Focus : Tonnage huishoudelijk en gelijkgesteld afval

In 2014 haalde Net Brussel 473.000 ton huishoudelijk en gelijkgesteld afval op, via klassieke en andere vormen van ophaling. De hoeveelheid huishoudelijk en gelijkgesteld afval dat Net Brussel ophaalt is structureel toegenomen tot in 2002. Sindsdien werd een dalende trend genoteerd, die de afgelopen jaren werd gevolgd door een stabilisering.
Van de 473.000 ton die in 2014 werd opgehaald, bestaat naar schatting iets meer dan 336.000 ton uitsluitend uit huishoudelijk afval. Daarbij komt nog het afval dat wordt ingezameld door gemeenten, wijkcomposten, sociale economie en verantwoordelijken voor verplichte terugname. Dat afval bedraagt meer dan 27.000 ton.

Enkele definities…

Het afval dat bij gezinnen thuis wordt opgehaald, wordt aangeduid met de naam huishoudelijk afval. Het afval van hetzelfde type als het huishoudelijk afval maar dat opgehaald wordt bij professionelen (kantoren, scholen, overheden, kleine handelszaken, gemeenschappen enz.) wordt 'gelijkgesteld afval' genoemd.
In het Brussels gewest is de publieke operator Net Brussel (waarvan de officiële naam Gewestelijk Agentschap voor Netheid is) bevoegd om de huis-aan-huisophaling van de gemeentelijke afvalstoffen op de openbare weg te organiseren. Andere spelers halen eveneens huishoudelijke afvalstoffen op: de gemeenten (via de gemeentelijke containerparken), bedrijven uit de sociale economie (voor afval uit elektrische en elektronische toestellen, grof vuil, textiel...) en systemen voor verplichte terugname (Recupel, Bebat, Valorfrit,…). Al die spelers bieden de burger een aanvullend ophaalsysteem aan.
Gelijkgesteld afval wordt vaak op hetzelfde moment opgehaald als huishoudelijk afval (sommige professionals hebben een ophaalcontract maar velen hebben er geen en profiteren dus van de ophaling van het huishoudelijk afval om zich gratis te ontdoen van hun afval (zie de focus aandeel en afvalbeheer voorbereid met het oog op hergebruik en recyclage).
Ten slotte gaat de ophaling ook over restafval (dat is het afval waarvoor er geen sortering voorzien is [definities ontleend aan BISA, 2014]) en over verschillende gesorteerde afvalstromen (papier/karton, PMD, tuinafval, organisch afval, glas, grof vuil, klein chemisch afval).

Verschillende ophalers voor huishoudelijk en gelijkgesteld afval

Net Brussel komt minstens twee keer per week langs bij alle huishoudens (situatie in december 2015). Bij de ophaling van deur tot deur wordt niet alleen het huishoudelijk afval opgehaald maar ook een deel van het zogenaamde gelijkgesteld afval (zie hoger).

Om in te schatten hoe groot het aandeel gelijkgesteld afval bedraagt in het afval dat van deur tot deur wordt opgehaald, heeft het Gewest (in samenwerking met de ULB) een analyse uitgewerkt waarmee huishoudelijk afval van gelijkgesteld afval onderscheiden kan worden in het afval dat opgehaald wordt door Net Brussel.
Anderzijds moet er ook rekening worden gehouden met de gegevens van de ophalingen door de gemeenten, wijkcomposten, sociale economie en de verantwoordelijken voor de verplichte terugname, om in te schatten hoeveel huishoudelijk afval er in totaal is opgehaald.

