Alles weten over het beheer en de bescherming van niet-bevaarbare waterlopen en vijvers in Brussel

Om onze rivieren en vijvers beter te beschermen en het dagelijkse beheer ervan te verbeteren, neemt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een nieuwe specifieke wetgeving aan. Ze is op 16 mei 2019 door het Brussels Parlement goedgekeurd en op 1 januari 2020 van kracht geworden.

Over welke waterlopen en vijvers gaat het?

Volgens de nieuwe ordonnantie worden alleen de onbevaarbare waterlopen (dus niet het Kanaal) en de gewestelijke vijvers rechtstreeks beoogd door deze nieuwe wetgeving. Naast de Zenne en de Woluwe, waarvoor milieudoelstellingen zijn vastgesteld overeenkomstig de Richtlijn 2000/60/EG, beoogt deze ordonnantie ook de bescherming van het tiental zijtakken van deze waterlopen (Molenbeek, Neerpedebeek, Hollebeek-Leibeek, Geleytsbeek, ...). 

De Regering moet nog een besluit uitvaardigen voor de klassering van de waterlopen die onder de ordonnantie zullen vallen. Op dit ogenblik moet men er rekening mee houden dat de waterlopen van de 1ste, 2de of 3de categorie in de zin van de vroegere wet van 1967 reeds genieten van dit beschermingsstatuut en van het beheerregime dat werd ingesteld door de ordonnantie van 16 mei 2019. Hun ligging en de categorie waartoe ze behoren kunt u raadplegen op de kaart 'Water in Brussel'.

Met 'gewestelijke vijvers' bedoelen we het veertigtal vijvers dat momenteel door Leefmilieu Brussel wordt beheerd in afwachting van een officiële aanstelling door een besluit van de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hieraan is een specifieke pagina gewijd.

De Regering zou op grond van deze tekst ook een bijzonder beschermingsstatuut kunnen verlenen aan bepaalde historisch verlaten waterlopen of sloten die van belang zijn op de schaal van een deelstroomgebied.

Wie beheert ze en welk type van beheer wordt verzekerd?

De aanstelling van de beheerautoriteit per waterloop zal ook het voorwerp uitmaken van een besluit van de Regering. De onbevaarbare waterlopen die zullen worden geklasseerd, zullen worden beheerd door het Gewest (Departement Water van Leefmilieu Brussel) of door de gemeente op het grondgebied waarvan de waterloop stroomt. Het beheer van de niet-geklasseerde waterlopen zal de taak en de verantwoordelijkheid blijven van de aangelanden van wie de eigendom aan de waterloop grenst.

De taken van de waterlopenbeheerder zijn de afgelopen 20 jaar sterk geëvolueerd. Voortaan moet de beheerder onderhouds- en kleine herstellingswerken uitvoeren, of grotere (zogenaamde ‘buitengewone’) werken die niet langer alleen bedoeld zijn om de stroom van de waterloop te verbeteren.

De uit te voeren werkzaamheden moeten immers tegemoetkomen aan verschillende doelstellingen: hydraulische, ecologische, landschappelijke en recreatieve. De te nemen maatregelen zullen voortaan, in de mate van het mogelijke, op de natuur gebaseerde interventies zijn. De acties van de voorbije jaren kaderen allemaal in de uitvoering van het Blauwe NetwerkHet Blauwe Netwerk is een programma dat in 1999 van start ging en verschillende doelstellingen nastreeft: scheiding van afvalwaterWater dat in huishouding of industrie dienst heeft gedaan en gewoonlijk met verschillende stoffen beladen is. en zuiver water om de wateraanvoer in de zuiveringsstations te beperken, herstel van sommige bestanddelen van het gewestelijke hydrografische netwerk, heraanleg van een aantal riviervakken, vijvers en vochtige zones om hun biologische waarde te herwaarderen, zodat ze eventueel bijzondere beschermingsmaatregelen kunnen genieten, en vrijwaring van de landschappelijke en recreatieve functie van deze sites.-programma en, meer algemeen, het Waterbeheerplan.

De beheerder is dan wel de hoofdverantwoordelijke voor het behoud van het hydrografische netwerk, maar het spreekt voor zich dat de burgers, en in het bijzonder de aangelanden van de waterlopen, ook een rol moeten spelen in de bescherming en herwaardering van ons Brussels blauw erfgoed. Zij zijn er de voornaamste begunstigden van.

Nu de klimaatverandering een steeds prominentere bekommernis is, is een van de uitdagingen van de beheerder van waterlopen en vijvers om een goed ecologisch evenwicht te bewaren. Dat kan door te proberen de druk op de waterlopen en de vijvers zoveel mogelijk te verminderen. Die druk kan bestaan uit diffuse of gerichte vervuiling, vermindering van waterdebiet of -niveau bij hoge temperaturen, gebrek aan zuurstof of eutrofiëringOvermatige toevoer van voedingsstoffen in het water, met als gevolg een woekering van de vegetatie, zuurstofvermindering en onevenwicht van het ecosysteem. van het milieu. Bloei van algen, ook ‘cyanobacteriën’ genoemd, wijst op een gebrek aan evenwicht.

