Tuinbouw op het dak

U hebt geen tuin om een moestuin aan te leggen, geen koer of geen terras om bakken of potten te zetten?

Geen nood, Brussel biedt tal van mogelijkheden voor wie zelf voedsel wil produceren, op eender welke schaal.

Naast de gemeenschappelijke moestuinen en individuele kavels die aan de inwoners ter beschikking worden gesteld, zijn er ook andere soorten initiatieven in opmars, zoals het “samentuinen” (gedeelde moestuin).

Tot slot bieden een aantal openbare ruimten een vaak onderschat potentieel: braakliggende terreinen, wegen, kelders, leegstaande parkings…

Stadslandbouw zoekt dus ook creatieve oplossingen om weinig gebruikte of beperkte ruimtes te herwaarderen en om de juiste productietechnieken te ontwikkelen: culturen op kleine oppervlakten, potten van welke aard dan ook, verticale gewassenteelt, telen in de keuken of op het dak, … Er bestaan tal van mogelijkheden die we u graag voorstellen in deze rubriek.

En om meer te weten te komen over de belangrijkste stedelijke en territoriale regelgeving die van toepassing is op stadslandbouwprojecten, kunt u onze Gids raadplegen. 

Binnenshuis

U kunt gemakkelijk kruiden of sla binnen in uw appartement laten groeien, zolang ze maar voldoende licht krijgen.

Het eenvoudigste is om de potten voor een raam te plaatsen. Opgelet: de lichtinval zal tijdens de zomermaanden wellicht volstaan maar kan in de herfst en de lente onvoldoende zijn. Kies daarom vensterramen met een goede oriëntatie om zoveel mogelijk licht op te vangen. En vergeet niet om regelmatig water te geven of zorg voor potten met waterreservoirs, zoals gerecycleerde plastic flessen bijvoorbeeld.

Het voordeel van kiemen, daarentegen, is dat ze weinig licht nodig hebben. De bedoeling is om ze erg jong te oogsten, wanneer ze nog in de kiemfase zitten. U kunt kiembakken zelf maken of kopen.

Met het 'windowfarm'-systeem kunt u kruiden en sla in huis laten groeien. Het systeem bestaat uit gerecycleerde flessen of andere elementen die voor een raam worden opgehangen en die handmatig of via een ingebouwd systeem worden bewaterd. Het nadeel van dit systeem is dat het niet voor alle culturen geschikt is. U kunt op websites tips vinden om zelf een windowfarm te fabriceren.

En last but not least: waarom zou u geen paddenstoelen kweken? Kant-en-klare kits zijn beschikbaar bij sommige leveranciers, ook in Brussel.

In bakken of potten

U hebt geen tuin maar wel een balkon, een terras, een koer of een plat dak dat toegankelijk is? 'Bovengronds' tuinieren biedt tal van systemen die geschikt zijn voor dergelijke beperkte ruimten.

Het is de perfecte oplossing wanneer de bodemkwaliteit niet geschikt is voor eetbare planten (vervuild, teveel stenen, enz.).

Welke potten?

Bakken, potten, zakken, gerecycleerde voorwerpen, hangende moestuinen, enz. De mogelijkheden zijn legio. De potten moeten wel sterk zijn en onderaan van gaten voorzien om goed af te wateren. Ze moeten ook het juiste volume hebben zodat de wortels van de gekozen planten goed kunnen groeien.

Diepe en brede potten beperken de verdamping en vormen een grotere reserve van voedingsstoffen voor uw groenten. Als u echt over heel weinig ruimte beschikt, zorg dan dat de pot een minimale diepte heeft van 20 tot 30 cm (minimale inhoud 2 tot 3 liter).

Bakken met waterreservoir

Kiest u voor bakken met een waterreservoir, dan blijft de aarde langer vochtig en hoeft u niet zo vaak water te geven. Er bestaan verschillende systemen die u zelf in elkaar kunt zetten. U kunt zelf bakken maken met gerecupereerde bakken, of geprefabriceerde bakken kopen.

Ligging

Kies indien mogelijk terrassen, balkons en platte daken aan tuinzijde. Het is geen goed idee om planten te kweken aan de kant van een erg drukke weg. 

In de tuin, in volle grond

Voordat u uw moestuin aanlegt, neemt u best eerst de tijd om het terrein te bestuderen. Zonneschijn, blootstelling aan regen, de omgeving, de bestaande bomen… Al deze parameters zijn bepalend voor uw plantenkeuze. Denk ook aan de kwaliteit van de bodem die u wilt beplanten.

De klassieke moestuin

U kunt uw tuin volledig of gedeeltelijk ombouwen tot moestuin. Onze infofiche Uw eerste moestuin aanleggen in volle grond (.pdf) legt uit hoe u stap voor stap, van nul af aan, een ecologische moestuin aanlegt (in volle grond). We hebben ook een pagina gewijd aan het natuurlijk aanleggen van uw moestuin.

