Focus : Luchtkwaliteit : vervuilingspieken (nieuwe wetgeving)

Focus - Actualisering :  februari 2020

Op 1 oktober 2018 is een nieuw beheer voor de verontreinigingspieken in het Brussels Gewest in werking getreden. Dit beheer legt verschillende, steeds restrictiever wordende alarm- en interventiedrempels vast om de lokale emissies afkomstig van het verkeer en de verwarming van gebouwen te beperken (de eerste drempel vertaalt zich in verschillende maatregelen afhankelijk van de hardnekkigheid van de vervuiling).
Tussen 1 oktober 2018 en eind december 2019 is enkel de informatie- en sensibiliseringsdrempel (0-drempel) twee keer in werking gesteld.

Context

De Europese Unie stelt al enkele jaren richtlijnen op voor een goede luchtkwaliteit, om de gevolgen van de vervuiling door menselijke activiteiten voor de gezondheid, het klimaat en het milieu tot het minimum te beperken.

De Europese Kaderrichtlijn 2008/50/EG betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa stelt hiervoor grenswaarden vast, onder meer voor de concentratie van stikstofdioxide (NO₂) en fijne deeltjes (PM10 en PM 2,5). Wanneer daarentegen het risico bestaat dat het niveau van de verontreinigende stoffen deze waarden overschrijdt, schrijft de richtlijn voor dat de lidstaten een actieplan op korte termijn opstellen om het risico op dergelijke overschrijdingen te verminderen of de duur ervan te beperken. 
In Brussel worden dergelijke pieken veroorzaakt door de opeenhoping van verontreinigende stoffen die deels afkomstig zijn van de uitlaatgassen van auto's en van de uitstoot van de verwarming van gebouwen. De pieken doen zich vooral voor in de winter, bij specifieke weersomstandigheden, namelijk bij zwakke wind en vooral bij het verschijnsel van thermische inversie. In de lente kan er zich een verontreinigingspiek voordoen door de vorming van secundaire deeltjes, die niet rechtstreeks in de atmosfeer worden uitgestoten maar ontstaan uit reeds in de lucht aanwezige verontreinigende stoffen (voornamelijk afkomstig van het verkeer en de landbouw tijdens de sproeiperiode).

Maatregelen in het Brussels Gewest

De regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft daarom een ‘noodplan’ opgesteld om de bevolking te informeren en maatregelen te nemen bij verontreinigingspieken door fijne deeltjes (PM10 en PM 2,5) of stikstofdioxide (NO₂). De bepalingen van het noodplan zijn opgenomen in het besluit van 31 mei 2018 (dat bijgevolg het besluit van 27 november 2008 wijzigt dat voorheen van toepassing was). Dat besluit is op 1 oktober 2018 in werking getreden.

Op basis van drie toenemende verontreinigingsdrempels definieert dat besluit verschillende, telkens restrictievere alarm- en interventiedrempels ter beperking van de lokale emissies die afkomstig zijn van de verwarming van gebouwen en van het verkeer (bewustmakingsacties, promoten of gratis maken van mobiliteitsalternatieven, snelheidsbeperkingen of zelfs een totaal verkeersverbod). Deze drempels worden het hele jaar door toegepast en geïmplementeerd op basis van de concentraties die worden waargenomen via het meetnet voor de luchtkwaliteit en de prognoses van IRCEL (de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu).  
 

Afhankelijk van het voortbestaan van de concentraties van verontreinigende stoffen in de lucht zal de informatiedrempel de vorm aannemen van een ‘informatie- en sensibiliseringsdrempel’ die bedoeld is om de bevolking te waarschuwen, of een ‘informatie- en interventiedrempel’ die gepaard gaat met maatregelen om het gebruik van voertuigen te beperken en alternatieven aan te moedigen.

Optreden van verontreinigingspieken van PM10, PM2,5 en/of NO₂

In de praktijk is tussen 1 oktober 2018 en eind december 2019 enkel de informatie- en sensibiliseringsdrempel’ (drempel 0) twee keer in werking getreden: op 28 februari 2019 en 8-9 april 2019.