Hoe kan ik de gezondheid van de bodem van mijn moestuin beoordelen?

Bent u een nieuwkomer in de wereld van tuinieren en wilt u het contact met de grond herontdekken door bij u thuis gezonde groenten te kweken? Hoe weet u of de kwaliteit van uw bodem geschikt is voor het kweken van lekkere groenten? 

Hier zijn een paar tips om de kwaliteit van uw bodem te controleren en te beginnen met stadslandbouw!

Door het observeren van uw bodem zal u al veel kunnen leren over zijn gezondheid! De gezondheid hangt inderdaad af van verschillende onderling samenhangende factoren:

De verschillende aspecten van de bodem: nr. 1 Kleur; nr. 2 Textuur; nr. 3 Structuur; nr. 4 Verdichting en infiltratie; nr. 5 Aanvulgrond; nr. 6 Bodemleven; nr. 7 Grondwaterpeil en vochtigheid; nr. 8 Organisch materiaal; nr. 9 Begroeiing

Al deze factoren zijn nauw met elkaar verbonden. Bijvoorbeeld als er meer organisch materiaal in de bodem zit, betekent dit voor kleine dieren dat er in de bodem meer voedingsstoffen aanwezig zijn en deze dus ook levensvatbaarder is, wat de biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora). ook ten goede komt. Dit leven zorgt ook voor een gezondere, meer beluchte bodem met een goede structuur. Een levende bodem draagt dus bij aan een succesvolle teelt.

1. De kleur

Lees verder : 1. De kleur

2. De textuur

Lees verder : 2. De textuur

3. De structuur

Lees verder : 3. De structuur

4. Verdichting en infiltratie

Lees verder : 4. Verdichting en infiltratie

5. Aanvulgrond

Lees verder : 5. Aanvulgrond

6. Bodemleven

Lees verder : 6. Bodemleven

7. Grondwaterpeil en vochtigheid

Lees verder : 7. Grondwaterpeil en vochtigheid

8. Organisch materiaal

Lees verder : 8. Organisch materiaal

9. Begroeiing

Lees verder : 9. Begroeiing

10. 3 manieren om informatie te verkrijgen over de staat van uw bodem

Lees verder : 10. 3 manieren om informatie te verkrijgen over de staat van uw bodem

Om elk van deze factoren in uw bodem te testen, raadpleegt u best de bodemkwaliteitsindex voor burgers. Deze index maakt het mogelijk om de bodemkwaliteit van uw terrein te beoordelen (index in %) en stelt ook enkele manieren voor om de toestand van uw bodem te verbeteren. Het is een eenvoudig en gemakkelijk hulpmiddel waarmee u enkele praktische tests in uw moestuin kan uitvoeren. Ontdek het bij elk van de onderstaande factoren.

De kleur

Dit is één van de eerste visuele indicatoren van de gezondheid van uw bodem. De kleur van een bodem is een indicator voor zowel de samenstelling - leemBodemdeeltjes met korrelgrootte tussen 0.002mm en 0,05 mm , zandBodemdeeltjes die groter zijn dan 0,05 mm - als de aanwezigheid van organische stoffen en mineralen, waaronder sommige van deze aspecten noodzakelijk zijn voor een goede ontwikkeling van gewassen.

Enkele voorbeelden: 

• Zwart wijst op de aanwezigheid van organisch materiaal in de bodem. Hoe dieper men gaat, hoe minder men terugvindt. Dit hangt samen met de aan de oppervlakkige aangebrachte stoffen (mest, dode bladeren, compost , enz.). Hoe regelmatiger en adequater de toevoer van deze stoffen, hoe dikker de vruchtbare zwarte laag zal zijn.
  • Een donkere toplaag betekent dus dat de bodem rijk is aan organisch materiaal en betere gewassen mogelijk zal maken.
  • Let op: u kan ook te maken hebben met een (steen)koolachtige laag die zwart is. Dit laatste wijst op vervuilende assen. 
• De aanwezigheid van ijzer herkent u aan zijn felle kleuren. U ziet dan contrasterende en verschillende kleuren, afhankelijk van de vorm waarin het ijzer in de bodem aangetroffen wordt:
  • grijsgroene tinten: de grond is doordrenkt met water en ongeschikt voor het kweken van gewassen.
  • roestvlekken: dit wijst op een zone met een schommelend grondwaterpeil. Dat wil zeggen een zone die afwisselend nat en droog is.
• Een bleke kleur wijst op een uitputting van de bodem aan stoffen die voor kleur zorgen (ijzer, kleiBodemdeeltjes die kleiner zijn dan 0,002 mm, organisch materiaal, ...). Dit heeft te maken met onvoldoende toevoer van organisch materiaal en/of uitspoeling van de bodem (wanneer de grond voor een lange tijd braak is blijven liggen). 
  • Een bleke grond moet worden verrijkt met organisch materiaal om de samenstelling ervan te verbeteren voor een productievere teelt.

