Focus : Onderzoek en synthese van de kennis : Perceptie van de woonomgeving

Focus - Actualisering : december 2011

Context

De sociaal-economische enquête 2001 van het NIS (sindsdien omgedoopt tot ADSEI) omvatte vragen over de beoordeling van de onmiddellijke omgeving van de woning en van de uitrustingen die de wijk biedt. Deze vragen stonden in het deel "huisvesting" van de vragenlijst, die werd voorgelegd aan alle gezinshoofden die in het rijksregister vermeld stonden als zijnde gedomicilieerd in het Brussels Gewest.
De thema’s van de vragenlijst zijn meer bepaald het uitzicht van de gebouwen, de netheid, de kwaliteit van de lucht (luchtvervuiling), de rust (geluidsvervuiling), de voetpaden, de fietspaden, de wegen, de aanwezigheid van groene ruimten, het aanbod van het openbaar vervoer en de handelsvoorzieningen.

Beoordeling van de ruimtelijke verdeling van de perceptie van de leefomgeving

Uit de analyse van de ruimtelijke verdeling (op schaal van de statistische sectoren) van de antwoorden komen drie patronen naar voren:

• Een tegenstelling tussen de dichtbebouwde (en van oudsher verstedelijkte) stad van de eerste kroon en de minder dichtbebouwde (groenere en vaak recentere) stad van de tweede kroon;
• Een verdeling die de effectief beschikbare infrastructuur volgt;
• Een verdeling waarin lokale specifieke eigenschappen opduiken, die soms resulteren uit een verschillend territoriaal (bijvoorbeeld gemeentelijk) beleid.

Op basis van de combinatie van de verschillende verkregen indicatoren kan, naargelang de perceptie van de fysieke omgeving enerzijds en van de voorzieningen anderzijds, een typologie worden uitgewerkt van de statistische sectoren van het Gewest. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een multi-gevarieerde analyse van de tevredenheidsindexen.
Op die manier konden negen types van beoordeling worden geïdentificeerd. Deze hebben meer weg van een situatiematrix dan dat er een eenduidige gradiënt uit spreekt: van een negatief oordeel over de fysieke omgeving en de voorzieningen (in lichtoranje op de kaart) tot een goede perceptie van deze twee kenmerken (in donkergroen op de kaart).

Ruimtelijke verdeling van de perceptie van de milieukenmerken en de wijkvoorzieningen (kaartering per statistische sector)

Bron: ADSEI (ex-NIS), Sociaaleconomische enquête van 2001

(Toegang tot de interactieve kaart)

Analyse van de beoordeling van de algemene kwaliteit van de woonomgeving en van de voorzieningen van de wijk

De analyse van de ruimtelijke verdeling van de verkregen index toont dat de bewoners hun wijken beoordelen op een sterk gecontrasteerde manier. Zo bestaan er in het Brussels Gewest wijken waarvan de perceptie goed is op het vlak van zowel de fysieke omgeving als de voorzieningen (in het oosten van het Gewest), naast wijken die unaniem als minder goed worden beoordeeld (in het westen van de eerste kroon). In heel wat gevallen is de situatie echter complexer naargelang het ene dan wel het andere beoordelingselement doorweegt in het oordeel over de wijk. Zo krijgt het zuiden van Ukkel een positief oordeel wegens de aangename fysieke context, maar krijgt het kritiek voor het gebrek aan diensten. Het stadscentrum en de oude buitenwijken uit de 19de eeuw vallen in de smaak voor hun handelszaken en de bereikbaarheid met het openbaar vervoer, maar de fysieke context krijgt minder bijval. Voor talrijke aspecten lijken de tussenliggende wijken (tussen de eerste en de tweede kroon) en verschillende landelijke kernen een interessante tussenweg te bieden op het vlak van de beoordeling van de algemene kwaliteit van de leefomgeving en van de diensten van de wijk.
Door het groot belang van onroerende en financiële factoren (die tot uiting komen in de sociaal-ruimtelijke structuren van de stad), kan louter op basis van deze typologie geen uitspraak worden gedaan over de mate waarin de perceptie van de leefomgeving bepalend is voor de woonkeuze.