De totale hoeveelheid gelijkgesteld afval in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is moeilijker te schatten: er is altijd een onbekend en waarschijnlijk variabel gedeelte van gelijkgesteld afval dat door privéoperatoren wordt opgehaald.
Het is belangrijk op te merken dat tot februari 2013 professionelen niet verplicht waren om hun afval te sorteren, noch om een commercieel contract af te sluiten met een erkend ophaler (privé of publiek). Het uitvoeringsbesluit (BBHR) van 21 juni 2012 legt eerst en vooral op om de volgende afvalstromen te sorteren : PMD, papier-karton, glas, groenafval, gevaarlijk afval en afval dat onderworpen is aan de verplichte terugname. Ten tweede legt dit besluit ook op een ophaalcontract te ondertekenen met een geregistreerd ophaler, ongeacht de hoeveelheid afval die door de professional wordt geproduceerd. Voortaan moet de naam van de ophaler duidelijk vermeld staan op de zakken en containers die worden gebruikt voor professioneel afval.

Voor meer informatie over verplichting inzamelcontract en afval sorteren.

Tonnages opgehaald huishoudelijk en gelijkgesteld afval

Het huishoudelijk en gelijkgesteld afval dat Net Brussel thuis ophaalt (alle ophalingen samengeteld) maken een kwart uit van al het afval dat in het Gewest wordt geproduceerd, namelijk 478.000 ton (in 2015) op 1.760.000 ton, volgens het recentste onderzoek ter zake [Ecores et al. 2015, tabel 25, gebaseerd op de gegevens van 2011 en 2012].

Evolutie van de hoeveelheid afval die Net Brussel ophaalt (alle ophalingen samengeteld)
Bron: Net Brussel, 2015

De hoeveelheid huishoudelijk en gelijkgesteld afval dat Net Brussel ophaalt (alle ophalingen samengeteld) is stelselmatig toegenomen tot in 2002. Sindsdien is die tendens omgekeerd en is de hoeveelheid opgehaald afval stelselmatig gedaald van 509.000 ton tot 478.000 ton in 2015. Toch is er de laatste jaren een stabilisering merkbaar.
Die evolutie kan op verschillende manieren uitgelegd worden:

• de vertraging van de economische conjunctuur (toegenomen aantal faillissementen en meer bedrijven die hun activiteiten stopzetten),
• veranderend gedrag bij de huishoudens en bedrijven, wat leidt tot minder afval,
• of het feit dat het gelijkgesteld afval voortaan wordt opgehaald op basis van commerciële contracten en niet meer voorkomt in de cijfers die Net Brussel publiceert voor huishoudelijk en gelijkgesteld afval.

Hoe dan ook, zoals eerder al vermeld is het door een gebrek aan gegevens over ophaling van gelijkgesteld afval door de privésector moeilijk om precies te weten wat er gebeurt met die afvalcategorie.

Wat het huishoudelijk afval echter betreft, kan er dankzij de recent uitgevoerde analyse een onderscheid gemaakt worden tussen huishoudelijk afval en gelijkgesteld afval in het afval dat Net Brussel ophaalt. Zo bedraagt het aandeel van gelijkgesteld afval in het totaalvolume van restafval dat van deur tot deur wordt opgehaald volgens de beschikbare schattingen ongeveer 33%. Dat aandeel varieert meer (van jaar tot jaar) voor de gele en blauwe zakken en wordt gemiddeld op respectievelijk 21 en 5% geschat (volgens Net Brussel, mededeling van 2015).
Volgens de gegevens van Net Brussel bedraagt de hoeveelheid huishoudelijk afval die Net Brussel ophaalt (alle soorten ophaling samengeteld) iets meer dan 336.000 ton (op een totaal van 473.000 ton opgehaald afval).
Zoals eerder al gezegd, moet er ook rekening worden gehouden met de gegevens van de ophalingen door de gemeenten, wijkcomposten, sociale economie en de verantwoordelijken voor de verplichte terugname, om in te schatten hoeveel huishoudelijk afval er in totaal is opgehaald. Die ophalingen zouden in 2014 naar schatting meer dan 27.000 ton hebben bedragen.
De hoeveelheid huishoudelijk afval die in het Brussels Gewest wordt opgehaald, bedroeg in 2014 dus bijna 364.000 ton (alle soorten ophalingen samengeteld, waarvan meer dan 90% opgehaald door Net Brussel), of 345.000 ton zonder bouwafval en opgeruimde modder.