Drinkwaterverbruik door de gezinnen

De gezinnen verbruiken 69% van al het leidingwater in het Brussels Gewest. Het gemiddelde dagelijkse drinkwaterverbruik per Brusselaar bedraagt 96 liter/dag/inwoner (2014). Nieuw feit sinds  2012: dit verbruik lijkt te stabiliseren, terwijl het gedurende een tiental jaar een regelmatig dalende tendens heeft vertoond. 

Belang van het waterverbruik door de gezinnen

Het drinkwaterverbruik door de Brusselse gezinnen was in 2014 goed voor 69% van het totale gefactureerde verbruik van het Brussels Gewest.

Voor datzelfde jaar bedroeg het huishoudelijk drinkwaterverbruik gemiddeld 96,4 liter per dag per Brusselaar. Bekeken per gemeente schommelen diezelfde gemiddelden tussen de 85 en 108 liter/inwoner/jaar.

We wijzen erop dat deze ramingen geen rekening houden met het huishoudelijk drinkwaterverbruik van de Brusselaars op hun werkplek. Het echte huishoudelijke drinkwaterverbruik ligt dus hoger.

Recente evolutie en mogelijke verklarende factoren

Het gemiddelde drinkwaterverbruik van de Brusselaars bleef aanzienlijk dalen tussen 2002 en 2012 (- 26 liter, ofwel een daling van bijna 20%). Sinds 2012 lijkt het echter te stabiliseren. Tegelijkertijd is de bevolking sterk toegenomen tussen 2002 en 2012 om nadien opnieuw af te nemen. Dit verklaart waarom het globale verbruik in het Gewest in deze periode stabiel is gebleven.

Er zijn verschillende factoren die deze daling mee kunnen helpen verklaren (de bevolkingsstructuur, de inkomsten van de gezinnen, de gezinsgrootte, hun bewustmaking, de uitrusting met waterbesparende elektrische huishoudapparatuur, het al dan niet beschikken over een regenwaterput, de tarifering van water, enz.). Volgens een studie uitgevoerd door Aquawal voor het Waals Gewest zouden de geografische waargenomen verschillen voornamelijk afhangen van het inkomen van de gezinnen en de aanwezigheid van regenwaterreservoirs: hoe hoger het inkomen en/of hoe groter het gebruik van regenwaterreservoirs, hoe meer het verbruik daalt.

In het Brussels Gewest heeft de aanzienlijke daling van het gemiddelde huishoudelijke drinkwaterverbruik per inwoner tussen 2002 en 2012 plaatsgevonden terwijl het inkomen van de gezinnen globaal is gestegen tussen 2003 en 2012 (ondanks een stagnering tussen 2008 en 2010), ongetwijfeld als gevolg van de economische crisis (BISA, 2015). Het gebruik van regenwater blijft eerder marginaal (zie hoofdstuk hierover aan het einde van deze fiche). Het inkomen van de gezinnen en het gebruik van regenwater lijkt dus niet aan de basis te liggen van de daling van het drinkwaterverbruik in Brussel. Er zijn meerdere hypothesen die deze daling proberen te verklaren: veralgemening van waterbesparende installaties (douches, wc, vaatwassers en wasmachines, …), toenemende sensibilisering van de gezinnen, stijging van de waterprijs en introductie in januari 2005 van een tarifering die stijgt naarmate het verbruik per persoon stijgt, …Het staat vast dat de stijgende waterfactuur in de betrokken periode een invloed heeft gehad. Maar aangezien water een primaire behoefte is, evolueert het verbruik ervan slechts matig in functie van de prijs (zwakke elasticiteit): een stijging van 10% van de waterprijs zorgt voor een daling van ongeveer 1% van het verbruik van de Brusselse gezinnen (cf. ontwerp van het tweede Waterbeheersplan).

Zou de stabilisering die een nieuwe tendens lijkt te zijn sinds 2012 kunnen betekenen dat het bereikte gemiddelde verbruik het « efficiënte verbruik » benadert, nl. dat het voldoet aan de minimale huishoudelijke behoeften zonder verlies van welzijn en zonder gebruik te maken van een alternatieve bron? Dit laatste werd in Wallonië geëvalueerd op 94l/dag/inw tijdens een studie bij 3000 gezinnen. Diezelfde studie toont aan dat het verbruiksniveau daalt tot 72l/dag/inw van zodra men beroep doet op een alternatieve bron voor het gebruik binnenshuis (in 95% van de gevallen, is dit regenwater) (Indicateurs clés de l’environnement wallon 2014).

