Zijn antennes gevaarlijk?

Wat zijn de risico's?

Net als alle andere systemen die golven uitzenden, kunnen gsm-antennes een invloed hebben op het menselijk lichaam. Maar dit betekent daarom nog niet dat er een risico is voor de gezondheid indien u dichtbij een antenne woont. 

De Brusselse overheid heeft zeer strenge normen vastgelegd om u te beschermen.

Wat zijn de gevolgen voor de gezondheid?

Het bekendste: het thermische effect

Elektromagnetische golven oefenen een kracht uit op de elektrisch geladen deeltjes in ons lichaam. Gevolgen voor ons biologisch systeem zijn dan ook wetenschappelijk waarneembaar. Het best gekende is het thermische effect: de elektromagnetische energie wordt omgezet in warmte.

Door hun frequentiegamma kan het type van golven dat de gsm-antennes uitzenden dit gekende biologische effect veroorzaken. Misschien zijn er nog andere effecten, die de wetenschap vandaag nog niet heeft kunnen aantonen aangezien de studies geen eensluidende resultaten opleveren en nog onvoldoende gevorderd zijn. Daarom moeten die golven op basis van het voorzorgsprincipe met voorzichtigheid worden beschouwd.

Is dit gevaarlijk?

Hoewel deze golven een effect hebben op het lichaam, betekent dit niet automatisch dat ze een gezondheidsrisico inhouden. Het risico doet zich voor wanneer het effect zo sterk is dat het lichaam zich niet langer op natuurlijke wijze kan aanpassen. Het lichaam kan spontaan warmte afvoeren en zijn temperatuur regelen, het doet dit elke dag. Maar als het effect te sterk is, kan het lichaam zich niet langer aanpassen: dan is er een gezondheidseffect.

Deskundigen hebben vastgesteld dat het lichaam niet langer in staat is de warmte naar behoren af te voeren wanneer het specifieke absorptiedebiet (SAR) hoger is dan 4 W/kg. Om zo’n SAR-waarde te bekomen, zou er een elektromagnetisch veld van meer dan 292 V/m aan 900 MHz nodig zijn.

In Brussel liggen de blootstellingsnormen tussen 400 en 1000 keer onder die drempel!

Een norm die u beschermt

Om negatieve gevolgen voor de gezondheid te vermijden, leggen de overheden blootstellingsnormen of -limieten vast. Deze passen een veiligheidsfactor toe op de drempelwaardeWaarde vanaf welke initiatieven worden genomen. voor het optreden van een biologisch effect, om eventuele fouten of nog ongekende gegevens van het onderzoek te compenseren.

Zo heeft de Internationale Commissie voor Bescherming tegen Niet-Ioniserende Straling (ICNIRP) de blootstellingslimieten vastgelegd door een veiligheidsfactor ‘10’ toe te passen voor werknemers en een veiligheidsfactor ‘50’ voor de bevolking, wat neerkomt op een drempelwaarde van 41,2 V/m eq 900 MHz (de berekening gebeurt in termen van vermogensdichtheid: 292²/41,2²≈50).

De Brusselse overheid past op basis van het voorzorgsprincipe nog lagere normen toe, tussen 8 en 20 keer lager is dan de aanbeveling van de ICNIRP. Alle voorzorgsmaatregelen worden dus genomen om risico’s te vermijden in ons Gewest.

Vergelijking met alledaagse toestellen

De zendantennes houden niet noodzakelijk een groter gevaar in dan de elektronische toestellen die we elke dag gebruiken. Draagbare telefoons, computers, wifi’s en babyfoons zenden evenveel elektromagnetische stralen uit. Ze gebruiken een zwakker vermogen dan de antennes, maar omdat onze afstand tot de bron zo veel kleiner is, zijn we sterker blootgesteld aan de elektromagnetische velden die ze genereren. Zendantennes worden dan weer 24u op 24u gebruikt, terwijl elektronische toestellen slechts een deel van de dag aan staan (met uitzondering van wifi-antennes die een hele dag aan staan).