De aanwezigheid en ontwikkeling van invasieve soorten moet eveneens in overweging worden genomen. De lokale soorten hebben moeite om zich te handhaven onder druk van deze invasieve uitheemse soorten. De Canadese gans, de Chinese krab, de Amerikaanse rivierkreeft, de nijlgans, de Japanse duizendknoop, ... staan op een lijst van soorten waarvan de aanwezigheid in of nabij het hydrografische systeem problematisch is en waarvoor specifieke maatregelen moeten worden getroffen. U vindt meer informatie over de juiste aanpak op de pagina's van Leefmilieu Brussel die gewijd zijn aan de problemen in verband met de invasieve flora en fauna.

Welke regelgeving?

De rechten en plichten met betrekking tot het hydrografische systeem zijn vastgelegd in de artikelen 18 en 20 van de nieuwe ordonnantie. De naleving van bepaalde afstanden om te bouwen, herop te bouwen of af te breken, te planten of voorwerpen of materialen, zelfs tijdelijk, neer te leggen in de nabijheid van een waterloop, is een voorbeeld. Andere voorbeelden zijn het verkrijgen van een machtiging van de beheerder van de waterloop om water te nemen of eventueel te bouwen in de zogenaamde onbebouwbare zoneIngenomen zone van vier meter breed vanaf de oeverinsteken . Deze machtiging moet trouwens bij de bouwvergunningsaanvraag worden gevoegd wanneer een dergelijke vergunning vereist is.

Vaak zien we dat groenafval, d.w.z. composteerbaar of biologisch afbreekbaar plantaardig afval zoals grasmaaisel, takken, versnipperd materiaal, dode bladeren, voedselresten enz., zich ophoopt op de oevers van de waterlopen die aan tuinen grenzen.

De rijke biodiversiteit van het aquatische milieu

Waterlopen en vijvers zorgen voor buitengewone habitats in ons verstedelijkt landschap. Zo bevorderen ze een rijke biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). . In en rond het water kunnen immers veel plant- en diersoorten leven.

Deze biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). is belangrijk voor de mens. Ze biedt veel diensten aan onze planeet en voorziet in enkele van onze levensnoodzakelijke behoeften. De vochtige zones verminderen de impact van overstromingen door grote hoeveelheden water vast te houden en zuiveren het water door het te filteren.

Water en de bijzondere landschappen errond bieden een leefomgeving die de Brusselaars op prijs stellen en die ons welzijn bevordert. Het hydrografische netwerk helpt ook de gevolgen van stedelijke warmte-eilanden verminderen.

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen we, afhankelijk van waar we ons bevinden, min of meer regelmatig opmerkelijke soorten waarnemen, zoals watersalamander, ijsvogel, roerdomp, blauwe reiger, groene kikker, verschillende soorten vleermuizen, libellen en vlinders (zie pagina Fauna van Leefmilieu Brussel). Bij de flora gaat het om waterlelies, algen, riet en gele lis (Iris pseudacorus), het embleem van Brussel (zie pagina Flora van Leefmilieu Brussel).

De laatste controles laten een positieve evolutie (.pdf) zien van de toestand van het aquatische milieu in Brussel: bepaalde vissen zijn teruggekeerd. In een stedelijke omgeving zijn er echter belemmeringen voor migratie, een laag zuurstofgehalte, weinig licht, … Die leefomstandigheden zijn niet echt bevorderlijk voor het behoud en de ontwikkeling van onze inheemse populaties.

Er zijn dus zeker nog gezamenlijke inspanningen nodig om een evenwicht te bereiken. Een aantal “goede praktijken” kunnen in elk geval al bijdragen tot een verbetering.

Welke wettelijke verplichtingen en verbodsbepalingen zijn van toepassing? 

Hoe controleren we het Brusselse hydrografische netwerk?

Om de naleving te verzekeren van de nieuwe regels die door deze nieuwe wetgeving worden ingevoerd, beschikt Leefmilieu Brussel over specifiek aangestelde ambtenaren voor de monitoring van de waterlopen en vijvers. Ze worden ‘waterlopeninspecteurs’ genoemd.

Deze ambtenaren hebben een goede kennis van het hydrografische netwerk, aangezien ze het dagelijks doorkruisen om het onderhoud of meer grootschalige werken op te volgen. Als u verdachte handelingen opmerkt in de buurt van oppervlaktewaterEr wordt gewoonlijk een onderscheid gemaakt tussen zeewater en binnenwater, wat op zijn beurt in oppervlaktewater en grondwater wordt onderverdeeld. Het oppervlaktewater wijst op het water dat op de oppervlakte van de aarde afvloeit of stagneert en bevat het water van de meren, rivieren en waterpartijen (vijver, kunstmatige bekkens, poelen, ...). , aarzel dan niet om contact op te nemen met een van hen.