu schaadt, is ook schadelijk voor ons;
• de kwaliteit ervan wordt bedreigd door de vernietiging van natuurlijke habitats, chemische vervuiling, geluidshinder, visuele vervuiling, enz.;
• alle menselijke activiteiten hebben een min of meer ingrijpende en een min of meer directe invloed op het milieu;
• ecologisch beheer is een manier om de impact van het onderhoud van groene ruimten te verminderen en de kwaliteit van de ruimte te verbeteren.

Het begrip biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). in het bijzonder

Ook de term "biodiversiteit" is waarschijnlijk nogal vaag voor het grote publiek. Hij kan vanuit andere invalshoeken worden benaderd; om mensen emotioneel te bereiken zal men bijvoorbeeld meer spreken over "natuur" dan over biodiversiteit.

Essentiële inhoudelijke boodschappen waarvan het publiek bewust moet worden gemaakt:

• biodiversiteit is de diversiteit van soorten, genen en ecosystemen; dit concept is complex en kan ook worden aangeduid als de levende fractie van de natuur, in al haar diversiteit;
• een goede biologische diversiteit is noodzakelijk om de veerkracht van een site te vergroten (vermogen om zich aan te passen aan externe belastingen);
• een grote biodiversiteit wijst erop dat de groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen. in goede gezondheid verkeert (de kwaliteit van de lucht, het water en de bodem heeft een directe invloed op de biodiversiteit van een site);
• de biodiversiteit of de natuur in het algemeen biedt ons vele gratis diensten (bestuiving, zuurstofvoorziening, voedsel, lucht- en waterzuivering, enz.); we zijn er afhankelijk van om ons te voeden, ons te verzorgen, ons te ontwikkelen, ons te vermaken en om het klimaat te reguleren;
• alle soorten zijn nuttig omdat ze deel uitmaken van een uitgebreid netwerk van interacties tussen levende organismen; het verdwijnen van een soort kan een domino-effect veroorzaken;
• biodiversiteit heeft een intrinsieke ethische waarde; alle soorten hebben hetzelfde bestaansrecht;
• de meeste soorten worden bedreigd door verkleining en versnippering van de habitats (gebieden die nodig zijn voor hun levensonderhoud); de verbreking van verbindingen door wegen, grenseffecten (abrupte grens tussen een natuurlijke omgeving en een ontwikkeld gebied) of andere moeilijk te overschrijden obstakels kunnen leiden tot het isolement van individuen die zich onder elkaar voortplanten, wat kan leiden tot een afname van de genetische diversiteit van de soorten en hun overlevingskansen kan verkleinen;
•  het is belangrijk om invasieve uitheemse soorten onder controle te houden, aangezien zij de tweede belangrijkste oorzaak van verlies aan biodiversiteit zijn na het verlies van habitats (versnippering en verkleining).

• Zie themafiche "Invasieve uitheemse soorten"

De werking van het bestuur en de beheerders belast met de groene ruimten

De burgers zijn zich vaak niet bewust van de werking van de diensten die de groene ruimten beheren of van de beperkingen waarmee zij worden geconfronteerd. Het is een goed idee om de terreinmedewerkers en hun rol op een positieve en sympathieke manier in de verf te zetten; zij staan in direct contact met het publiek en het is dus interessant dat zij worden gezien als personen die informatie kunnen verstrekken. Ze worden zo een doorgeefluik op het terrein voor de boodschappen van het bestuur.

Overtuigen: argumenten en gevoeligheden

Een groenbeheerder kan om verschillende redenen mensen willen "overtuigen" van ecologisch beheer:

• er is een nieuwe inrichting of de invoering van een nieuw reglement gepland en men wil anticiperen op negatieve reacties (bv. de overstap van gazonbeheer naar een weiland dat sommige gebruikers als "verwaarloosd" zullen beschouwen);
• een gedragsverandering bij het publiek is wenselijk om de ecologische toestand van de groene ruimte te verbeteren (bv. gebruikers vragen geen watervogels te voeden);
• een grote investering (infrastructuur, groene uitrusting, enz.) moet worden goedgekeurd door een verkozene;
• enz.