Telefoneren met een gsm, bijvoorbeeld, stelt u bloot aan een elektromagnetisch veld dat veel sterker is dan het veld waaraan u blootgesteld bent wanneer u zich in een gebouw in de nabijheid van een of meer antennes bevindt.

De microgolfoven waarmee de meeste keukens uitgerust zijn, hebben een werkingsvermogen ((tot 1000 W) dat veel hoger is dan dat van de antennes (tussen 10 en 40 W), ook al is het gegenereerde veld veel zwakker omdat de oven gesloten is wanneer hij werkt.

Basisvoorzorgsmaatregelen

De Brusselse normen beperken uw blootstelling aan de golven van de antennes al.
Zelf kunt u ook een aantal voorzorgsmaatregelen toepassen om uw blootstelling aan de andere golven in uw omgeving te beperken.

Voor de golven van gsm-toestellen

• Houd uw gsm-gesprekken kort: stuur een sms wanneer het kan.
• Gebruik een oortje of de luidsprekerfunctie.
• Telefoneer bij voorkeur op een plek met een goede ontvangst (niet in de wagen, de lift, ondergrondse parkeergarages, …).
• Houd uw gsm niet tegen uw oor geklemd, vooral gedurende de eerste seconden, wanneer het toestel verbinding zoekt.
• Kies een toestel met een zo laag mogelijke SAR-waarde (specific absorption rate).
• Beperk het gsm-gebruik, vooral telefoongesprekken – sms’jes zijn beter.

Voor de andere toestellen die golven uitzenden

• Bewaar een redelijke afstand tot het toestel (indien mogelijk 1 tot 2 meter).
• Schakel het toestel uit wanneer u het niet gebruikt.

Welke gevolgen voor het leefmilieu?

Gevolgen voor de fauna, flora en habitats van Natura 2000

Een studie, conclusies en een bijwerking

In 2012 voerden het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en de Universiteit Antwerpen een algemeen onderzoek uit over de 'Invloed van mobiele telefoonantennes op Natura 2000-sites in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest' (.pdf).  

Leefmilieu Brussel volgde deze studie, die gefinancierd werd door de mobiele telefoonoperatoren en uitgevoerd werd in het kader van de vereiste milieuvergunningen voor zendantennes in Brussel. 

Deze studie omvatte een onderzoek en een bibliografische analyse van de destijds beschikbare wetenschappelijke gegevens, zowel over de gevolgen van straling als over de impact van de antenne-infrastructuur (installatie, onderhoud, enz.) op de fauna, flora en habitats. 

In hun conclusies stelden de auteurs het volgende: 

"De gegevens zijn ontoereikend om te kunnen besluiten dat o.a. gsm-straling van zendmasten in natuurlijke gebieden de fauna en flora onherroepelijk schade toebrengt. Het is niet mogelijk om een gevaar al dan niet toe te schrijven aan specifieke frequenties eerder dan aan andere. Het is ook niet mogelijk om een afstand tot de mast te definiëren waarbinnen al dan niet effecten kunnen optreden en het is niet mogelijk om te stellen dat een bepaald organisme meer dan een ander meer of minder gevoelig is t.o.v. RF-straling (tenzij misschien vleermuizen).

Wij kunnen daarom hooguit aansturen op elementaire voorzichtigheid bij de planning van gsm-masten in natuurgebieden zodat er geen gekende nestgebieden of andere concentraties van bepaalde organismen rechtstreeks en van nabij in de stralingsbundel terecht komen."

Sinds 2012 zijn de wetenschappelijke gegevens geëvolueerd en is ook de wetgeving veranderd. 

Leefmilieu Brussel heeft de operatoren daarom gevraagd om de studie van 2012 bij te werken en is actief betrokken bij de follow-up van deze studie binnen een begeleidingscomité. Deze bijwerking zou in de loop van 2021 afgerond moeten zijn. 