Drinkwaterverbruik door de gezinnen (2002-2014)
Bronnen: VIVAQUA (gegevens opgetekend door de meters) en Federale Overheidsdienst Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische informatie (Rijksregister, bevolking op de 1ste januari van het jaar)

Volgens de gegevens van BELGAQUA (2008) wordt maar 12% van het waterverbruik van de Brusselse gezinnen voor drank en voedsel en de afwas gebruikt.

Huishoudelijk gebruik van het leidingwater
Bron: BELGAQUA 2008

Vergelijkingen tussen de gewesten

In het Waals en het Vlaams Gewest wordt het huishoudelijke drinkwaterverbruik respectievelijk op 89,5 l/dag/inwoner (2002 – Predevello, 2006 in het Staat van het Waals Leefmilieu 2006-2007) en 100 l/dag/inwoner (2012 – Watermeter 2013) geraamd. Het waargenomen verschil met het Waals Gewest zou meer bepaald verklaard kunnen worden door een groter gebruik van regenwater. Bij het maken van dergelijke vergelijkingen is echter altijd de nodige voorzichtigheid geboden, gelet op de methodologische moeilijkheden bij het opstellen van dergelijke statistieken. Bovendien is in Brussel het probleem van de “statistisch onzichtbare” personen groter dan in de andere gewesten (wij denken aan de kandidaat-vluchtelingen die op de wachtlijst staan ingeschreven, de personen zonder papieren, het buitenlands diplomatiek personeel en de buitenlanders die voor de internationale instellingen werken).

Volgens de Belgische federatie voor de watersector (BELGAQUA) zou het huishoudelijk drinkwaterverbruik per inwoner in 2008 op nationaal niveau tot de laagste van Europa behoren. De dalende tendens van het gemiddeld verbruik van de Brusselaars (-18,2% tussen 1996 en 2008) vertoont een goede correlatie met deze van het gemiddeld verbruik van de Belgen (-23% op dezelfde periode volgens Belgaqua).

Gebruik van regenwater

Volgens de laatste algemene sociaaleconomische enquête in 2001 beschikte maar 10% van de Brusselse gezinnen over een regenwaterreservoir. Dat is niet alleen beduidend minder dan de gezinnen in het Vlaamse (43%) en het Waalse Gewest (31%), maar ook minder dan de gezinnen in bepaalde andere grote Belgische steden (32% in Gent, 34% in Charleroi). Verder verklaarde tijdens de opmaak van de “Barometers voor de milieugevoeligheid van de Brusselaars” tussen 2008 en 2012, van 10 tot 20% van de ondervraagde Brusselaars vaak of voortdurend regenwater te gebruiken. In 2009 varieerde dit cijfer al naargelang de ondervraagde personen in een huis woonden (31% van hen verklaarde regenwater te gebruiken) dan wel op appartement (11%) en al naargelang zij huurder (15%) dan wel eigenaar (18%) waren.

In het Brussels Gewest wordt het gebruik van regenwater aangemoedigd door een systeem van gewestelijke en gemeentelijke premies voor de renovatie of plaatsing van een regenwaterreservoir (in 2014 geldt dit voor 10 gemeenten). Nochtans bleek uit een enquête die Leefmilieu Brussel afnam bij de gemeenten, dat er maar sporadisch gebruik wordt gemaakt van deze premie (zie Milieueffectenrapport van het Waterbeheersplan, hoofdstuk 2.4, p.213-214). Op een totaal van 4.979 verschillende dossiers werden op gewestelijk niveau slechts 201 premieaanvragen ingediend voor de installatie of renovatie van een regenwaterreservoir, tussen januari 2008 en februari 2011 en 125 aanvragen op een totaal van 3.469 dossiers in 2011 en 2012 (gegevens bezorgd door het Brussel Stedelijke Ontwikkeling, Directie Huisvesting). Een marktonderzoek van regenwaterreservoirs in het Brussels Gewest van 2012 bracht bepaalde obstakels aan het licht voor de plaatsing of renovatie van de reservoirs: laag premiebedrag t.o.v. de installatiekosten, laag rendement van de investeringen, moeilijke toegang en gebrek aan plaats op de percelen, maar ook ongerustheid van de burgers om in de toekomst een taks te moeten betalen. Het aantal regenwaterreservoirs is moeilijk in te schatten want deze werden nog toe bestaat niet geïnventariseerd.

Voor het overige vormt het duurzame gebruik van leidingwater, met name door de gezinnen, één van de interventiepijlers van het eerste Waterbeheersplan (2009-2015) en het tweede (2016-2021) dat momenteel ter goedkeuring voorligt.