Om te overtuigen moeten we niet onze eigen motivaties voor verandering blootleggen, maar ons in de plaats van onze doelgroep stellen om te laten zien wat er positief is aan deze verandering in het licht van hun eigen waarden, motivaties en visie op de dingen. Dit zijn de argumenten die doorslaggevend zijn voor verschillende doelgroepen volgens de ervaring van de ‘Pôle Wallon de Gestion Différenciée’:

• verkozenen: voorbeeldfunctie, efficiëntie van het bestuur, volksgezondheid;
• beheerders: volksgezondheid, besparingen, efficiëntie en arbeidsomstandigheden;
• burgers (omwonenden en gebruikers): kwaliteit van de leefomgeving, volksgezondheid, milieu.

Wanneer u vanuit dit perspectief een reeks argumenten voor verandering hebt kunnen identificeren, kiest u er drie uit. De volgorde is ook belangrijk: we herinneren ons het begin en het einde van een uiteenzetting beter. Daarom wordt aanbevolen te beginnen met een sterk argument, gevolgd door een zwakker argument, en af te sluiten met het belangrijkste argument.

Kies vervolgens voor een zo positief mogelijke toon. Om een maximale impact te hebben, moet uw boodschap valoriserend, eenvoudig en creatief zijn. Als het onderwerp het toelaat, zorg er dan voor dat het publiek bij de boodschap betrokken wordt door concrete acties voor te stellen die zij kunnen uitvoeren.

• Vermijd paniek zaaiende, autoritaire, schuldgevoel gevende, moraliserende, agressieve, abstracte of ingewikkelde boodschappen (bv. borden die beginnen met "Verboden ....... (dit of dat te doen)”, "pesticiden zijn niet gewenst", ...).
• Evenmin is een beredeneerde en logische argumentatie altijd het meest doeltreffend. Hoewel nodig om beleidsmakers en beheerders te overtuigen (vooral wanneer ze zich richt op economische, technische en andere argumenten), zal deze argumentatie veel minder aanslaan bij het grote publiek. De mens is niet rationeel en een te rationele boodschap is niet noodzakelijkerwijs overtuigend.
• Humor kan soms een interessante manier zijn om de aandacht te trekken, de geesten open te stellen of een conflict te overwinnen. Maar humor kan het publiek ook afleiden en de belangrijkste inhoud van de boodschap doen vergeten. Gebruik hem daarom met de nodige voorzichtigheid.
• De meest effectieve boodschappen zijn vaak eenvoudige boodschappen die onze emotionele kant aanspreken. Dat is de strategie van de grootste merken ("branding"), die in hun advertenties symbolische, emotionele en waarde-specifieke boodschappen overbrengen (vriendschap, familie, ...), aanzetten tot dromen (dragers van hoop en idealen), enz. De ‘nudges’-techniek (‘elleboogstoot’) speelt bijvoorbeeld met visuele en speelse effecten (voetafdrukken die leiden naar een vuilnisbak om mensen aan te moedigen hun vuilnis daar te deponeren, een bak voor sigarettenpeuken met twee openingen om te stemmen op je favoriete voetballer, enz.).

De veranderingen die u wilt doorvoeren, kunnen naast de positieve aspecten die bijdragen aan het doel dat u nastreeft, bepaalde nadelen met zich meebrengen. Probeer deze niet te verbergen. Door ze op een objectieve en neutrale manier aan te kaarten en te benadrukken wat u doet om ze te beperken, zal uw communicatie overtuigender zijn en zal de steun van het publiek des te sterker zijn naarmate de mensen zich beter geïnformeerd voelen. Het is daarom van essentieel belang om vóór elk project de sterke en zwakke punten ervan te analyseren (bv. door middel van een SWOT-analyse) en te anticiperen op alle positieve of negatieve effecten ervan.