Gevolgen voor de energie

Het mobiele dataverbruik neemt met ongeveer 30% per jaar toe, wat onvermijdelijk leidt tot een toename van het energieverbruik in deze sector.

De weergave van een film of het delen van een video genereert immers de activering van een reeks apparaten, zowel op het niveau van de zendantennes als op alle verschillende blokken die het internet structureren (activering van de opslagservers, energie die nodig is om gegevens te versturen, enz.).

Wie de koolstofimpact wil beperken, moet het gegevensverbruik in het algemeen dus vermijden.
Om het gebruik van mobiele telefoonnetwerken te beperken, geef bijvoorbeeld de voorkeur aan het gebruik van vaste netwerken, hetzij via wifi thuis verbonden met een telefoon- of televisiekabel; hetzij zelfs via vaste toegangspunten thuis of op het werk.
Het gebruik van vaste communicatiemiddelen is betrouwbaarder, verbruikt minder energie en is sneller!

Een van de milieu-uitdagingen van 5G is hoe om te gaan met deze waarschijnlijke toename van het energieverbruik van mobiele telefonie en de daaraan gekoppelde impact op het klimaat.

5G, betere energie-efficiëntie

Toekomstperspectieven voor 5G: 

• 5G heeft een betere energie-efficiëntie dan 4G. 5G verbruikt met andere woorden minder energie dan 4G om hetzelfde bestand te verzenden. 
• Het jaarlijkse verbruik van mobiele gegevens zou hierdoor nog verder kunnen toenemen. Dit is het zogenaamde "rebound effect". Zelfs met een uitstekende energie-efficiëntie is het mogelijk dat 5G de toename van mobiele data die het mogelijk maakt niet kan compenseren.

Leefmilieu Brussel wil doelstellingen voor energiesoberheid vastleggen en verzamelt momenteel gegevens hiervoor.

Materiaalvoetafdruk van 5G

De komst van 5G veroorzaakt uiteraard ook een materiaalvoetafdruk. 5G brengt immers milieurisico's met zich mee op het vlak van de exploitatie van hulpbronnen  en het afvalbeheer:

• productie van nieuwe uitrustingen die compatibel zijn met 5G
• afvalbeheer wanneer de oude toestellen worden weggegooid. 

Wat zijn de risico's op het vlak van de exploitatie van hulpbronnen? 

Productie van nieuwe uitrustingen: impact op het klimaat

De productie van nieuwe uitrustingen (zoals smartphones, virtual reality-headsets, geconnecteerde voorwerpen, maar ook uitrustingen voor netwerken en datacenters) heeft een impact op het klimaat.

De meeste milieuschade die met de productie van deze digitale toestellen gepaard gaat, ontstaat buiten het Brussels Gewest en Europa. Die schade heeft echter nog steeds een impact op het klimaat en het leefmilieu van de betrokken gebieden. 

De ondergrondse ontginning van grondstoffen is verantwoordelijk voor 80% van deze klimaatimpact en is een belangrijke bron van milieuverontreiniging. Bij die verontreiniging komen ook nog de fabricage en het transport. 

Bovenop de klimaatimpact worden de natuurlijke hulpbronnen almaar schaarser.  In de komende twee decennia zal de bevoorrading met zilver, antimoon, chroom, goud, zink, indium, neodymium, strontium, tin, lood, koper en andere niet-metaalhoudende hulpbronnen waarschijnlijk een probleem worden.

Aankoop van nieuwe smartphones die compatibel zijn met 5G

Met de uitrol van 5G zal de consument zijn smartphone moeten vervangen door een nieuw toestel om verbinding te kunnen maken met 5G. Een studie van het ADEME (Agence de lenvironnement et de la maîtrise de l’énergie) in Frankrijk bevestigt dat de impact van de smartphone grotendeels verband houdt met de winning van grondstoffen om die smartphone te bouwen.

