Brusselse lokale overheden: essentiële spelers in de strijd tegen klimaatverandering

De lokale overheden – gemeenten en OCMW's – zijn als rechtstreeks met de inwoners verbonden instanties essentiële actoren in de strijd tegen de klimaatveranderingWijst op trage variaties van de klimaatskenmerken mettertijd, op een welbepaalde plaats : opwarming of afkoeling. Sommige vormen van luchtvervuiling, veroorzaakt door menselijke activiteiten, zijn een bedreiging voor het klimaat in de zin dat er een globale opwarming zou kunnen ontstaan. Dit verschijnsel kan belangrijke schade veroorzaken: stijging van de zeeniveaus, verergering van de uiterste klimaatsverschijnselen (droogtes, overstromingen, wervelstormen, enz.), destabilisatie van de bossen, bedreiging voor de zoetwatervoorraden, moeilijkheden voor de landbouw, woestijnvorming, vermindering van de biodiversiteit, verspreiding van tropische ziekten, enz. en bij de uitvoering van duurzame lokale projecten.

Beheer van de openbare ruimte, lokale mobiliteitsplannen, levering van schoolmaaltijden, lokale overstromingspreventieplannen, afvalverminderingsprojecten, sensibilisering voor energiebesparing enz. Tal van milieudoelstellingen zijn gekoppeld aan gemeentelijke bevoegdheden.

Een echte samenwerking met de gemeentelijke diensten opzetten om zo veel mogelijk lokaal samen te werken bij de uitvoering van het gewestelijke milieubeleid, met optimale inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel.

Afhankelijk van het geval kan het gaan om projecten die de gemeenten niet kunnen opnemen en naar het gewestelijke niveau worden overgeheveld, maar ook om projecten die naar het lokale niveau worden verplaatst om zo dichter bij de burger te komen.

Strategieën en verbintenissen

De gemeenten van het Brussels Gewest engageren zich voor de invoering van verzachtende maatregelen voor de klimaatveranderingen.

Burgemeestersconvenant

Het Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie werd in 2008 gelanceerd door de Europese Commissie om de lokale overheden die zich engageren om de klimaat- en energiedoelstellingen van de Europese Unie te bereiken samen te brengen en te ondersteunen. 
Sinds 2017 heeft het initiatief zich uitgebreid naar de rest van de wereld en verenigt het vandaag meer dan 7000 lokale en regionale overheden in 57 landen. 

De engagementen van de ondertekenaars

De ondertekenaars engageren zich om de uitvoering van de Europese doelstelling van een vermindering van 40 % van de broeikasgasemissies tegen 2030 te ondersteunen en voor een gemeenschappelijke aanpak om de klimaatveranderingen te bestrijden. 

Om hun politiek engagement in maatregelen en concrete projecten te vertalen, engageren de ondertekenaars van het Convenant zich om binnen de twee jaar na de toetreding van hun lokale overheid een Actieplan voor Duurzame energie en Klimaat (SECAP) voor te leggen met een beschrijving van de voornaamste acties die ze willen ondernemen. 
Dit plan moet een referentie-emissie-inventaris bevatten om de verzachtende maatregelen te volgen en een evaluatie van de risico's en klimatologische kwetsbaarheden. De aanpassingsstrategie kan deel uitmaken van het Actieplan of kan worden opgesteld en geïntegreerd in een afzonderlijk planningsdocument. 
De ondertekenende steden verbinden zich ertoe om de twee jaar rekenschap af te leggen over de vooruitgang van de uitvoering van hun plannen. 

Meerdere Brusselse gemeenten hebben het Burgemeestersconvenant ondertekend: Brussel-Stad, Elsene, Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Gillis.

Raadpleeg de website van het Burgemeestersconvenant.

Steun aan lokale initiatieven

Burgerinitiatieven zijn alomtegenwoordig in het Brussels Gewest. Het type, de vorm, omvang en ambities van de initiatieven zijn divers en vertegenwoordigen nieuwe vormen van engagement van burgers die zich inzetten voor het algemeen welzijn, de wijk, voor een betere stad of een betere wereld. De lokale overheden ondersteunen deze initiatieven sinds een aantal jaar via projectoproepen, participatieve budgetten of gerichte steun.

