Blootstelling van de bevolking aan het geluid van transport

Indicator - Actualisering : oktober 2021

Het wegverkeer is de geluidsbron die, veruit, het grootste aantal Brusselaars aanbelangt. Zes inwoners op tien zouden een geluidsoverlast door het weglawaai ervaren en één op drie zou zelfs zijn blootgesteld aan lawaaierige tot zeer lawaaierige geluidniveaus. Drie Brusselaars op vier zouden bovendien slaapstoornissen hebben door het lawaai van de weg. Het luchtverkeer belangt potentieel minder mensen aan. Maar in het weekend zou hij de slaap van één inwoner op vijf verstoren. Deze cijfers van 2016 zijn echter niet representatief voor die van 2020, dat werd gekenmerkt door de gezondheidscrisis...

Modellering van het vervoersgeluid

Om na te gaan in welke mate de Brusselaars lawaaioverlast verbonden met het vervoer ondervinden, werd een "akoestische" plaatsbeschrijving van het grondgebied voor het weg-, spoor- en luchtverkeer  opgesteld. Doel van deze plaatsbeschrijving is het kwantificeren van het "structurele" lawaai door deze verschillende transportmodi. De cartografisch weergegeven resultaten van deze modelleringen worden "geluidskadaster” genoemd. 

Deze kadasters werden vastgesteld voor 2016, het referentiejaar in het kader van de richtlijn. Het kadaster van het lawaai verbonden met het luchtverkeer werd bovendien sinds 2009 elk jaar bijgewerkt. De hier doorgegeven resultaten zijn die van het jaar 2016, om de verschillende vervoerswijzen met elkaar te kunnen vergelijken. Voor het luchtverkeer wordt de blootstelling van de voorbije jaren ook vergeleken met die van 2016. 

Wat betekenen de indicatoren L_den en Ln?  

Hoe wordt de blootstelling van de bevolking geëvalueerd? 

De potentiele blootstelling van de Brusselse bevolking wordt vervolgens geraamd op basis van de geraamde blootstelling aan lawaai van de woonplaatsen (rekening houdend met de meest blootgestelde gevel in het geval van het lawaai veroorzaakt door weg- of spoorverkeer) en van hun bezetting. Het gaat dus om een schatting van de inwoners die potentieel aan een extern geluidsniveau zijn blootgesteld en niet om de gegevens van de reële blootstelling in de gebouwen.

Om de resultaten van de blootstelling te relativeren, wordt als bijkomend gegeven vermeld wat het aandeel is van de populatie die in een woning met een "rustige gevel" woont. De geluidsniveaus van dergelijke gevels liggen immers 20 dB(A) lager dan die van de meest blootgestelde gevel. Dit concept is echter niet pertinent voor het lawaai van het luchtverkeer aangezien het volledige gebouw door overvliegende vliegtuigen getroffen wordt.

Het concept van de "rustige gevel" moet dan ook met de nodige omzichtigheid worden geïnterpreteerd  

Het wegverkeer, aan de top van geluidsoverlast verbonden aan transport

Percentage van de bevolking woonachtig in gebouwen die zijn blootgesteld aan verkeerslawaai (afkomstig van wegen, vliegtuigen, treinen) in 2016 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Bronnen: Leefmilieu Brussel / ASM Acoustics-Stratec / Tractebel, 2018, voor het geluid van het weg- en spoorverkeer, Leefmilieu Brussel, 2017, voor het geluid van het vliegverkeer & op basis van de verkeergegevens in 2018 (weg), 2016 (lucht, spoorweg) en de bevolkingsgegevens op 31/12/2014

Uit de resultaten blijkt dat de Brusselaars het meest gehinderd worden door het wegverkeer, gevolgd door het luchtverkeer en tot slot het spoorverkeer. Op Europese schaal, en in het bijzonder in de stedelijke zones, stoort het wegverkeer het grootste aantal mensen (AEE, 2014). Het spoorverkeer komt op de 2de plaats en het luchtverkeer op de 3de, ver achter het wegverkeer.

Zes Brusselaars op tien heeft potentieel geluidsoverlast door het wegverkeer

Significante gehoorhinder zal zich waarschijnlijk voordoen bij L_den-niveaus van meer dan 55 dB(A). Meer dan zes op de tien inwoners (64%) zijn alleen al door het lawaai van de weg potentieel blootgesteld aan dergelijke niveaus. En minder dan de helft van hen beschikt over een rustige gevel in hun woning. Dit is vooral zorgwekkend voor de gezondheid van de buurtbewoners aangezien de Wereldgezondheidsorganisatie sterk aanbeveelt dat het lawaai veroorzaakt door het wegverkeer het niveau van 53 dB(A) niet mag overschrijden (WGO, 2018). 

Daarentegen zou minder dan één inwoner op twintig deze geluidshinder ervaren als gevolg van het luchtverkeer (5%), of van het spoorverkeer (3%).

En één derde aan zeer hoge geluidsniveaus

Nog zorgwekkender is dat ongeveer één derde van de bewoners (35%) potentieel blootgesteld worden aan weglawaai met een geluidsniveau van boven de 65 dB(A). Deze waarde geldt als de drempel waarop het omgevingslawaai als "luid" wordt beschouwd. Wetende dat één derde van hen niet beschikt over een rustige gevel waarachter ze zich kunnen terugtrekken om aan het lawaai te ontsnappen. Ter vergelijking: voor deze geluidsbron is 68 dB(A) de drempel waarop moet worden ingegrepen. Deze proportie is minimaal voor de geluidshinder door het spoor- of luchtverkeer.