Voorzie een kleine ruimte om  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).  te verwelkomen: bestuivende insecten, natuurlijke roofdieren, bepaalde planten… zijn de natuurlijke bondgenoten van uw moestuin!

Als uw moestuin aan de straatkant ligt, plaats dan een haag bij wijze van groenscherm. U kunt beter niet planten in de onmiddellijke omgeving van erg drukke wegen.

De eetbare tuin

Een andere mogelijkheid is om sierplanten te combineren met fruitbomen, groenten, eetbare bloemen of zelfs eetbare paddenstoelen. Door verschillende vegetatielagen aan te leggen, van maaiveld tot struik, creëert u een klein  ecosysteemGeheel van de planten- en dierengemeenschappen in een territorium, beschouwd in hun wisselwerking met de milieufactoren. .

Bij het ontwerpen van uw eetbare tuin kunt u ook inspiratie halen uit technieken van de permacultuur en de boslandbouw. Als u dit van plan bent, aarzel dan niet om bijvoorbeeld het park van de zorgboerderij Nos Pilifs te bezoeken (enkel in het Frans). Dit project stelt verschillende demotuinen voor (in de schaduw, in de zon, in volle grond of in potten, voor personen met beperkte mobiliteit…).

Compost en kippenren: ga de uitdaging aan!

Wilt u keukenafval recycleren, dan bestaat er geen betere oplossing dan een paar kippen of een composthoop. Zowel uw  compostOrganische bodemverbeteraar, het is het stabiele en humusrijke eindproduct van de compostering van selectief ingezameld organisch-biologisch materiaal  als de uitwerpselen van uw kippen leveren voedingsstoffen voor uw moestuin.

Deel uw tuin

Hebt u wel een tuin, maar geen tijd of onvoldoende kennis om u in het moestuinavontuur te storten?

Dan is tuindelen misschien wel een oplossing voor u. Het concept bestaat erin dat u uw buren mee laat genieten van uw tuin. Het is de ideale gelegenheid om mensen te ontmoeten en ideeën uit te wisselen.

Het project “deeltuin” kan u hierbij helpen.

Tuinbouw op het dak

Groenten op een plat dak laten groeien? Kinderspel! We geven enkele tips en advies.

Teelttechnieken

Op een dak worden de gewassen vaak meer blootgesteld aan zon en wind. Het kan zijn dat u daarom de opstelling en uw plantenkeuze wat moet aanpassen.

Denk aan een systeem voor het inzamelen van regenwater en hoe u uw materiaal op het dak krijgt (bakken, aarde, enz.).

Er bestaan grosso modo 2 methodes voor daktuinieren: ofwel in bakken ofwel in 'volle grond', waarbij u een grondlaag over het dak uitspreidt. Voor die laatste methode moet u het dak wel eerst beschermen. U kunt hier verschillende substraten gebruiken. 

Laat u inspireren door bestaande projecten van dakmoestuinen.

Enkele voorzorgen voordat u van start gaat

Allereerst, verzeker u ervan dat het dak het extra gewicht van uw moestuin kan dragen! Hiervoor moet u misschien een deskundige bouwingenieur of architect raadplegen. Ga ook na of uw dak voldoet aan de reglementering inzake veiligheid, brandveiligheid en stedenbouw. Meestal zijn een leuning en een beveiligde toegang vereist. Misschien moet uw dak ook worden beschermd (met een membraan).

Wat is het verschil met een groendak?

Een groendak bestaat uit meerjarige bodembedekkers die niet eetbaar zijn. Deze groene daken worden sinds het begin van de mensheid aangelegd. Ze bieden tal van voordelen: stedelijk groen, een gunstig effect op het beheer van regenwater, meer  biodiversiteitDe diversiteit aan levende soorten die zich kunnen in stand houden en die zich zonder externe hulp kunnen voortplanten (fauna en flora).  in de stad, thermische en akoestische isolatie.

Verticale cultuur

U kunt eetbare planten kweken op de muren van uw tuin, terras of huisgevel. 

• Tegen muren, die goed belicht en tegen de wind beschermd moeten zijn, kunnen klimplanten worden geplant. De kiwiplant doet het bijzonder goed in onze contreien. Ook de druivelaar is een goede optie.
• Opgebonden fruitbomen zijn een goede oplossing voor kleinere ruimten. Doordat ze tegen de muur staan, groeien ze in een microklimaat dat gunstig is voor het rijpen van hun vruchten. Dit geldt ook voor rodebessenstruiken, frambozenstruiken, zwartebessenstruiken…
• Om plaats te winnen kunnen klimgroenten ook langs een muur worden geleid of opgebonden: boontjes, erwtjes, kleine pompoenen, enz.