Ontdek in de praktijk hoe u de kleur van uw bodem kan ontcijferen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.
 

De textuur

Deze wordt bepaald door het minerale materiaal waaruit de bodem is samengesteld, meer bepaald door de onderlinge verhoudingen van leemBodemdeeltjes met korrelgrootte tussen 0.002mm en 0,05 mm en compost toe te voegen.

• Leemgrond: deze grond is goed geschikt voor een moestuin. Hij houdt voedingsstoffen en water ook goed vast, maar minder dan kleiBodemdeeltjes die kleiner zijn dan 0,002 mm. Dit is de meest voorkomende bodemsoort in Brussel.
• Zanderige leemgrond: deze grond is geschikt voor een moestuin. Hij is relatief licht en warmt snel op, maar houdt de voedingsstoffen minder goed vast. 
• Zandgrond: lichte grond die gevoelig is voor verzuringVerzuring is het gevolg van stoffen die door chemische reacties zuur vormen in lucht, bodem of water. Ze wordt veroorzaakt door luchtverontreiniging. . Deze grond houdt weinig voedingsstoffen en water vast, wat niet gunstig is voor groenten. Hij warmt snel op in het voorjaar, dus is het mogelijk om vroeg te beginnen met planten. Maar zelfs in het voorjaar is deze grond gevoelig voor nachtvorst, waardoor de planten schade kunnen ondervinden. Zandgrond kan worden verbeterd met compost om de voedingsstoffen beter vast te houden. 

Hoe herkent u de textuur van uw bodem? Door hem aan te raken! 

• KleiBodemdeeltjes die kleiner zijn dan 0,002 mm kleeft aan de vingers. Als hij nat is, kan je er een worstje van maken.
• LeemBodemdeeltjes met korrelgrootte tussen 0.002mm en 0,05 mm is stoffig en maakt je vingers vuil als het droog is.
• ZandBodemdeeltjes die groter zijn dan 0,05 mm schuurt tussen je vingers en je kan de korrels met het blote oog zien.

Ontdek in de praktijk hoe u de textuur van uw bodem kan herkennen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.

De structuur

Deze komt overeen met de ruimtelijke samenhang van de bodembestanddelen, de onzichtbare elementen tussen de deeltjes waaruit de bodem bestaat (zie Textuur). Het observeren van de bodemstructuur met het blote oog is daarom erg moeilijk! Dit kan door het observeren van de porositeit van de bodem: de hoeveelheid ‘leegtes’ in de bodem, de poriën. 

De poriën zorgen ervoor dat water en gassen in de bodem circuleren. De wijze hoe de poriën zijn geordend zowel kwantitatief als kwalitatief is heel belangrijk:  het doel is dat door de porositeit een continu netwerk wordt gevormd zonder onderbrekingen. Als de grond die we met de handen bewerken ons doet denken aan couscous (brokkelige structuur), dan is de structuur van onze grond goed.

Het kan namelijk zijn dat de bodem een hoekige structuur heeft met vorming van lamellen. Anderzijds wijst een brokkelige structuur (die veel voorkomt onder grasland) erop dat er een hoge biologische activiteit is (poriënvorming).

Ontdek in de praktijk hoe u de structuur van uw bodem kan ontcijferen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.

Verdichting en infiltratie

Verdichting is rechtstreeks verbonden met de structuur van de bodem. Een verdichte bodem is moeilijk te gebruiken voor het kweken van groenten. Een bodem met toenemende dichtheid, waardoor de porositeit ervan afneemt, brengt verschillende gevolgen met zich mee: 

• verminderd watertransport,
• minder bodemleven,
• belemmering van de wortelontwikkeling,
• een tekort aan organisch materiaal,
• een slechte bodemstructuur.

Een verdichte bodem kan gemakkelijk vastgesteld worden door de afwezigheid van plantenbedekking. 

Ontdek in de praktijk hoe u de dichtheid en infiltratie van uw bodem kan herkennen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.