Vermeldenswaard is ook dat 2% van de Brusselse bevolking potentieel wordt blootgesteld aan extreme geluidsniveaus (L_den ≥ 75 dB(A)). Dergelijke niveaus zijn enkel toe te schrijven aan het wegverkeer in de onmiddellijke nabijheid van de snelwegen en van de Kleine en Middenring. Gelukkig beschikt de meerderheid van de betrokken bewoners over rustiger lokalen.

De slaap van drie kwart van de Brusselaars potentieel gestoord door het weglawaai 

's Nachts treft de geluidshinder door de diverse transportmodi een groter aantal mensen. De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt inderdaad dat gematigde tot sterke slaapstoornissen vanaf de drempel van 40 dB(A) optreden. 

De drempel van 45 dB(A) wordt echter voor 72% van de Brusselaars overschreden alleen al vanwege het weglawaai, voor 9% enkel vanwege het luchtverkeerslawaai en voor 4% enkel vanwege het lawaai afkomstig van het spoorverkeer. Gelukkig beschikt twee derde van de inwoners die aan deze niveaus van weglawaai worden blootgesteld over een aangenamere geluidsomgeving (in casu een rustige gevel). 

Daarnaast wordt vier inwoners op tien 's nachts potentieel blootgesteld aan een geluidsniveau (Ln) van meer dan 55 dB(A) als gevolg van het wegverkeer; dit niveau komt overeen met de door de WGO vastgestelde tussentijdse doelstelling op korte termijn. De proportie bewoners die wordt blootgesteld aan spoorgeluiden die deze drempel overschrijden is gering (<1%). Wat het luchtverkeer betreft, stoort hij geen mens meer boven deze drempel.

Eén kwart van de bewoners wordt potentieel blootgesteld aan een weggeluidsniveau boven 60 dB(A); dit niveau komt overeen met de regionaal vastgelegde interventiedrempel. Gelukkig beschikt iets meer dan driekwart onder hen (77%) over een woning met een gevel die als rustig kan bestempeld worden. 

“Rustiger” weekends, behalve voor het lawaai verbonden aan het luchtverkeer

De bevolking is in het weekend potentieel minder blootgesteld aan lawaai van de weg dan op de werkdagen, aangezien er op zaterdag en zondag minder verkeer is. 

Voor het vliegtuiglawaai geldt het omgekeerde, vooral ’s nachts: in het weekend zou hij de slaap van één inwoner op vijf verstoren. Dit wordt verklaard door het grotere luchtverkeer (opstijgen) boven de Kanaalroute en de zeer hoge bevolkingsdichtheid van de overvlogen wijken (zie factsheet over het kadaster van het luchtverkeer ).

Meer en meer bewoners blootgesteld aan geluidshinder veroorzaakt door het luchtverkeer... tot de komst van het coronavirus

Evolutie van de bevolking die wordt blootgesteld aan een L_den –niveau > 55 dB(A) of aan een Ln-niveau > 45 dB(A)

Bron: Leefmilieu Brussel, 2021, kaart van de geluidshinder veroorzaakt door het luchtverkeer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, methode ECAC-1997 en modelleringssoftware CadnaA

De bevolking die de hele dag wordt blootgesteld aan luchtverkeerslawaai (L_den-indicator) is tussen 2015 en 2019 blijven toenemen en is in deze periode zelfs verdubbeld, van 4% in 2015 tot 8% in 2019. Deze opwaartse trend kenmerkt ook de nachtperiode, maar in mindere mate: van 8% in 2015 naar 10% in 2019.

De gezondheidscrisis in verband met het coronavirus had een zeer grote impact op de blootstelling van de bevolking, aangezien slechts 1% van de inwoners in 2020 nog last had van geluidsoverlast. Dit betekent een vermindering van bijna 90% voor de 2 betrokken indicatoren! Dit is meer dan de daling die werd waargenomen voor het luchtverkeer of de blootgestelde oppervlakten , die 60% bedroeg. Dit verschil is ongetwijfeld te verklaren door de dichtbevolkte wijken die niet meer werden overvlogen. 

Blootstelling versus beleving van de bevolking

We vestigen er evenwel de aandacht op dat de gebruiker van de voorgestelde resultaten dient rekening te houden met het subjectieve karakter van de geluidsperceptie door de inwoners. Hoe mensen hun geluidsomgeving ervaren, hangt af van de blootstelling, maar ook van andere parameters zoals de geluidsbronnen, het tijdstip van de dag maar ook de persoonlijke eigenschappen van de bewoners of de toestand van hun woning. Volgens de laatste analyse van de perceptie van geluidshinder in 2017 , toen het wegverkeer door de Brusselaars werd aangehaald als de meest hinderlijke bron van lawaai, loopt het evenwel net voor op het lawaai verbonden aan het luchtverkeer. 

Welke perspectieven?

Het Gewestelijk mobiliteitsplan Good Move voorziet een groot deel van het doorgaand verkeer om te leiden naar de voornaamste verkeersassen en het gebruik van de auto voor verplaatsingen te verminderen. Een modellering gebaseerd op de hypothesen van Good Move toont aan dat het mogelijk zou zijn de blootstellingsniveaus in het volledige Gewest te verminderen tegen 2030 indien het plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd (zie factsheet nr.9 ). De proportie bewoners die wordt blootgesteld aan weglawaai met L_den - geluidsniveaus van meer dan 55 dB(A) zou van 64% in 2016 naar 52% in 2030 dalen. En ’s nachts, zou de proportie bewoners die wordt blootgesteld aan Ln-geluidsniveaus van meer dan 45 dB(A) van 72% naar 57% verminderen.