Verticale moestuinen zijn er in alle maten en volgens ieders creativiteit! 

Sla, kruiden en aardbeien voelen zich prima in opgehangen geotextielzakjes, horizontale goten gevuld met aarde, flessenslingers, enz.!

Om de planten voldoende zonlicht te geven en er gemakkelijk bij te kunnen, kan het nuttig zijn om kleine potten trapsgewijs op te stellen. 

Volkstuinen van Leefmilieu Brussel

In een volkstuin bewerkt u een eigen perceeltje. Deze moestuinen worden gewoonlijk beheerd door een overheidsinstantie (het Gewest, de gemeenten, overheidsbedrijven zoals Infrabel…).

Leefmilieu Brussel beheert 14 moestuinsites en kan zo ongeveer 400 individuele perceeltjes langs de  Groene WandelingLandschappellijke route bestemd voor traag verkeer, dat de natuurlijke en semi-natuurlijke groene ruimten van de tweede kroon verbindt. Ze laat toe om een rondgang van het hele Gewest te doen langs een veilig en bebakende weg.  of in de parken ter beschikking stellen van amateurtuiniers. Milieuvriendelijk telen is verplicht en het gebruik van pesticiden is verboden.

• Rood Klooster: Waversesteenweg in Oudergem.
• Reigerbospark: Reigerboslaan in Bosvoorde.
• Tournay-Solvaypark: Terhulpsesteenweg in Bosvoorde.
• De Woluwe: Fabrystraat in Sint-Lambrechts-Woluwe.
• De Zavelenberg : Zavelenberggaarde in Sint-Agatha-Berchem.
• De Oude Perenboom: Kerseboomstraat in Sint-Agatha-Berchem.
• Het Tillensblok: Joseph Bensstraat in Ukkel.
• Het Wilderbos: Wilderstraat in Sint-Agatha-Berchem.
• Het Scheutbos: Scheutbosstraat in Molenbeek
• Kattebroek:  Kattestraat in Sint-Agatha-Berchem.
• Dolez-weide: Dolezlaan in Ukkel (in de buurt van de Hauwaertkapel).
• Keyenbempt: 3 lapjes grond in de buurt van het Horzelplein in Ukkel.

Kaart van de moestuinen van LB

In de openbare ruimte

Aan de voet van een boom, op voetpaden, braakliggende terreinen, in steegjes, tegen gebouwen… groenten en fruit kunnen groeien op de meest onverwachte plekjes. Het grote voordeel van stadslandbouw is dat de meest uiteenlopende plaatsen ervoor in aanmerking komen, zodat een zo groot mogelijk publiek ervan kan genieten. Van symbolische actie tot echte productie, de initiatieven zijn talrijk en gevarieerd.

Enkele voorzorgen

Het verbouwen van gewassen in de openbare ruimte of op braakliggende terreinen vereist enkele voorzorgsmaatregelen. U moet eerst de nodige toelatingen krijgen van de (private of publieke) eigenaars.

Groenten en fruit die in de stad worden geteeld, moeten gewassen worden, vooral als ze langs de weg groeien. Enkele tips over stedelijke vervuiling vindt u hier.

Verzeker u er ook van dat de bodem niet verontreinigd is. En tot slot, zorg ervoor dat u geen invasieve of giftige soorten plant!

Ongelofelijke etenswaren

Het concept bestaat erin om de straten in te palmen om voedsel te produceren voor het algemeen welzijn. Dit burgerinitiatief begon in een stadje in Groot-Brittannië en verspreidde zich vervolgens over heel Europa. Ontdek alle "Ongelofelijke etenswaren"-projecten in België op deze kaart (FR). Ook Brussel heeft dergelijke projecten lopen in enkele duurzame wijken, waaronder BLED.

Vermijd wegkanten van erg drukke wegen en vergeet niet groenten en fruit te wassen voor consumptie.

Tijdelijk gebruik

Er zijn heel wat vergeten ruimten in de stad. Ruimten die verlaten zijn of die wachten op een aanstaand project kunnen tijdelijk bezet worden om er de buren met elkaar in contact te brengen of de buurt bewust te maken voor voedselproductie.

• De mobiele boerderij 'Fermette mobile' (FR) in Montréal bijvoorbeeld, is een project dat verplaatsbaar is naargelang de behoeften van het stedelijk landschap. De boerderij kan spontaan worden geïnstalleerd op plaatsen met een potentieel voor stadslandbouw of in een bredere context, om de stad te vergroenen. 
• Het Alhambra-project (FR) van "1000Bxl en transition" heeft de vroegere betonnen bakken die de straat afsloten, vervangen door een productieve, gemeenschappelijke moestuin.
• Sommige tijdelijke projecten worden uiteindelijk permanent, zoals de Parckfarm (FR) op de site van Thurn & Taxis.