Klachten beheren

Wat u ook doet, er zullen altijd ontevreden mensen zijn. Zij zullen in feite in de minderheid zijn, maar weet dat het vooral de ontevredenen zijn die contact opnemen met het bestuur om een klacht in te dienen; felicitaties zijn vrij zeldzaam. Positieve feedback komt daarentegen veel vaker voor op het terrein.  Het is daarom belangrijk om naar de feedback van de terreinmedewerkers over de gevoelens van de gebruikers te luisteren en zich niet te beperken tot de interpretatie van een paar protestbrieven.

Het is van groot belang om de persoon of personen die verantwoordelijk zijn voor het beantwoorden van deze klachten op een duidelijke en consistente manier te identificeren. Het is immers niet ongewoon dat klachten van geval tot geval worden behandeld door verschillende diensten of medewerkers, afhankelijk van de kanalen waarlangs de klachten zijn ingediend. Een gecentraliseerde klachtenbehandeling door een contactpersoon geeft ook een globaal beeld van de problemen die zich op de site voordoen en van alle reacties van het publiek.

Klachten zijn vaak te wijten aan misverstanden of misvattingen, verkeerde communicatie of gebrek aan communicatie.

Specifieke inhoud voor de beheermethoden

Vaste planten en inheemse planten

Inheemse vaste planten zijn een ecologisch alternatief voor bloeiende eenjarige tuinbouw- of zelfs exotische planten. In de eerste plaats moeten de nadelen van deze laatste worden gespecificeerd: ze vergen veel tijd en budgettaire en ecologische middelen (planten, wieden, besproeien, bemesten) en dienen alleen als decoratie. Deze planten zijn overigens weinig of niet interessant voor de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).. Sommige zijn zelfs invasieve planten en echte bedreigingen voor de inheemse biodiversiteit.

Hiertegenover kunnen we dan de sterke punten van inheemse vaste planten plaatsen:

• ze zijn zeer voordelig wat betreft aankoopkosten, want ook al zijn ze iets duurder, ze hoeven niet elk jaar te worden vervangen;
• ze hebben over het algemeen minder water nodig;
• ze zijn beter aangepast aan ons klimaat en aan lokale plagen, en zijn dus doorgaans minder afhankelijk van meststoffen en pesticiden om te overleven (als de juiste plant op de juiste plaats wordt geplaatst);
• naast de bovengenoemde elementen, die het onderhoudswerk al verminderen, zijn vaste planten vaak goede bodembedekkers en verminderen ze dus de noodzaak aan onkruidbestrijding rondom hen.

Aangezien eenjarige en exotische planten echter vooral om esthetische redenen gebruikt worden, zal het publiek gerustgesteld moeten worden over de mogelijkheden om met vaste planten even mooie en nog originelere perken te realiseren (door in de loop van het jaar te spelen met de bloeiperiodes en de herfstkleuren). Het gebruik van foto’s "voor en na" is een goed hulpmiddel, maar de realisatie van een modelperk zal nog overtuigender zijn.

• Zie themafiche "Bodembedekking"
• Zie themafiche "Wilde bijen en nectarplanten"

Gazons/bloemenweiden en laattijdig maaien

Gladgeschoren gazons bieden zeer "nette" groene ruimten en vormen gemakkelijk toegankelijke ontspannings- en speelruimten. Ze hebben echter het nadeel dat ze zeer regelmatig moeten worden onderhouden, dat ze een grote hoeveelheid groenafval produceren en dat ze minder interessant zijn voor de biodiversiteit. De hoge waarde van laat maaien en bloemenweiden in termen van biodiversiteit, met name voor bestuivende insecten, is dus het belangrijkste argument dat in de communicatie met het grote publiek moet worden benadrukt. Naar de beheerders en de verkozenen toe zullen de argumenten om te besparen op de begroting en op menselijke en ecologische hulpbronnen zeker overtuigen. Deze omgevingen staan echter niet hetzelfde recreatieve gebruik toe. Het ecologisch ontwerp van de site moet dan ook zorgen voor een optimaal evenwicht, zodat geen enkel gebruik verhinderd wordt. Meer nog, het kan worden gebruikt om de verschillende ruimten beter af te bakenen. De communicatie kan dan benadrukken dat er nog gazons beschikbaar zijn om te voldoen aan de gebruiksverwachtingen (balspelen, picknicks, enz.).

