Burgers verzamelen gegevens over de Brusselse biodiversiteit ("crowdsourcing")

Actualisering : januari 2018

Initiatieven om de inzameling van gegevens over natuur en milieu door de burger (“crowdsourcing”) te bevorderen worden steeds talrijker. De doelstellingen zijn afhankelijk van het project wetenschappelijk alsook educatief.

De website www.bru.waarnemingen.be is een portaal, waarmee iedereen, zowel professionele natuurvorsers als amateurs, hun eigen waarnemingen van planten,  dieren en paddenstoelen kunnen invoeren. Vogels vormen veruit de taxonomische groep met het grootste aantal waarnemers.  Daarna volgen de planten en vlinders.  Voor sommige taxonomische groepen zoals de rechtvleugeligen (krekels en sprinkhanen), heteroptera (wantsen) en weekdieren, maar ook voor groepen die beter bekend zijn bij het brede publiek, zoals zoogdieren, reptielen, amfibieën en vissen, zijn er maar zeer weinig waarnemers.  In mei 2017 telde de database meer dan 700.000 waarnemingen met betrekking tot bijna 5.400 soorten.

Het informeren en sensibiliseren van burgers over de natuur zijn van vitaal belang voor een duurzaam stadsontwikkelingsbeleid. Dit bewustmaken heeft waarschijnlijk veel voordelen bij het verwerven van respect voor groene ruimtes en biodiversiteit, bij het opwekken van een algemene interesse voor milieuvraagstukken, bij de natuureducatie (o.a. van kinderen), en bij het actief betrekken van mensen bij milieuprojecten. Ook bevordert contact met de natuur zowel de fysieke als de mentale gezondheid. Het observeren van soorten door natuurkenners of liefhebbers draagt bij tot een belangstelling voor de natuur.  Bovendien zorgt de invoer van gegevens op deze website voor het verbeteren van de kennis over de lokale biodiversiteit.
De websites www.waarnemingen.be  en zijn Franstalige versie www.observations.be werden ontwikkeld in 2008 op initiatief van Natuurpunt, Stichting Natuurinformatie en Aves-Natagora. Het gaat om portaalsites waar ieder zijn eigen observaties kan invoeren. Op vraag van Leefmilieu Brussel werd daarenboven een Brusselse versie van de site ontwikkeld in het Nederlands en het Frans (www.bru.waarnemingen.be en www.bru.observations.be). 
De Nederlands- en Franstalige websites delen dezelfde gegevensbank. Dat betekent dat de waarnemingen die in een van beide systemen werden ingevoerd voor het andere systeem zichtbaar zijn en ermee worden gedeeld. Deze websites worden gevoed met waarnemingen van zowel werkgroepen en experts als met losse waarnemingen door natuurliefhebbers of erkende natuurkenners. Er wordt bovendien gezorgd voor een goedkeuringsprocedure voor de waarnemingen.
De indicatoren in onderstaande grafieken tonen hoeveel personen op jaarbasis regelmatig flora- of faunawaarnemingen in het Brussels Gewest, voor verschillende taxonomische groepen, ingeven op deze websites. Enkel de personen die binnen eenzelfde taxonomische groep meer dan 5 verschillende soorten per jaar (10 voor vogels) of over de verschillende taxonomische groepen heen meer dan 100 verschillende soorten waarnamen, worden in rekening gebracht.
Het is geen verrassing dat de vogels de meest populaire taxonomische groep vormen. In 2015 en 2016 hebben zo’n 160 personen meer dan 10 waarnemingen van vogels geregistreerd in het Brussels Gewest.  Voor de insecten en andere geleedpotigen hangen de aantallen af van de taxonomische groep.  Vlinders en libellen zijn momenteel de meest populaire groepen. Groepen zoals de rechtvleugeligen en heteroptera, die doorgaans moeilijker te observeren zijn en waarvan de identificatie vaak gespecialiseerde literatuur vereist, worden slechts door een zeer klein aantal natuurvorsers waargenomen. Er zijn maar zeer weinig natuurvorsers die waarnemingen registreren van de gewervelde taxonomische groepen buiten de vogels (zoogdieren, vissen, amfibieën en reptielen).  Dit zijn nochtans groepen die ook bij het grote publiek gekend zijn. Hun doorgaans verborgen of nachtelijke levenswijze verklaart waarschijnlijk, toch ten dele, het beperkt aantal waarnemingen.  Wat de vissen, reptielen en amfibieën betreft, zijn er zeer weinig tot geen waarnemers die meer dan 5 waarnemingen per jaar registreren. Tussen 2013 en 2016 varieerde het aantal personen dat op zijn minst 6 waarnemingen van planten per jaar registreerde van 37 tot 45 personen, wat ook relatief weinig is.  Dit cijfer ligt nog lager voor waarnemers van paddenstoelen (10 tot 26 personen) of mossen en korstmossen (3 tot 8 personen).

Jaarlijkse evolutie van het aantal regelmatige waarnemers per taxonomische groep (2008-2016)

Bron: www.bru.waarnemingen.be

Tussen de totstandbrenging van de website en mei 2017 werden er meer dan  700.000 waarnemingen van bijna 5.400 verschillende soorten geregistreerd op www.bru.waarnemingen.be, met inbegrip van een aantal waarnemingen van voor 2008. Nagenoeg 90% van deze waarnemingen heeft betrekking op planten en vogels.
De laatste jaren lijkt de groei van het aantal waarnemers af te nemen of zelfs te stagneren. Dat kan worden verklaard doordat de website www.waarnemingen.be steeds beter bekend is bij zijn doelgroep. Ten opzichte van de omvang van de Brusselse bevolking is het aantal waarnemers dat zijn waarnemingen registreert in de database eerder beperkt en er is nog altijd ruimte voor verbetering, zeker voor bepaalde groepen (zoogdieren, reptielen en amfibieën enz.).

Verdeling van de waarnemingen tussen de verschillende taxonomische groepen (mei 2017)

Bron: www.bru.waarnemingen.be,  website geraadpleegd op 23 mei 2017

De grafiek hieronder geeft het aantal waargenomen soorten per taxonomische groep.  De meest vertegenwoordigde groepen zijn de paddenstoelen, planten en bepaalde insectenordes zoals de lepidoptera (nachtvlinders en dagvlinders), de diptera (vliegen en muggen), de coleoptera (kevers, lieveheersbeestjes, loopkevers en andere), of nog de hymenoptera (bijen, wespen en mieren).

Verdeling van de geobserveerde soorten per taxonomische groep (mei 2017)

Bron: www.bru.waarnemingen.be, website geraadpleegd op 23 mei 2017