In mijn wijk is het aangenaam toeven

Vooruit met de wijk - de gewestelijke steun aan burgerinitiatieven

Sinds het begin van de jaren 2000 steunt Leefmilieu Brussel collectieve burgerinitiatieven die projecten voor het leefmilieu willen steunen via de lancering van diverse oproepen: duurzame-wijkcontracten, collectieve moestuinen, collectieve composthopen, groene wijken, ... 
Sinds 2016 verenigt “Vooruit met de wijk” deze oproepen in één enkele projectoproep die toelaat nieuwe thema's te ondersteunen, dankzij een ondersteuningsprogramma voor projecten van geëngageerde burgers. 
Om gebruik te kunnen maken van de steun van het Gewest moet het project eerst en vooral een burgerproject zijn voor en door de inwoners van de wijk, door ideeën, middelen, motivaties en competenties van iedereen te verzamelen om de levenskwaliteit in de wijk dynamischer en beter te maken door de inwoners te mobiliseren rond de bescherming van het leefmilieu en duurzame ontwikkelingOntwikkelingswijze die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Het gaat dus om een demarche die ernaar streeft de continuïteit van de economische en sociale ontwikkeling in de tijd voort te zetten, met eerbied voor het leefmilieu en zonder de natuurlijke hulpbronnen die nodig zijn voor de menselijke activiteiten in gevaar te brengen. . 

Alle informatie staat op de nieuwe website "Vooruit met de wijk".

De lokale steun aan de burgerinitiatieven

Ook op lokaal niveau worden de burgerinitiatieven ondersteund! 
Projectoproepen, participatieve budgetten, ondersteuningssubsidies, ... Tal van gemeenten ontwikkelen hun eigen formules.
Deze niet-exhaustieve lijst bevat steunmaatregelen die worden voorgesteld door de Brusselse gemeenten: 

Subsidies “ondersteuning van burgerprojecten”: 

• Jette
• Schaarbeek
• Ukkel
• Sint-Pieters-Woluwe

Projectoproepen: 

• Anderlecht
• Etterbeek 
• Brussel-Stad
• Sint-Gillis

Participatieve budgetten:

• Etterbeek
• Ukkel
• Watermaal-Bosvoorde
• Sint-Lambrechts-Woluwe

Naast financiële steun kan er ook andere ondersteuning zijn, zoals de terbeschikkingstelling van een lokaal, de toestemming voor het gebruik van een openbare ruimte, de ontlening van materiaal, ...

Ongeacht of ze over een tool voor financiële steun beschikken, hebben alle steden en gemeenten een dienst waartoe burgers zich kunnen richten om over hun projecten te praten. Aarzel niet om contact op te nemen.

Het VILCO-project

VILCO is een winnend project van de oproep Co-create van Innoviris.
Dit onderzoek-actieproject wordt geleid door Brulocalis, in partnerschap met de Stichting voor Toekomstige Generaties en de bureaus 21 Solutions en Strategic Design Scenarios en heeft als doel te bestuderen hoe lokale besturen en burgers beter kunnen samenwerken om de veerkracht van lokale dynamieken te behoeve van het leefmilieu te ontwikkelen. 
Leefmilieu Brussel, die samen met de gemeenten en burgers een betrokken speler is, heeft het team van het VILCO-project, dat wordt gefinancierd in het kader van Innoviris, geïntegreerd.

Het VILCO-project (“Collaboratieve stad“) is ontstaan uit een vaststelling : Brussel telt veel initiatieven van burgers die zich engageren voor een betere levenskwaliteit en voor het leefmilieu. De gemeenten en het Gewest ontwikkelen van hun kant een groot aantal beleidsterreinen en acties ten gunste van de duurzame ontwikkelingOntwikkelingswijze die voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Het gaat dus om een demarche die ernaar streeft de continuïteit van de economische en sociale ontwikkeling in de tijd voort te zetten, met eerbied voor het leefmilieu en zonder de natuurlijke hulpbronnen die nodig zijn voor de menselijke activiteiten in gevaar te brengen.. Deze twee actoren overleggen weinig of niet met elkaar en werken slechts zelden samen. Ze delen nochtans veel doelstellingen opdat Brussel in de toekomst zou voorbereid zijn op de uitdagingen van de 21e eeuw: veerkrachtiger, gastvrijer en duurzamer. Dit postulaat heeft geleid tot de centrale vraag van VILCO : "Hoe kunnen lokale besturen en burgers beter  samenwerken om de veerkracht van lokale dynamieken te behoeve van het leefmilieu te ontwikkelen?"

Bekijk de presentatievideo van het project

De resultaten van het project zijn opgenomen in het onderzoeksrapport. Deze publicatie is het resultaat van 3 jaar participatief onderzoek-actie van het project. Ze bevat reflecties, lessen, adviezen afkomstig uit de praktijk, het verhaal van experimenten in de 5 living labs van het project en tal van tools en hulpmiddelen om een stapje verder te gaan en de verspreiding van kennis mogelijk te maken voor een betere samenwerking tussen lokale overheden en burgers. 
Raadpleeg de website van het VILCO-project.