Een belangrijk onderdeel van de communicatie over deze alternatieve omgevingen is om met behulp van foto's goed het uiterlijk te presenteren dat ze in de loop van de seizoenen en jaren zullen hebben. Anders zullen ze regelmatig tot misverstanden leiden en zullen ze worden verward met ‘onkruidmatten’ en met een slordig beheer. Personen die de kleuren van eenjarige planten waarderen, kunnen teleurgesteld zijn over het resultaat wanneer de vaste planten het overnemen.

De communicatie kan ook worden geïntegreerd in de beheeracties zelf. Een gemaaide strook langs de paden die grenzen aan een bloemenweide toont de facto aan het publiek dat er beheer is en dat de site niet "verwaarloosd" is.

Het kan ook gebeuren dat de eerste poging tot een bloemenweide mislukt door het weer, een slecht zaadmengsel of een minder geschikte locatie. Interne communicatie is dan belangrijk om niet ontmoedigd te raken, te leren van de gemaakte fouten en, zoals bij de meeste ervaringen, succesvol te zijn bij de tweede of derde poging.

• Zie themafiche "Bloemenweide"
• Zie themafiche "Bloemengazon"

Alternatief wieden en tolerantie voor "onkruid"

Het gebruik van herbiciden, die gevaarlijk zijn voor de menselijke gezondheid (huidirritaties, hoofdpijn, steriliteit, kanker) en het milieu, is verboden in openbare ruimten, beschermde natuurgebieden, grondwaterwinningsgebieden en bufferzones, evenals in alle gebieden die zich voegen naar dit referentiekader. Hoewel het belangrijk is om te communiceren over het juridische aspect (indien van toepassing), mag dit niet het enige argument zijn voor het grote publiek. Voor dit punt is het inderdaad van cruciaal belang om de burgers te overtuigen van de gegrondheid van de ecologische praktijken, zodat zij de stap zetten om deze ook thuis toe te passen.

Alternatief wieden heeft het grote nadeel dat het minder doeltreffend is dan chemische bestrijdingsmiddelen. Men moet het onkruid 3 tot 4 keer zo vaak bestrijden of de aanwezigheid van meer begroeiing aanvaarden. Het is echter van cruciaal belang om dit nadeel niet te verbergen. We moeten het integendeel duidelijk meedelen, maar tegelijkertijd benadrukken waarom chemische behandelingen doeltreffender zijn: ze vernietigen het wortelstelsel, wat direct gecorreleerd is met hun schadelijkheid voor de menselijke gezondheid.

Het tweede belangrijke element van de communicatie over deze technieken moet gaan over de aanvaarding van "onkruid", een term die in de communicatie moet worden vermeden. We moeten erin slagen de negatieve vooroordelen tegen onkruid weg te nemen. Het gaat erom het bewustzijn te verhogen dat er objectief gezien niet zoiets bestaat als "onkruid" en dat het allemaal een kwestie van standpunt is, meestal gebaseerd op esthetiek. Bovendien vervullen deze planten ook belangrijke ecologische functies en dienen ze zelfs als voedsel of medicijn. Studies die in 2011 door Plante & Cité (Acceptaflore) en in 2013 in Wallonië zijn uitgevoerd over de perceptie van spontane vegetatie door de burgers, hebben aangetoond dat mensen er meer in geïnteresseerd zijn en het thema beter aanvaarden, gewoon al door het feit dat naar hun mening gepolst wordt. Dit obstakel voor ecologisch beheer is er dus niet noodzakelijkerwijs een, of kan worden opgelost door eenvoudige communicatie. Dit werkt over het algemeen des te beter wanneer er een directe dialoog tussen de gebruikers en de terreinmedewerkers tot stand komt.