Aanvulgrond

Aanvulgrond is een natuurlijke of kunstmatige laag grond, die door de mens werd aangevoerd om een terrein op te hogen of een uitgraving op te vullen. De kwaliteit ervan kan de ontwikkeling van de moestuin beïnvloeden.
In het verleden werd uw terrein mogelijk opgehoogd met aangevoerde grond. Deze aanvulgrond is niet altijd van goede kwaliteit. Hij kan bodemvreemde materialen bevatten, zoals stukken baksteen of metaal. Kijk dus aandachtig naar kiezels, as, stukjes baksteen, schroot, plastic, glas, ... .

Ontdek in de praktijk hoe u aanvulgrond in uw bodem kan herkennen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.

Bodemleven

In de eerste 15 centimeter van de bodem werken miljoenen organismen dag en nacht om uw planten te laten groeien! Een gezonde bodem wordt bevolkt door een diversiteit aan leven: bacteriën, schimmels, algen, insecten, luizen, motten, slakkenGlasachtige of steenachtige afval van uitgesmolten metaalertsen of gesmolten metalen, gewoonlijk verbonden met smeltstoffen. , regenwormen, enz.

Dit zijn allemaal organismen die helpen bij het afbreken van organisch materiaal aan het oppervlak (bladeren, dode organismen, enz.) en deze om te zetten in voedingsstoffen die door planten kunnen worden opgenomen.

Daarnaast helpen ze ook om de structuur en de beluchting van de bodem te verbeteren, zodat deze meer water vasthoudt en niet verdicht. Een bodem vol met verschillende levensvormen houdt ook ziekten in toom. Dat is een voordeel voor u en uw planten.

Deze organismen zijn niet direct zichtbaar met het blote oog en hun ontwikkeling hangt af van de weersomstandigheden. Als het te droog of te warm is, zullen ze zich dieper ‘verstoppen’.

Zorg ervoor dat u deze laag vol leven zo min mogelijk verstoort. Vermijd ook, eens als uw moestuin klaar is, om deze te spitten of grond om te draaien.

Ontdek in de praktijk hoe u bodemleven kan herkennen dankzij de Brusselse bodemkwaliteitsindex.

Grondwaterpeil en vochtigheid

Als het grondwaterpeil te hoog is, laat het water niet genoeg ruimte over voor zuurstof in de bodem. Dan is het mogelijk om groenten te kweken in verhoogde bedden. 

Op sommige plaatsen is het grondwaterpeil in de winter erg hoog, maar in het voorjaar en de zomer daalt het weer geleidelijk tot een acceptabel niveau. Op dergelijke percelen kan in het voorjaar een moestuin aangelegd worden. Wacht echter tot de bodem droog is om structurele schade te voorkomen.

U kan het grondwaterpeil gemakkelijk zelf controleren. Graaf in uw tuin met een spade een gat van twee schoppen diep, dus ongeveer 50 centimeter. Als u water tegenkomt, is deze plek niet geschikt voor het kweken van groenten in de volle grond.

De kleur van de bodem kan u trouwens ook een idee geven van de diepte van het grondwater.

Organisch materiaal

Het vertegenwoordigt slechts 1 tot 5% van de bodem en wordt geproduceerd door levende wezens (planten, dieren, schimmels en andere afbrekende organismen). Organisch materiaal is samengesteld uit: 

• strooisel, 
• gewasresten, 
• levende wortels, 
• rottend plantenafval,
• materialen die niet met het blote oog te identificeren zijn.

De functies ervan zijn divers:

• het draagt bij tot het structureren van de bodem.
• het houdt het water goed vast om te voorkomen dat de bodem uitdroogt,
• het kleurt de bodem en wordt donkerder in de aanwezigheid van organisch materiaal.

Als u de hoeveelheid organisch materiaal in uw bodem wilt meten, neem dan contact op met een van deze laboratoria, zij zullen u begeleiden bij het nemen van stalen.

Begroeiing

Dit is een van de eerste visuele indicatoren van de gezondheid van uw bodem. Over het algemeen is een steriele of sterk verdichte bodem te herkennen aan de afwezigheid van een plantenbedekking. Omgekeerd getuigt een dicht begroeide bodem zijn levendigheid en veerkracht. Dit is dus gunstig voor het aanleggen van een moestuin.

Een bodem die bedekt is met plantensoorten staat garant voor:

• een goede infiltratie van regenwater, 
• bescherming tegen erosie,
• een beluchte, gestructureerde bodem met een goede toevoer van organisch materiaal.