Inrichters van de openbare ruimte

Sommige parken en gewestelijke of gemeentelijke groene ruimten in Brussel integreren groenten en productieve planten in hun landschapsarchitectuur, tot grote vreugde van de wandelaars. Zo heeft men fruitgaarden aangelegd in het Tournay-Solvaypark, het Scheutbos en het Koning Boudewijnpark… En men is er ook begonnen met de aanleg van moestuinpercelen.

Co-tuinieren

Het project Co-tuinieren : dit project ondersteunt de stadslandbouw in de hoofdstad door het delen van ongebruikte tuinen te bevorderen. Veel Brusselaars kweken geen groenten en fruit in hun tuin, terwijl anderen ervan dromen, maar niet over een  groene ruimteDe groene ruimtes omvatten particuliere tuinen en domeinen, openbare parken en bossen, groene zones langs spoor- en andere wegen, braakland, recreatiegebieden en begraafplaatsen.  beschikken. Co-tuinieren moedigt de bewoners van een wijk aan om elkaar te ontmoeten om zo gedeelde tuinen te creëren.

Samen tuinieren

Sommige Brusselaars hebben een tuin, maar…geen flauw idee van de heerlijke producten die er zouden kunnen groeien. Andere inwoners met groene vingers dromen van een lapje grond om lekkers op te verbouwen. Het Co-tuinieren brengt die Brusselaars en hun complementaire ressources samen en laat ze als “tuinersduo » aan de slag gaan !

Het co-tuinieren brengt bewoners uit eenzelfde wijk dichter bij elkaar om samen in de moestuin te werken en weetjes en vaardigheden uit te wisselen. De duo’s worden gevormd tijdens workshops en activiteiten georganiseerd door buren of buurfactoren (gemeenten, verenigingen,..) of via tuinforums.

Het kan bij uw buren zijn, bij een vriend of vriendin of zelfs bij iemand die u nog niet kent, maar het is altijd mogelijk om een stukje grond te vinden om te tuinieren. Zelfs in de stad zijn er heel wat mogelijkheden! Tuin, koer, terras, dak … al deze ruimtes kunnen worden gebruikt om wat groenten te kweken.

U beschikt niet over een dergelijke ruimte? Zoek dan iemand die er een heeft en stel voor om samen te tuinieren!

Met de co-tuinierenkit kunt u een workshop organiseren in uw straat of wijk.

Vimeo video "Cultivons la ville, le Cojardinage"

Waarom co-tuinieren aanmoedigen ?

Heel wat Brusselaars hebben aan de achterzijde van hun huis een tuin die ze niet gebruiken (wegens tijdsgebrek, geen interesse, of een gebrek aan mobiliteit). Deze tuinen zouden ter beschikking kunnen worden gesteld van kandidaat-stadstuiniers.
De vraag om deel te nemen aan een collectieve tuin overstijgt bovendien het aanbod in Brussel. De wachtlijsten zijn vaak lang … en er zijn niet zo veel beschikbare gronden die zich lenen tot landbouwproductie.

Co-tuinieren biedt een antwoordt door het delen van tuinen mogelijk te maken en aan te moedigen, voor een betere, lokale, seizoensgebonden en gezellige voedingsproductie!

Zadenkit

De stock van de Good Food zadenkit 2021 is volledig uitgeput. Wie een zadenkit besteld heeft, kan deze vanaf midden maart in de bus verwachten.

Enkele tips om je moestuin goed te starten

De basisinfo vind je terug in de startbrochure van uw zadenkit.

U kan deze ook online raadplegen:

• Brochure kit balkon/terras (.pdf)
• Brochure kit volle grond (.pdf)

U zal eveneens e-mails met tips ontvangen in de loop van het seizoen.

Het netwerk van Moestuinmeesters heeft video tutorials ontwikkeld om u te helpen:

• Tutorial "Zaaien van basilicum, tomaat en snijsla van de Good Food zadenkit"
• Tutorial "Zaaien van courgetten en bonen van de Good Food zadenkit"

Raadpleeg de infofiches per groente via de moestuingidsen.

Nog meer advies om van start te gaan vindt u terug op de pagina "Hulp voor een geslaagde moestuin" of raadpleeg onze infofiches “Telen in volle grond” en “Telen in potten of bakken” .

Vragen ?

Doe beroep op de expertise van de Moestuinmeesters, een netwerk van vrijwilligers die klaarstaan om u te helpen: www.moestuinmeester.be, stuur een mail naar contact@moestuingids.brussels of stel je vraag in de Facebookgroep “Moestuinhulp in Brussel”.

Welkom in de Good Food community !

Abonneer u op de Good Food nieuwsbrief en ontvang tips om te telen in de stad en de leven volgens de Good Food attitude!

Op de Good Food portaalsite vindt u ook alle info over vormingen, inspirerende projecten, Good Food adressen en evenementen terug.