Andere technieken voor ecologisch beheer

De hieronder beschreven technieken roepen over het algemeen weinig weerstand op bij burgers, verkozenen of beheerders. Ze zijn echter een gelegenheid om de communicatie te richten op de bewustmaking en verspreiding van goede praktijken.

Inheemse vrije hagen, ter vervanging van eensoortige hagen die regelmatig worden gesnoeid en die kunnen bestaan uit exotische soorten. Ze bieden een uitstekende gelegenheid om over biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). te communiceren in de zin dat diversiteit en een mix van soorten helpen om ziekten en plagen te bestrijden. Het planten van een haag is ook een goede gelegenheid om de burgerparticipatie te stimuleren.

• Zie themafiche "Verenigingen en burgers betrekken bij het beheer en de planning"

Extensieve ecobegrazing vereist communicatie naar het grote publiek toe over minimale veiligheidsregels maar ook over gedragsregels (bijvoorbeeld geen dieren voederen) om de dieren niet negatief te beïnvloeden. Naast deze praktische aspecten is ecobegrazing een formidabel leermiddel, vooral voor een jong of familiaal publiek. De beheerder kan van de communicatie gebruikmaken om informatie te geven over de heterogeniteit van de vegetatie die door de begrazing wordt gegenereerd, het belang voor de biodiversiteit in het algemeen, de organisatiewijzen of zelfs de circulaire economie rond begrazing.

• Zie themafiche over ecobegrazing

De terugwinning van groenafval is ook een kans voor samenwerking of participatie met de burgers. De communicatie over dit onderwerp moet vooral aandacht besteden aan het belang en de middelen om de productie van groenafval terug te dringen en het lokaal te beheren om vervoer te vermijden.

• Zie themafiche "Terugwinning en vermindering van groenafval"

Bij eenmalige operaties en "crisisbeheer", zoals het kappen van bomen, besproeien/rattenbestrijding (afwijkingen), waarbij toegangen moeten worden afgesloten en de toegepaste technieken a priori een weinig milieuvriendelijk imago hebben, is het belangrijk om tijdens de operatie te zorgen voor mondelinge communicatie. Men kan bijvoorbeeld zorgen voor de aanwezigheid van een bewaker die op de hoogte is van de redenen en gevolgen van het beheer en die vragen van het publiek kan beantwoorden, maar tegelijkertijd de veiligheidsafstanden doet respecteren. Afhankelijk van de situatie en de mogelijke impact van de maatregel kan het raadzaam zijn om voor en/of na de operatie tijdelijke borden te plaatsen die informeren over de gegrondheid van de aanpak en de verwachte resultaten.

Communicatieondersteuning

De visuele ondersteuning van uw boodschap is zeer belangrijk, vooral als de wijzigingen die u wilt implementeren bedoeld zijn om de site een "wilder" uitzicht te geven, dat kan worden gelijkgesteld met een slordig of verwaarloosd beheer. Investeer daarom voldoende tijd en budget. Verzorg de kleuren, de illustraties, de opmaak en de lettertekens die u gebruikt. Als u zich niet kunt laten begeleiden door een professional, steun dan zoveel mogelijk op de verborgen capaciteiten van uw interne hulpbronnen, of zelfs van uw entourage of van het publiek zelf. Respecteer, wanneer die bestaat, de huisstijl van uw instelling. Bovendien moeten de signalisatie-elementen (borden, wegwijzers, enz.) in het landschap worden geïntegreerd (maar zichtbaar en leesbaar blijven) en in overeenstemming zijn met het landschapsbeheerplan van de site.

Doe ook een beroep op organisaties en partners buiten uw project die bereid zijn om het te steunen en uw bondgenoten te worden. Richt u op organisaties waarmee uw doelgroepen zich verbonden voelen. Wanneer ze hun visuele identiteit op uw communicatie zien, zullen ze meteen meer open staan voor uw boodschap.