Enkele concrete cijfers:

• Er is ongeveer 70 kg grondstof nodig om één toestel te produceren, te gebruiken en weer af te voeren, dat is ongeveer 600 keer zijn gewicht.
• Volgens een studie van de United States Geological Survey is voor het winnen van 1 kg koper uit de mijnen – een van de hoofdbestanddelen van deze toestellen – 273 kg gewonnen materiaal nodig. 

Eén keer van telefoon veranderen heeft meer impact dan tien jaar dezelfde telefoon gebruiken. Door uw telefoon een jaar langer te gebruiken, verkleint u uw koolstofvoetafdruk met 19 tot 31%. Als u uw telefoon vier jaar gebruikt, deelt u de impact door twee.

Steeds meer geconnecteerde dagelijkse gebruiksvoorwerpen

In 2018 ontwikkelde GreenIT op wereldschaal een model van de toename van de productie van geconnecteerde objecten in het kader van de uitrol van 5G. 

Volgens dat model zou het aantal geconnecteerde objecten toenemen van één miljard in 2010 naar 48 miljard in 2025. Dat model lijkt ook gelijk te hebben als we de voorspellingen voor 2020 vergelijken met de gegevens uit 2019 en uitkomen op 20 miljard. 

De 'geconnecteerde' elektrische en elektronische apparatuur (EEA) zou volgens datzelfde model goed zijn voor 70% van de totale EEA in 2025, tegenover slechts 15% in 2010. 

Voorbeelden?

Wat zouden we morgen kunnen vervangen door een geconnecteerd equivalent? Miljoenen objecten uit ons dagelijkse leven! Verschillende huishoudelijke artikelen zoals matrassen, waterkokers en plantensproeiers zullen wellicht bij het elektrische en elektronische afval terechtkomen. 

Tegelijkertijd zullen we onze klassieke EEA (zoals een wasmachine of vaatwasser …) vervangen door een geconnecteerd exemplaar. 

In 75% van de gevallen zou het om uitsluitend comfortobjecten gaan, niet-essentiële objecten dus.

Wat zijn de risico's van het afvalbeheer van die afgedankte toestellen?

Een nieuw toestel kopen betekent het oude wegdoen: weggeven, tweedehandsBeginsel volgens welk goederen in goede staat en waarvan de eerste eigenaar zich wenst te ontdoen, worden gegeven, verkocht, gekregen, aangekocht of geruild zodat ze geen afval worden. verkopen ... of weggooien. 

In dat laatste geval is recyclageRecyclage is de vernietiging van afval om nieuwe materialen te produceren. Voorbeeld: inert afval wordt vermalen om granulaten te produceren die in wegfunderingen worden gebruikt de beste oplossing voor het beheer van elektrisch en elektronisch afval. 

Enkele cijfers 

50.000 gsm's recycleren in plaats van er nieuwe te produceren, levert volgens Recupel een besparing op van 158 ton CO2 en zo'n 6.300 ton minder toxisch afval in de natuur. 

In België wordt vandaag slechts 8% van de smartphones gerecycleerd. 

Een enorm risico voor ons milieu, want de hulpbronnen worden steeds schaarser en de klimaatveranderingWijst op trage variaties van de klimaatskenmerken mettertijd, op een welbepaalde plaats : opwarming of afkoeling. Sommige vormen van luchtvervuiling, veroorzaakt door menselijke activiteiten, zijn een bedreiging voor het klimaat in de zin dat er een globale opwarming zou kunnen ontstaan. Dit verschijnsel kan belangrijke schade veroorzaken: stijging van de zeeniveaus, verergering van de uiterste klimaatsverschijnselen (droogtes, overstromingen, wervelstormen, enz.), destabilisatie van de bossen, bedreiging voor de zoetwatervoorraden, moeilijkheden voor de landbouw, woestijnvorming, vermindering van de biodiversiteit, verspreiding van tropische ziekten, enz. loert om de hoek.