Om de meest geschikte media/instrumenten voor uw communicatie te kiezen, moet u zich 4 grote vragen stellen:

• Wie is de doelgroep?
• Wat is het doel van de communicatie?
• Welke boodschap moet worden verspreid?
• Wat zijn de beschikbare middelen?

Doelgroep

Als u een specifiek en klein publiek wilt bereiken (een geografisch gelokaliseerde groep zoals de omwonenden van een site, of een gespecialiseerde groep), kunt u de boodschap het best mondeling overbrengen tijdens een vergadering, een infosessie, een conferentie-debat of zelfs een meer recreatieve actie in de groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen..

In het algemeen, wanneer een communicatie gericht is op zoveel mogelijk mensen van een breed publiek, zullen kranten, televisie, openbare affichering, het gemeenteblad, sociale netwerken of brievenbusreclame meer geschikt zijn. Zelfs als u zich tot een zeer groot aantal mensen richt, is het in sommige ietwat gevoelige gevallen belangrijk om de mensen die dit willen de gelegenheid te geven het woord te nemen tijdens een openbare vergadering, of in ieder geval een telefoonnummer of e-mail te verstrekken.

Hier zijn enkele suggesties voor geschikte media om met verschillende doelgroepen te communiceren:

Communicatiedoel

Om het publiek te overtuigen en van mening te doen te veranderen of het belang van ecologisch beheer aan te tonen, is het vaak essentieel om de doelgroep te ontmoeten en de boodschap regelmatig te herhalen door middel van verschillende acties.

Om het publiek te informeren zijn affiches, panelen of publicaties (flyers, folders, ...) die beschikbaar zijn op de website of via de bewakers/tuinmannen het meest geschikt. Voor een goede perceptie door het publiek moet de boodschap kort, duidelijk en eenvoudig zijn (geen meervoudige boodschappen bijvoorbeeld). Dit geldt des te meer in een meertalige context wanneer de boodschap in meerdere talen moet worden overgebracht en mensen met een andere moedertaal moet bereiken.

Om te voorkomen dat men de boodschap al te zeer moet vereenvoudigen, is het nuttig om een communicatie op meerdere niveaus te ontwikkelen:

• een eerste niveau, eenvoudig, kort en zo visueel mogelijk, dat de basisboodschap op het terrein verspreidt;
• een tweede, meer verklarend niveau, maar zonder technische details, zoals een webpagina, infofiche, folder of flyer, toegankelijk via een URL die op het eerste niveau wordt gecommuniceerd of verspreid op het terrein;
• indien nodig, een derde niveau van het type "expert", bijvoorbeeld via een URL toegang geven tot een studieverslag of een beheerprogramma.

Om te onderrichten en kennis of knowhow over te dragen zodat het publiek deze kan begrijpen, gebruiken en toepassen, is er niets efficiënter dan praktische workshops. Die kunnen deel uitmaken van een meer globale aanpak van participatief beheer van een groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen. met burgers, waarbij het belangrijk is om momenten van uitwisseling tussen hen en de terreinmedewerkers te voorzien.

• Zie themafiche "Verenigingen en burgers betrekken bij het beheer en de planning"

Drager van de boodschap

Wat wilt u zeggen in verband met ecologisch beheer? Dat de gemeente bezig is met het opzetten van een dergelijk beheer op een bepaalde site, dat bloemenweiden een goede manier zijn om een privétuin aan te leggen, dat het milieu ons allen aangaat en het verdient dat iedereen zich hiervoor inzet ...? Door na te denken over alle vragen die we in de vorige hoofdstukken over de inhoudelijke aspecten hebben behandeld, zult u de juiste drager kunnen kiezen. Als het onderwerp en de boodschap complex zijn, moeten de communicatiemiddelen het mogelijk maken deze complexiteit tot uitdrukking te brengen. Kies dan eerder voor een brochure, een opleiding, een rondleiding of andere mogelijkheden. Als uw boodschap eenvoudig of gemakkelijk samen te vatten is, kies dan voor een drager waarmee men de informatie in één oogopslag kan verwerken: een bord, een flyer, een korte webpagina, berichten op sociale netwerken.

Beschikbare middelen

Dit is vaak het doorslaggevende criterium voor de keuze van een communicatiemedium. Let er echter op dat u niet-financiële middelen, zoals de vaardigheden van uw werknemers of zelfs van de burgers die bij het project betrokken zijn, niet verwaarloost. Maak bij de verspreiding van uw boodschap gebruik van alle contactpersonen waarover u beschikt.

Geen of weinig budget (alles hangt af van de intern beschikbare middelen voor vertaling, vormgeving, enz.): van 0 tot een paar honderd euro.

• een artikel schrijven voor de website (en doorsturen via een elektronische nieuwsbrief);
• een artikel schrijven in het gemeenteblad;
• berichten schrijven voor sociale netwerken (een betaalde Facebook-campagne kan ook worden overwogen voor enkele tientallen of honderden euro's);
• een persbericht schrijven en verzenden;
• QR-codes aanmaken om op het terrein op geplastificeerde plaatjes te plaatsen of op bestaande borden te kleven (QR-codes worden gratis online aangemaakt);
• een flyer aanmaken (bv. een dubbelzijdig A5-blad) en afdrukken met interne middelen;
• een affiche in A2-formaat maken en afdrukken met interne middelen;
• een infofiche, een technische fiche, enz. schrijven om te publiceren op de website;
• rondleidingen of activiteiten ter plaatse organiseren met de beheerder, de tuiniers, parkwachters, enz.;
• een informatievergadering organiseren.

Met een middelgroot budget: van een paar honderd tot een paar duizend euro.

• reclamebanners op het internet publiceren;
• affichage tegen betaling in klein formaat;
• didactische borden aanmaken en plaatsen;
• een nieuwsbrief verspreiden onder de buurtbewoners via de brievenbussen;
• een professionele kwaliteitsvideo maken.

Met een groot budget: meerdere tienduizenden euro's.

• een radiospotje maken (vaak 20 of 30 seconden);
• een tv-spotje maken (vaak 20 of 30 seconden);
• een affichecampagne op groot formaat (A0) via netwerken van het type JC Decaux;
• persbijlagen.

Voor de uitvoering van het communicatieplan moet u de termijnen van elk gepland communicatiekanaal controleren: voor webpublicaties zijn die vrij kort maar voor het gemeenteblad kan het nodig zijn om de tekst 2 of 3 maanden van tevoren te verzenden. Bij een grote mediacampagne moeten de advertentieruimten ook weken van tevoren worden gereserveerd. In ons geval, dat wil zeggen de communicatie over ecologisch beheer, lijkt het ons weinig relevant om met grote budgetten te communiceren; het is efficiënter en interessanter te kiezen voor een directe communicatie op het terrein, in contact met het publiek.

Meer weten

Opgedane ervaring

Gemeente Gerpinnes : Didactisch parcours “Gedifferentieerd beheer”

Een didactisch parcours waarin de verschillende facetten van dit gedifferentieerde beheer aan het publiek worden uitgelegd. Het park beslaat 1 ha en omvat een verscheidenheid aan natuurlijke omgevingen. Verschillende beheermethoden worden toegepast en toegelicht op borden. Inventarisaties van onder meer burgers worden uitgevoerd om het beheer te sturen. De milieucel van deze gemeente is geïntegreerd in de dienst werken, wat opmerkelijk is.

Contact : Loïc Deraeve : 071/27.65.70

Ten slotte hebben veel verenigingen als opdracht om de overheid te ondersteunen en kunnen een communicatiecampagne begeleiden, communicatietraining aanbieden of standaardondersteuning geven. We noemen meer bepaald: Apis Bruoc Sella, Adalia 2.0, Institut Eco-Conseil, Les Centres Régionaux d'Initiation à l'Environnement (CRIE-netwerk), Natagora, Espace Environnement, Empreintes, Les Amis de la Terre en Faune & Biotopes.